John Travolta

amerykański aktor

John Joseph Travolta[1][2][3] (ur. 18 lutego 1954[4] w Englewood[5]) – amerykański aktor i producent filmowy, piosenkarz i artysta estradowy. Status światowej gwiazdy filmowej przyniósł mu udział w takich filmach jak Gorączka sobotniej nocy[6], Pulp Fiction i musicalu Grease. Dwukrotnie nominowany do Oscara.

John Travolta
Ilustracja
John Travolta (1997)
Imię i nazwisko

John Joseph Travolta

Data i miejsce urodzenia

18 lutego 1954
Englewood, New Jersey

Zawód

aktor, reżyser, producent filmowy, piosenkarz

Współmałżonek

Kelly Preston
(1991–2020, jej śmierć)

Lata aktywności

od 1969

podpis
Strona internetowa
Księżna Walii, Diana i John Travolta (1985)

W 1985 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6901 Hollywood Boulevard[7][8].

Życiorys edytuj

Dzieciństwo i pochodzenie edytuj

Urodził się 18 lutego 1954 roku w Englewood w stanie New Jersey w rodzinie rzymskokatolickiej jako najmłodsze z sześciorga dzieci Salvatore J. Travolty (ur. 27 listopada 1912 w Brooklynie, zm. 18 maja 1995 w Englewood)[9][10], półprofesjonalnego gracza futbolu amerykańskiego, i Helen Cecilii Travolty (z domu Burke; ur. 18 stycznia 1912 w New Jersey, zm. w grudniu 1978 w hrabstwie Santa Barbara)[11][12], nauczycielki dramatu, która także śpiewała w radiowym zespole wokalnym „Sunshine Sisters”. Jego ojciec był pochodzenia włoskiego, a jego matka była pochodzenia irlandzkiego[13].

Wychowywał się wraz ze starszym rodzeństwem: trzema siostrami – Ellen (ur. 6 października 1940)[14], Ann i Margaret oraz dwoma braćmi – Josephem „Joeyem” (ur. 14 października 1950) i Samem[15]. Uczęszczał do Dwight Morrow High School[16], ale w 1971 roku, mając 17 lat, porzucił szkołę. W 1975 Travolta, wychowany w wierze rzymskokatolickiej, przystąpił do kościoła scjentologicznego[17][18][19][20].

Wczesna kariera edytuj

Po raz pierwszy pojawił się na scenie w lokalnym przedstawieniu Who’ll Save the Plowboy?. Jego matka, która sama była aktorką i tancerką, zapisała go do szkoły aktorskiej w Nowym Jorku[21], gdzie studiował śpiew, taniec i aktorstwo. Zdecydował się połączyć wszystkie te trzy umiejętności. W wieku 16 lat wystąpił w musicalu Bye Bye Birdie. Porzucił szkołę średnią po pierwszej klasie i przeprowadził się w poprzek Hudson do Nowego Jorku, by znaleźć pracę. Brał udział w reklamach telewizyjnych. Dostał rolę na Brodwayu w Over Here! i zaśpiewał piosenkę „Dream Drummin” napisaną przez braci Sherman. Travolta nagrywał także w lokalnych studiach, ale jego piosenki nie znalazły uznania i zostawały szybko zapomniane. W końcu przeprowadził się do Los Angeles, by rozwinąć swoją karierę w show biznesie.

We wrześniu 1972 trafił do serialu NBC Emergency jako ofiara. Na dużym ekranie zagrał rolę Billy’ego Nolana w horrorze Briana De Palmy Carrie (1976) ze Sissy Spacek. Dostał też rolę Vinniego Barbarina w sitcomie ABC Welcome Back, Kotter (1975–1979), gdzie wystąpiła jego siostra Ellen.

Popularność w latach 70. edytuj

W lipcu 1976 roku jego przebój „Let Her In” znalazł się na dziesiątym miejscu na liście Billboard Hot 100 (Lista 100 gorących kawałków). Jego kreacja Tonego Manero w dramacie Johna Badhama Gorączka sobotniej nocy (1977) przyniosła mu National Board of Review Award oraz nominację do Oscara i Złotego Globu. Jako Daniel „Danny” Zuko w musicalu Grease (1978) odniósł drugi co do znaczenia sukces w tamtej dekadzie. W westernie melodramacie Miejski kowboj (1980) zagrał razem z Debrą Winger.

