Autobusy miejskie w Szczecinie

Autobusy miejskie w Szczecinie
	autobus
	; Autobusy Solaris Urbino 12 linii nr 63, 57 i 69 na pętli Kołłątaja, 2022
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Lokalizacja	Szczecin i aglomeracja
Organizator	ZDiTM Szczecin
Operator	SPA Klonowica, SPA Dąbie, SPPK, PKS w Szczecinie
Liczba linii	82, w tym:; zwykłe: 62; zwykłe – transport na żądanie: 2; pospieszne: 3; nocne: 16
Lata funkcjonowania	od 1928 roku
	Infrastruktura
Liczba zajezdni	4
	Tabor
Liczba pojazdów	385
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2024-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Autobusy miejskie w Szczecinie – część^[b] systemu komunikacyjnego obejmującego miasta Szczecin i Police oraz gminy Dobra, Kołbaskowo, Police, Kobylanka^[c] i Goleniów^[d]. Organizatorem przewozów jest Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego w Szczecinie, a obsługą linii zajmują się 4 spółki.

Przewoźnicy

Szczecińskie Przedsiębiorstwo Autobusowe „Dąbie” – ulica Andrzeja Struga 10, Szczecin
Szczecińskie Przedsiębiorstwo Autobusowe „Klonowica” – ulica Sebastiana Klonowica 5, Szczecin
Szczecińsko-Polickie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne – ulica Fabryczna 21, Police
Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Szczecinie – ulica Leona Heyki 4, Szczecin

Historia

Autobusy w niemieckim Szczecinie

Przedwojenny szczeciński autobus

Przez prawie 50 lat jedyną komunikację w Szczecinie stanowiły tramwaje. Zmieniło się to w 1928 r., kiedy to spółka Stettiner Straßen-Eisenbahn-Gesellschaft, która zarządzała tramwajami, uruchomiła pierwszą linię autobusową kursującą na trasie Lotnisko (pętla tramwajowa) – Dąbie, oznaczono ją jako „A” (od Altdamm, niemieckiej nazwy Dąbia). Linie autobusowe uruchamiane były zwykle na trasy podmiejskie, czyli tam, gdzie nie opłacalna była budowa torowisk. W 1936 r. uruchomiono pierwszą linię miejską, oznaczoną jako „S”.

Trasy linii autobusowych w 1938 r.:

podmiejskie:
- A: Flughafen (Lotnisko) – Altdamm (Dąbie)
- F: Chausseehaus (Tor Kolarski) – Falkenwalde (Tanowo), przez Polchow (Pilchowo) (w latach 1929–1933 kursowała jako U do Ueckermünde)
- H: Flughafen (Lotnisko) – Hökendorf (Klęskowo), przez Finkenwalde (Zdroje)
- N: Berliner Tor (Brama Portowa) – Neuenkirchen (Dołuje), przez Möhringen (Mierzyn)
- P: Gotzlow (Gocław) – Pölitz (Police)
- Pd: Flughafen (Lotnisko) – Podejuch (Podjuchy), przez Finkenwalde (Zdroje)
- R: Flughafen (Lotnisko) – Rosengarten (Kijewo), przez Altdamm (Dąbie)
miejskie:
- S: Adolf-Hitler Schule, Brunner Str. (ul. Witkiewicza) – Friedeborn Str. (ul. Kołłątaja), obecnymi ulicami: Poniatowskiego, Traugutta, Wyspiańskiego i Skargi.
- SW: Scheune (Gumieńce) – Wendorf (Słowieńsko), obecnymi ulicami: Wierzbową, Wrocławską i Okulickiego.

Długość linii wynosiła w 1930 r. 101 km, z czego 61,5 km stanowiła najdłuższa w historii linia autobusowa z Bramy Portowej do Ueckermünde (Wkryujścia). W 1935 r. po jej skróceniu do Dołuj i uruchomieniu nowych linii, długość sieci wynosiła 46,5 km, a w 1939 r. 64 km. Tabor w 1929 r. składał się z 9 autobusów (w tym 8 40-osobowych i jednego 20-osobowego), w 1937 r. było 21 autobusów, a tuż przed wybuchem wojny tylko 7.

