Wikipedia

Rzymkowice

wieś w województwie opolskim

Rzymkowice (niem. Ringwitz) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Korfantów[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Równiny Niemodlińskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Rzymkowice
wieś
Ilustracja
Kościół
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

nyski

Gmina

Korfantów

Liczba ludności (2011)

591[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-317[3]

Tablice rejestracyjne

ONY

SIMC

0497101

Położenie na mapie gminy Korfantów
Mapa konturowa gminy Korfantów, po prawej znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Położenie na mapie powiatu nyskiego
Mapa konturowa powiatu nyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Rzymkowice”
Ziemia50°29′54″N 17°40′34″E/50,498333 17,676111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Łącznik w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 591 osób[2].

Geografia edytuj

Położenie edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 18 km od granicy z Czechami, w południowej części Równiny Niemodlińskiej, tuż przy granicy gminy Korfantów z gminą Biała (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad[5].

Środowisko naturalne edytuj

W Rzymkowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Rzymkowic wynoszą 605 mm. Dominują wiatry zachodnie[6].

Nazwa edytuj

Po raz pierwszy wieś zanotowana w roku 1534 jako Rzenzkhowitz, kolejne zaś brzmiały: Ringwitz (1743, 1845, 1865, 1939), Riegnitz (1784), Rzynkowice (1845, 1865, 1890); ta ostatnia była nazwą gwarową używaną przez miejscową ludność polską. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Rinkowicz oraz niemiecką nazwą Ringwitz[7]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Rzynkowice, a także niemiecką Ringwitz we fragmencie „Ringwitz (1534 Rzenzkowitz, Rzynkowice)”[8]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Rzymkowice[9].

Wieś nazywała się pierwotnie Rzędkowicami – od nazwy osobowej Rządek, co znaczyło: potomkowie, poddani Rzędka. Jej pierwotna nazwa została zamieniona wtórnie na Rzenkowice, a nawet Rzymkowice (skojarzenie z nazwą Rzym). Nazwa niemiecka Ringwitz jest formą zgermanizowaną wcześniejszej nazwy.

Historia edytuj

XVI–XX wiek edytuj

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi dopiero z 1534 r. (Rzenzkhowitz). Początki wsi nie są znane. Już w XIII w. powstał tu – przy drodze leśnej z Chrzelic do Przechodu – średniowieczny gród otoczony fosą i wałem obronnym. Pełnił on rolę strażnicy i prawdopodobnie komory celnej w późniejszych wiekach; leżał na szlaku handlowym biegnącym na Morawy i w tym miejscu pobierano cło od przewożonych towarów. Przyjąć można, jako rzecz niemal pewną, iż przy grodzie w XIV w. została założona i zaludniona przez rodzimą ludność polską osada. Istotne znaczenie w jej powstaniu odegrały dogodne warunki rozwoju gospodarczego, tj. położenie na ważnym szlaku handlowym. Mieszkańcy Rzymkowic od wieków zajmowali się rolnictwem, hodowlą bydła, trzody chlewnej i drobiu (zwłaszcza gęsi), a także wyrębem lasu i rzemiosłem. Mężczyźni trudnili się pracą w polu, hodowlą zwierząt domowych i naprawą sprzętu rolniczego. Zimową porą pracowali zarobkowo w lesie oraz przygotowywali drewno na opał. Starsi znów zbierali wiklinę i gałęzie brzozy. Z wikliny wyplatano koszyki, z gałęzi brzozowych zaś robiono miotły. Natomiast kobiety wykonywały prace pielęgnacyjne w polu i ogrodzie, opiekowały się dziećmi, dbały o czystość w domu i obejściu. W okresie zimy zaś większość kobiet i dzieci zajmowały się skubaniem pierza (szkubki), z którego następnie robiono poduszki i pierzyny, stanowiące wiano ślubne każdej miejscowej dziewczyny. Od 2 połowy XIX w. tradycyjnym zajęciem kobiet rzymkowickich był wyrób koronek siatkowych (artystyczne rękodzielnictwo), które nierzadko stanowiły podstawowe źródło utrzymania dla biedniejszych rodzin. Z tychże siatkowych koronek wyrabiano firanki, narzuty na łóżka, serwety stołowe (duże i małe), szaty liturgiczne itp. Dzieci z kolei pomagały rodzicom w gospodarstwie, wykonywały drobne prace w polu, ogrodzie i domu, pasły też gęsi. Wśród mieszkańców Rzymkowic było rozpowszechnione zbieranie w lesie jagód, malin, jeżyn, grzybów oraz ziół, a następnie ich suszenie i konserwowanie.