Załamanie w karierze edytuj

Jego kolejne filmy okazywały się niepowodzeniami. Pozostać żywym – kontynuacja Gorączki sobotniej nocy, Być doskonałym, W swoim rodzaju – komedia romantyczna z Olivią Newton-John, były komercyjnymi katastrofami[22]. Jego jedynym hitem w tym czasie był film I kto to mówi z Kirstie Alley i dzieckiem dubbingowanym przez Bruce’a Willisa.

Tak było do czasu, gdy zagrał rolę Vincenta Vegi w filmie Quentina Tarantino Pulp Fiction (1994), za którą otrzymał drugą w swojej karierze nominację do Oscara[23][24].

Był na okładkach magazynów takich jak „Harper’s Bazaar”, „Entertainment Weekly”, „McCall’s”, „Rolling Stone”, „Vanity Fair”, „People”, „After Dark”, „Time”, „Esquire”, „Bravo”, „Playgirl”, „InStyle”, „GQ”, „TV Guide”, „Interview”, „Tele Tydzień” i „The Hollywood Reporter[25].

Życie prywatne edytuj

5 września 1991 ożenił się z aktorką Kelly Preston, która zmarła 12 lipca 2020 po dwuletniej walce z rakiem piersi. Mieli córkę Ellę Bleu (ur. 3 kwietnia 2000) i dwóch synów – Benjamina (ur. 2010[26]) oraz Jetta (ur. 13 kwietnia 1992, zm. 2 stycznia 2009 w wyniku uderzenia głową w wannę podczas ataku epilepsji). W ostatnich latach życia zmagał się z chorobą Kawasakiego[27].

Od dziecka był fascynatem lotnictwa, posiada licencję pilota i jest właścicielem czterech samolotów. Gdy nocą 24 listopada 1992 Travolta pilotował samolot Gulfstream N728T (później przerejestrowany na N492JT) wraz ze swoją rodziną, awarii uległ generator elektryczny w samolocie, na skutek czego Travolta musiał awaryjnie lądować, kierując się tylko kompasem magnetycznym i światłami miejskimi Waszyngtonu – podczas tego lądowania o mało nie doszło do czołowej kolizji w powietrzu z Boeingiem 727[28]. Do niedawna posiadał, pochodzącego z floty Qantas, Boeinga 707–138. Samolot, należący też przez krótki czas do Franka Sinatry, został przez Travoltę nazwany Jett Clipper Ella[29]. W maju 2017 podarował go australijskiej organizacji HARS, zajmującej się restauracją historycznych samolotów związanych z Australią[30].

Filmografia edytuj

 
John Travolta, 1983
 
John Travolta, 1991

Aktor edytuj

  • Burza (Life on the Line, 2015) jako Beau
  • Ryzykowny układ (Criminal Activities, 2015) jako Eddie
  • Gotti: In the Shadow of My Father (2015) jako John Gotti Sr.
  • Dolina przemocy (In a Valley of Violence, 2016) jako szeryf
  • Jestem zemstą (I Am Wrath, 2016) jako Stanley Hill
  • American Crime Story (2016) jako Robert Shapiro
  • The Life and Death of John Gotti (2017) jako John Gotti
  • Szybki jak śmierć (Speed Kills, 2018) jako Ben Aronoff
  • Fanatyk (The Fanatic, 2019) jako Moose
  • Zatruta róża (The Poison Rose, 2019) jako Carson Philips
  • Na zakręcie (Trading Paint, 2019) jako Sam Munroe
  • Die Hart (2020) jako Ron Wilcox
  • Pasterz (The Shepherd 2023) jako John Kavanaugh

Scenarzysta edytuj

Producent edytuj

Aktor gościnnie edytuj

Nagrody edytuj

Rok Nagroda Kategoria Film
1978 Złote Jabłko Gwiazda roku[31]
Bravo Otto Najlepszy aktor
1979 Złoty Glob Ulubiony światowy aktor filmowy[31]
Bravo Otto Najlepszy aktor
1993 Najlepszy aktor
1994 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sztokholmie Najlepszy aktor[31] Pulp Fiction (1994)
1995 David di Donatello Najlepszy aktor zagraniczny[31]
MTV Movie Award Najlepsza sekwencja taneczna[31] z Umą Thurman
1996 Złoty Glob Najlepszy aktor w filmie komediowym lub musicalu[31] Dorwać małego (1995)
1998 MTV Movie Award Najlepszy duet ekranowy[31] z Nicolasem Cage Bez twarzy (1997)
Złote Jabłko Gwiazda roku[31]
1999 Nagroda Satelita Najlepsza obsada filmowa[31] Cienka czerwona linia (1998)
2001 Złota Malina Najgorszy aktor[31] Bitwa o Ziemię (2000)
Numer stulecia (2000)
Najgorsza ekranowa para / duet filmowy[31] Bitwa o Ziemię (2000)
Najgorszy obraz[31]
2012 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián Nagroda za całokształt twórczości[31]
2013 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach Nagroda specjalna za wybitny wkład w światowe kino[31]
2020 Złota Malina Najgorszy aktor[31] Fanatyk (2019)
Na zakręcie (2019)