W czasie II wojny światowej kursowały tylko dwie linie: do Tanowa i do Dołuj, prawdopodobnie istniała także linia do Polic. W związku z kryzysem paliwowym w 1942 r., zaczęto używać gazu drzewnego. Autobusy zastępowały tramwaje na odcinkach ulic zniszczonych podczas nalotów alianckich w 1943 i 1944 r. Era autobusów w niemieckim Szczecinie zakończyła się przed końcem 1944 r.

Lata PRL

Jelcz PR110M w Muzeum Techniki

Ikarus 280.26 w Szczecinie

Wojnę przetrwały dwa przedwojenne autobusy. Pozostałe zostały zniszczone lub użyte do ewakuacji do Niemiec. Pierwszą po zakończeniu wojny linię autobusową uruchomiono w oparciu o ocalały przedwojenny autobus Büssing 4 kwietnia 1947 r. na trasie Plac Kościuszki – Gumieńce. Komunikacją miejską w tamtych latach zarządzała firma pn. Tramwaje i Autobusy Miasta Szczecina. W 1948 r. istniało już 5 linii, które kursowały do Dąbia, Polic, Żydowiec, Stołczyna i Gumieniec, obsługiwane były przez autobusy: Büssing, GMC i Leyland (od 1948 r.). W latach późniejszych pojawiał się bardzo różnorodny tabor takich marek jak m.in.: Mavag, Star, San, Chausson, Škoda, Karosa, Renault, Nysa, Jelcz-Berliet i Jelcz 272 MEX. W 1955 r. zmieniono oznaczenie linii autobusowych z literowych (od A do H) na liczbowe obowiązujące do dziś, od 51 wzwyż. W 1967 roku wybudowano pierwszą zajezdnię autobusową przy ul. Klonowica. Wcześniej pojazdy stacjonowały w zajezdni tramwajowej przy ul. Kolumba. Z roku na rok zwiększano liczbę linii: w 1960 r. było ich 10, w 1964 r. 16 linii (w tym 1 skrócona, tzw. „bis”), w 1968 r. 22 linie (w tym 3 bisy i jedna mikrobusowa na Wyspę Pucką). W latach 1965–1973 z powodu remontu ul. Gdańskiej wydłużono linie autobusowe do ul. Wyszyńskiego, a po przywróceniu tramwajów na tym odcinku, skrócono je do pętli przy Basenie Górniczym. W tym samym okresie wprowadzono podział miasta na strefy biletowe. 1 stycznia 1976 r. zarządzający od 1949 roku Miejski Zakład Komunikacyjny przekształcono w Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej (WPKM), które obsługiwało także komunikację w innych miastach regionu. W tym czasie zmieniono numerację linii podmiejskich od nr. 100 – linia 52 została przekształcona w 102, 53 w 103 itp., uruchomiono także kilka nowych. W marcu 1978 r. została oddana do użytku druga zajezdnia autobusowa „Dąbie” – przy ul. Struga w Dąbiu, a 7 lat później w Policach przy ul. Fabrycznej. 12 listopada 1981 r. na ulicach pojawiły się pierwsze autobusy Ikarus 280.26 – w sumie do 1990 r. zakupiono prawie 300 sztuk tego modelu. W 1985 r. nocną komunikację tramwajową zaczęły wspomagać także autobusy oznaczone od 201 wzwyż. W tym samym roku na liniach pojawiły się Jelcze M11, rok później na trasę wyjechał ostatni liniowy Jelcz 272 MEX, tzw. „ogórek”.

Trasy linii w 1988 r. (nocne w 1985 r.):

51: Kołłątaja – Osiedle Arkońskie
52: Police Szkoła – Wyspa Pucka
53: Ludowa – Pomorzany Dobrzyńska
54: Żydowce – Osiedle Arkońskie
55: Zdunowo Dworzec – Basen Górniczy
56: Osiedle Kasztanowe – Heyki
57: Kołłątaja – Warszewo
58: Stocznia Warskiego – Gocław
59: Golęcino – Elektrownia Pomorzany
60: Stocznia Warskiego – Autostrada Poznańska
61: Dworzec Główny – Klucz
62: Basen Górniczy – Wielgowo
63: Kołłątaja – Skolwin
64: Kniewska – Klucz Autostrada
65: Studzienna – Osiedle Słoneczne
66: Osiedle Słoneczne – Klucz
67: Ludowa – Karola Miarki
68: Stocznia Warskiego – Pomorzany Dobrzyńska
69: Basen Górniczy – Zakłady Mięsne
70: Zakłady Mleczarskie – Heyki
71: Osiedle Arkońskie – Osiedle Słoneczne
72: Basen Górniczy – Śmierdnica
73: Basen Górniczy – Zdunowo Dworzec
74: Basen Górniczy – Osiedle Bukowe
75: Krzekowo – Dworzec Główny
76: Osiedle Kaliny – Nabrzeże „Ewa”
77: Osiedle Słoneczne – Osiedle Kasztanowe
79: Basen Górniczy – Jezierzyce
101: Police Jasienica – Plac Rodła
102: Gocław – Police Szkoła
103: Głębokie – Police Zakłady Chemiczne
104: Podjuchy – Elektrownia Dolna Odra
105: Dobra Szczecińska – Łukasińskiego Ogrody
106: Police Jasienica – Police Rynek
107: Police Osiedle Chemik – Plac Rodła
108: Mierzyn – Przecław
109: Police Szkoła – Police Rynek
110: Gryfino Piastów – Elektrownia Dolna Odra
111: Zajezdnia Police – Police Rynek
201: Zajezdnia Klonowica – Osiedle Słoneczne
202: Gocław – Police Grzybowa
204: Osiedle Chemik – Zajezdnia Dąbie

Po 1989 r.

Jelcz 120M na placu Grunwaldzkim

Volvo B10MA w obsłudze linii nr 67

Autobus MAN NG262, sprowadzony z Oslo, linia nr 107

30 kwietnia 1991 r. WPKM podzielone zostało na 3 odrębne przedsiębiorstwa w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim i Świnoujściu. Tym samym zostały zlikwidowane linie podmiejskie 104, 105, 108 i 110, które zgodnie z nowymi zasadami zaczęły być organizowane przez ościenne gminy. Ich obsługę przejął PKS Szczecin. W tym samym roku utworzono linie pospieszne: A kursującą na trasie linii 65 (wydłużoną do Osiedla Bukowego), B na trasie linii 71 oraz C na trasie Plac Rodła – Dąbie Osiedle (w 1993 roku wydłużono linię do Osiedla Kasztanowego). Jednocześnie skrócono trasy linii 65 i 71 z Basenu Górniczego na Prawobrzeże. Rok później uruchomiono linie D i E jako wspomagające dla A i B. W listopadzie 1993 roku wprowadzono reformę biletową – zlikwidowaną taryfę liniową, którą zastąpiono taryfą czasową. 1 września 1994 roku uruchomiono linię F kursującą na trasie linii 107. W tym samym roku do obsługi linii wprowadzono Jelcze 120M. W 1995 i 1998 r. zakupiono w sumie 80 autobusów Volvo B10MA, które zaczęły zastępować Ikarusy 280.26. Rok później do obsługi linii o małych potokach pasażerskich wprowadzono Autosany H6-20. 1 grudnia 1996 r. zlikwidowano nocną komunikację tramwajową zastąpioną przez nową sieć obsługiwaną wyłącznie autobusami (oznaczenie od 1 lipca 1997 roku od 501 do 516, później wprowadzono także linię 517). 1 lutego 1997 roku z MZK Szczecin wydzielono Szczecińsko-Polickie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (Zaj. Police, obsługujące głównie linie w Policach oraz łączące miasto ze Szczecinem), a 2 lata później kolejne dwie spółki: SPA „Klonowica” (linie na Lewobrzeżu) i SPA „Dąbie” (linie na Prawobrzeżu). We wrześniu 1998 r. SPPK zakupiło 5 nowych autobusów marki MAN – były to pierwsze w Szczecinie i Policach autobusy niskopodłogowe. W kolejnych latach na ulicach miasta pojawiały się także MAN-y różnych typów – nowe i używane z Oslo oraz różnych niemieckich miast. W 1999 r. po otwarciu centrum handlowego King Cross (ob. Ster) na Gumieńcach uruchomiono pierwszą bezpłatną linię autobusową. Ta i wszystkie później uruchomione linie bezpłatne miały oznaczenie od 701 wzwyż i były obsługiwane przez SPAK, PKS Szczecin i PKS Gryfice. 1 stycznia 2002 r. utworzono Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego, który pełni nadzór m.in. nad komunikacją miejską. 24 lutego 2003 r. uruchomiono pospieszną linię G na trasie Plac Rodła – Zdunowo Szpital oraz zreformowano linie nocne nadając im nową numerację obowiązującą do dziś, od 521 do 534. W styczniu 2005 r. SPAD zakupiło 2 nowe autobusy Solaris Urbino 12 II, zaś 4 kolejne autobusy kolejnej generacji tego producenta, wyjechały na ulice prawobrzeża w lutym 2008 roku. 13 grudnia 2006 r. na ulicach pojawiły się ostatnie Ikarusy 280.26 należące do SPPK.

Komunikacja autobusowa w Szczecinie nadal w większości spełnia pierwotne założenia uzupełniając sieć tramwajową tam, gdzie ona nie dociera.

Sytuacja obecna

Postój autobusów Solaris Urbino 12 III na pętli „Kołłątaja”

Od lipca 2005 roku spółki szczecińskie i polickie z powodzeniem kupują tabor używany z Europy Zachodniej (głównie z Niemiec, Szwecji oraz Norwegii). 7 kwietnia 2009 roku wycofano ostatnie autobusy Ikarus 280.26. Oprócz tego w latach 2008–2012 zakupionych zostało 117 nowych autobusów marki Solaris. 12 lipca 2013 roku na linii 84 zadebiutował pierwszy w historii szczecińskiej komunikacji autobus hybrydowy. Pojazd ten należy do zajezdni Dąbie. 1 czerwca 2016 roku zlikwidowano ostatnią linię bezpłatną, kończąc tym 17-letnią karierę linii bezpłatnych w Szczecinie. 10 grudnia 2018 roku na linii 67 zadebiutował pierwszy hybrydowy autobus przegubowy zakupiony przez SPA Klonowica. 4 stycznia 2019 roku odbył się ostatni liniowy kurs autobusu typu Volvo B10MA, a 11 stycznia tego samego roku odbył się jeszcze jeden kurs pożegnalny tego samego typu autobusu, kończąc tym 24-letnią karierę tych autobusów w Szczecinie oraz pożegnanie autobusów wysokopodłogowych w Szczecinie. Na początku sierpnia 2021 roku na ulice Szczecina i Polic wyjechały pierwsze w Polsce hybrydowe MAN-y Lionʼs City najnowszej generacji z napędem Efficient Hybrid zakupione przez SPPK Police.

Zobacz też

Komunikacja miejska w Policach

Uwagi

↑ Suma pojazdów w posiadaniu dwóch spółek miejskich, SPPK oraz PKS Szczecin, obsługujących linie miejskie.
↑ System uzupełniają linie tramwajowe.
↑ Przystanki Przylesie Leśniczówka nż, Stary Szlak nż, Drwali nż oraz Lutyków znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.
↑ Przystanki Załom Parkowa oraz Załom Kościół znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.

Bibliografia

Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla miasta Szczecin na lata 2014–2025. Szczecin 2014
Autobusy w Szczecinie 1928 – 2008. Remigiusz Grochowiak, Marek Molewicz, Szczecin 2008

Linki zewnętrzne

[1] Suma pojazdów w posiadaniu dwóch spółek miejskich, SPPK oraz PKS Szczecin, obsługujących linie miejskie.

[2] System uzupełniają linie tramwajowe.

[3] Przystanki Przylesie Leśniczówka nż, Stary Szlak nż, Drwali nż oraz Lutyków znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.

[4] Przystanki Załom Parkowa oraz Załom Kościół znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.

[b]

[c]

[d]

[a]