Ziemia była tu licha (piaszczysta). Od wieków dominowała w Rzymkowicach ludność polska, a język polski (w postaci gwary śląskiej) niepodzielnie panował w praktykach religijnych. Rzymkowice nieco ucierpiały w okresie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), kiedy to w 1632 r. protestanckie wojska króla szwedzkiego Gustawa Adolfa stoczyły tu potyczkę z wojskami cesarskimi (katolickimi), którymi dowodził Albrecht von Wallenstein. Zginęło wówczas kilku Szwedów, których zwłoki pogrzebano w pobliżu Rzymkowic. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[10]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[11]. Bardzo silnie ucierpiała wieś w 1754 r. wskutek olbrzymiego pożaru, który strawił większą część jej zabudowy. Z tego okresu wywodzi się tradycja corocznej mszy ślubowanej w dniu uroczystości ku czci św. Benedykta, tj. 21 marca.

Prawdopodobnie Rzymkowice były początkowo wsią kmiecą. W 1783 r. w Rzymkowicach, należących ówcześnie do dóbr chrzelickich, żyło 277 mieszkańców, w tym 21 kmieci 14 zagrodników (chłopów małorolnych), 7 chałupników. Z przytoczonych danych wynika, iż w końcu XVII w. wieś ta uległa silnemu rozwarstwieniu.

 
Pieczęć Rzymkowic (1885)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu dwa snopy zboża, a w otoku napis: GEMEINDE RINGWITZ / NEUSTAEDTER KREIS (pol. Gmina Rzymkowice / Powiat Prudnicki)[12].

Znajduje się tu od niepamiętnych czasów wotywna kaplica drewniana z dzwonem pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Rzymkowiczanie należeli do korfantowskiej parafii rzymskokatolickiej. Z inicjatywy proboszcza korfantowskiego, ks. Walentego Wojciecha (późniejszego biskupa pomocniczego we Wrocławiu), wybudowano w Rzymkowicach w okresie od marca do listopada 1904 r. kościół pod wezwaniem św. św. Piotra i Pawła. Plac pod budowę ofiarował Jan Hirschmayer, mieszkańcy wsi natomiast transport i robociznę. Koszt budowy wyniósł 36 000 marek. W 1906 r. z parafii Korfantów wydzielona została lokalia rzymkowicka, która jako samodzielna parafia funkcjonuje od dnia 1 października 1920 r. Kościół rzymkowicki został konsekrowany w dniu 13 czerwca 1911 r.

Od początku XIX w. zaczęli się osiedlać w Rzymkowicach nowi ludzie, rodowici Niemcy, na co wyraźnie wskazują ich nazwiska: Teichman, Frey, Klamet, Hauschold. W 1820 r. zbudowano we wsi pierwszą szkołę katolicką, w której uczył 1 nauczyciel; uczęszczały do niej również dzieci z kolonii Pogórze. Przestrzenny rozwój Rzymkowic datuje się od 1830 r., kiedy to nadleśniczy z Prószkowa, baron Tichammer, podzielił jedno duże gospodarstwo na 15 parceli, na których budowano domy; w ten sposób powstała nowa część wsi (tzw. Pastewnik).

Istotnym wydarzeniem w dziejach Rzymkowic było wybudowanie nowej, murowanej szkoły; był to odosobniony dom.

W 1864 r. na ziemi będącej własnością Ignacego Apostla założono cmentarz.

Od końca lat 60. XIX w. do 1945 r. Rzymkowice były siedzibą obwodu urzędowego (gminy), na czele którego stał wójt; działał przy nim samorząd terytorialny Rzymkowic, Borku i Przechodu. W 1873 r. władze gminy rzymkowickiej zakupiły za 260 marek pompę strażacką. Na miejscu dawnego budynku gminnego zbudowano pierwszą remizę strażacką. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 895 mieszkańców Rzymkowic 34 posługiwało się językiem niemieckim, a 861 językiem polskim[13].

Dwudziestolecie międzywojenne i II wojna światowa edytuj

 
Pomnik ofiar I i II wojny światowej

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Rzymkowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[14], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[15].

W okresie międzywojennym pogłębiająca się pauperyzacja mieszkańców powodowała emigrację zarobkową ludności polskiej do wielkich ośrodków przemysłowych na Górnym Śląsku i w głębi Niemiec. Z powodu owego wychodźstwa liczba mieszkańców wsi rosła wolno. I tak np. w 1925 r. w Rzymkowicach mieszkało 948 osób, w tym 708 (74,68%) mówiących językiem polskim, 157 (16,56%) – językiem niemieckim i polskim, 83 (8,76%) – językiem niemieckim. Z danych tych wynika, iż odsetek mieszkańców mówiących językiem polskim zmalał z 95,35% (1910 r.) do 74,68%. Osiem lat później (1933 r.) w Rzymkowicach żyło 973 mieszkańców; 562 (57,76%) spośród nich mówiło językiem polskim, 65 (6,68%) – językiem niemieckim i polskim, 346 (35,56%) – językiem niemieckim. Dane te świadczą, iż nastąpił kolejny – niemal 17 – procentowy spadek polskiego stanu posiadania w omawianej wsi. W 1938 nazistowska organizacja Bund Deutscher Osten, zbierająca dane na temat języków używanych przez Ślązaków, napisała raport z ankiety przeprowadzonej w Rzymkowicach: „Rzymkowice. pow. prudnicki: Nie zaznacza się wzrost użycia języka niemieckiego. Wszyscy co do jednej rodziny mówią wyłącznie po polsku”[16].

W tym czasie w Rzymkowicach powstały i funkcjonowały drobne zakłady produkcyjne, usługowe oraz sieć handlowa. Znajdowały się tu wówczas: 3 zakłady szewskie, 2 krawieckie, 2 kołodziejskie, 3 rzeźnie, 2 masarnie, 2 piekarnie (jedna wytwarzała lody), 3 gospody, 4 sklepy wielobranżowe, cegielnia i młyn – wiatrak. Funkcjonowały też we wsi: urząd pocztowy (do 1945 r.), szkoła i przedszkole, prowadzone przez siostry zakonne Najświętszej Marii Panny, a także plac zabaw za kioskiem. W świetlicy wiejskiej młodzież organizowała spotkania i zabawy taneczne z miejscową orkiestrą, dużą popularnością cieszyły się takie gry, jak: skat i bilard. Środkami lokomocji były: rowery, wozy i bryczki (cztero – i dwukołowe).

W okresie II wojny światowej część mężczyzn z Rzymkowic służyła w szeregach Wehrmachtu. Podczas działań wojennych uległo zniszczeniu wiele budynków, w tym również całkowicie budynek szkolny (4 – izbowy obiekt szkoły zbiorczej, skupiający w 1939 r. 220 uczniów). Odbudowa spalonej miejscowej szkoły trwała do końca 1948 r.

Czasy polskie edytuj

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[17], krawiec[18], stolarz[19].

Do 1954 roku Rzymkowice należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1954 Rzymkowice zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do niemodlińskiego[20]. W latach 1950, 1960, 1966 i 1970 liczba mieszkańców Rzymkowic wynosiła odpowiednio: 833, 726, 747, 808. W 1970 r. z zawodów rolniczych utrzymywało się tu 46,0%, z zawodów pozarolniczych – 54,0%, natomiast aktywnych zawodowo było 51,7% ludzi. Dane te świadczą o tym, iż po wojnie Rzymkowice stały się wsią o charakterze przemysłowo–rolniczym.

W Rzymkowicach, gdzie mieszka stosunkowo dużo ludzi rodzimej, do dnia dzisiejszego kultywuje się stare śląskie zwyczaje i obrzędy doroczne, jak również tradycje artystycznego rękodzielnictwa, tj. wspomnianą już wyżej sztukę wyrobu koronek siatkowych.

Rzymkowiczanie przywiązywali i nadal przywiązują dużą wagę do tradycyjnych zwyczajów i obrzędów obchodzonych z okazji różnych świąt, jubileuszy i rocznic. Szczególnie wyróżnia się tu: Boże Narodzenie, Święta Wielkanocne, Niedzielę Palmową, Boże Ciało i dożynki. Na Boże Narodzenie robi się w kościele i domach wieńce adwentowe z 4 świecami, stroi choinki z szopką betlejemską, następnie przygotowuje się Wigilię, zwaną tu Wiliją. Do stołu zasiada się w momencie ukazania się pierwszej gwiazdki, spożywa się rybę, grochówkę, makówkę, białą kiełbasę, śledzie, kompot z suszonych owoców.

Natomiast Święta Wielkanocne zaczyna się od strojenia domów symbolami wielkanocnymi: jajkami, zajączkami, kurami, pisklętami, baziami. Wielki Tydzień wypełniają obrzędy: środa – palenie Judasza (skoczki), czwartek, piątek – stawianie krzyżyków na polach, oraz obmywanie się w wodzie (studni, źródle, strumyku, rzece – dawniej dzieci myły nogi rodzicom). W niedzielę Zmartwychwstania dzieci szukają zajęczego gniazda, gdzie są schowane na tę okazję prezenty. W drugim dniu świąt tradycja każe oblewać się wodą (zwłaszcza dziewczyny), za co polewający otrzymuje kroszonki.

Z Niedzielą Palmową łączy się zwyczaj przechowywania poświęconych palm, które mają chronić od nieszczęść. Z kolei główne uroczystości związane z Bożym Ciałem to procesja po ustrojonej części wsi. Rzymkowiczanie do dnia dzisiejszego stawiają na drodze najwspanialsze ołtarze i bramy. Istotnym wydarzeniem corocznym we wsi są dożynki (żniwok), których rangę podnosi wspaniały wieniec kłosowy lub ziarnkowy; barwny korowód przejeżdża przez wieś, później odbywa się festyn.

W dniu 31 XII 1996 r. Rzymkowice, liczące 750 ha powierzchni gruntów, zamieszkiwało 648 osób, wśród których było 4 rolników posiadających gospodarstwa o powierzchni ponad 20 ha. Aktualnie Rzymkowice to typowa wieś rolnicza.

Wieś posiada również remizę Ochotniczej Straży Pożarnej. Obecnie duża część mieszkańców Rzymkowic należy do koła Mniejszości Niemieckiej i posiada podwójne obywatelstwo: polskie i niemieckie. Naukę języka niemieckiego w miejscowej szkole wprowadzono w 1990 r.

Transport edytuj

Transport autobusowy w Rzymkowicach obsługiwany był przez PKS Prudnik[21]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[22]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[23], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[24]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[25]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Rzymkowicach i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[26]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[27].

Turystyka edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Rzymkowicach[28].

Szlaki rowerowe edytuj

Przez Rzymkowice prowadzi szlak rowerowy[29]:

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 120009
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1130 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2021-01-29].
  6. ↑ Klimat: Rzymkowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2021-01-29].
  7. ↑ Knie 1830 ↓, s. 632.
  8. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1105.
  9. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  10. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  11. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  12. ↑ 992 Ringwitz (Rzymkowice) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  13. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 75.
  14. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  15. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
  16. ↑ Aleksander Rogalski, Tajne meldunki hitlerowskie o zasięgu języka polskiego na Opolszczyźnie, „Słowo na Śląsku”, 14, Opole: Stowarzyszenie „Pax”, 1953, s. 3.
  17. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  18. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  19. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 416.
  20. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-16] (pol.).
  21. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  22. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  24. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  25. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  26. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  27. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  28. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  29. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzymkowice&oldid=73452828”