Przypisy edytuj

  1. John Travolta. [w:] AlloCiné [on-line]. allocine.fr. [dostęp 2016-11-27]. (fr.).
  2. John Travolta Actor, Singer, Dancer. [w:] TV Guide [on-line]. tvguide.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  3. John Travolta. [w:] Listal [on-line]. listal.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  4. John Joseph Travolta – Genealogy. [w:] Geni [on-line]. geni.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  5. John Travolta – Sztárlexikon. [w:] Starity [on-line]. starity.hu. [dostęp 2016-11-27]. (węg.).
  6. John Travolta. [w:] TV [on-line]. tv.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  7. John Travolta. Walk of Fame. [dostęp 2022-07-20]. (ang.).
  8. Yvonne Villarreal: Hollywood Star Walk: John Travolta. „Los Angeles Times”, 2010-03-02. [dostęp 2022-07-20]. (ang.).
  9. Salvatore J. Travolta (1912–1995) – Genealogy. [w:] Geni [on-line]. geni.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  10. Salvatore Travolta (1912–1995). [w:] Find A Grave Memorial [on-line]. findagrave.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  11. Helen Cecilia Travolta (1912–1978) – Genealogy. [w:] Geni [on-line]. geni.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  12. Helen Cecilia Burke Travolta (1912–1978). [w:] Find A Grave Memorial [on-line]. findagrave.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  13. Gaynor Flynn: The resurrection man. [w:] The Sydney Morning Herald [on-line]. smh.com.au. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  14. Ellen Travolta. [w:] TV Guide [on-line]. tvguide.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  15. John Travolta Biography (1954–). [w:] Film Reference [on-line]. filmreference.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  16. Dwight Morrow High School. [w:] WOW [on-line]. wow.com. [dostęp 2016-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-29)]. (ang.).
  17. Chris White: Scientology ‘life coach’ to John Travolta and Tom Cruise’s children. [w:] Daily Mail [on-line]. dailymail.co.uk. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  18. John Travolta. [w:] Cine Magia [on-line]. cinemagia.ro. [dostęp 2016-11-27]. (rum.).
  19. Josh Gardner, Claire Carter: John Travolta breaks his silence on Scientology exposé ‘Going Clear’. [w:] Daily Mail [on-line]. dailymail.co.uk. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  20. Cavan Sieczkowski: John Travolta Says Scientology Is A Target Because It ‘Really Works Well’. [w:] The Huffington Post [on-line]. huffingtonpost.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  21. John Travolta News, Pictures, and Videos. [w:] TMZ [on-line]. tmz.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  22. Jason Ankeny: John Travolta Biography. AllMovie. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  23. The 67th Academy Awards 1995. oscars.com. [dostęp 2020-01-02]. (ang.).
  24. John Travolta Awards. AllMovie. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  25. John Travolta Magazines. FamousFix. [dostęp 2022-07-19]. (ang.).
  26. John Travolta został ojcem. [w:] Onet.pl [on-line]. film.onet.pl. [dostęp 2010-11-25]. (pol.).
  27. Zmarł 16-letni syn Johna Travolty. [w:] Gazeta.pl [on-line]. wiadomosci.gazeta.pl. [dostęp 2010-11-25]. (pol.).
  28. Mike James: Travolta Lucky To Live Through Incident. [w:] Orlando Sentinel [on-line]. articles.orlandosentinel.com. [dostęp 2010-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-02)]. (ang.).
  29. John Travolta’s Boeing 707. [w:] Flightstory Archive [on-line]. blog.flightstory.net. [dostęp 2010-11-25]. (ang.).
  30. John Travolta donates his Boeing 707 to HARS. illawarramercury.com.au. [dostęp 2017-09-22]. (ang.).
  31. a b c d e f g h i j k l m n o John Travolta Awards. FamousFix.com. [dostęp 2022-07-19]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj