Wikipedia

Gostomia (województwo opolskie)

wieś w województwie opolskim
Zobacz też: Gostomia w innych znaczeniach tej nazwy.

Gostomia (dodatkowa nazwa w j. niem. Simsdorf, śl. Gostōmia[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[5][6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Gostomia
wieś
Ilustracja
Kościół Aniołów Stróżów
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności 

450[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-210[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491239

Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Gostomia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Gostomia”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Gostomia”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gostomia”
Ziemia50°23′13″N 17°44′18″E/50,386944 17,738333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gostomia. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 450 osób[2].

Częścią wsi jest Róża[5][6].

Geografia

edytuj

Położenie

edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 7,5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[8].

Środowisko naturalne

edytuj

W Gostomi panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Biedrzychowic wynoszą 623 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Integralne części wsi

edytuj
Integralne części wsi Gostomia[5][10]
SIMC Nazwa Rodzaj
0491245 Róża część wsi

Nazwa

edytuj

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Gostomio oraz niemiecką – Simsdorf we fragmencie „Der Ort wird im generallen Simsdorf, polnisch Gostomio genannt.”[11]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Gostomie, a także niemiecką Simsdorf podając również nazwy wynotowane z historycznych dokumentów we fragmencie: „Simsdorf (1223 Goscoma, 1401 Semisdorf, 1534 Gostomi, polnisch Gostomie)”[12]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Gostomia[13].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Gostonia (1233), Gastovia (1335), Semisdorff (1401), Semisdorff (1451), Symonsdorff (1500), Gostomi (1534), Simsdorff (1571), Simbssdorff (1635), Gostom, Gustomien (1679), Gostumia (1687), Simsdorff, Gostomÿ (1743), Simsdorf, Gostomi (1784), Simsdorf, Gostomie (1845), Gostomia – Simsdorf (1939), Gostomia (1947). W gwarach prudnickich występuje jako Gostůḿa[14].

Historia

edytuj
 
Gostomia (Simsdorf) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z 1747

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1233 jako „Gostoma”. Pierwsza wzmianka o tutejszej parafii Aniołów Stróżów pochodzi z rejestru dziesięcin z 1335[15].

 
Pieczęć Gostomi (1821)

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[16]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[17]. Obecny kościół Aniołów Stróżów został wybudowany w 1788[18]. W XVIII wieku w Gostomi funkcjonował wiatrak holenderski[19]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu snop, po obu stronach po jednym ostrzu w słup, a w otoku napis: SIMSSDORFF: FREYHL: GEM / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Gostomia / Powiat Prudnicki)[20]. Gostomia weszła w skład majątku Tiele-Wincklerów w Mosznej na mocy fideikomisu, podpisanego przez Huberta von Tiele-Wincklera w 1892[21].

 
Pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 650 mieszkańców Gostomi 39 posługiwało się językiem niemieckim, 608 językiem polskim, a 3 było dwujęzycznych[22]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Gostomia znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[23]. Do głosowania uprawnione były w Gostomi 543 osoby, z czego 329, ok. 60,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 315, ok. 58% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 533 głosy (ok. 98,2% uprawnionych), w tym 533 (100%) ważne; za Niemcami głosowało 426 osób (ok. 79,9%), a za Polską 107 osób (ok. 20,1%)[24]. Do prasy trafiły informacje o nadużyciach podczas głosowania w Gostomi. Przewodniczący biura wyborczego, Jan Tomalla, przy wręczaniu kartek do głosowania miał namawiać głosujących do porzucenia polskich kartek, a jeden z głosujących podarł polską kartkę swojej matki[25]. W latach 20. XX wieku na rozjeździe dróg w centrum Gostomi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej[26].

W latach 1945–1950 Gostomia należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Gostomia[27], a w latach 1954–1972 gromady Gostomia[28]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Białej[29].

 
Pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas II wojny światowej

W 1945 w Gostomi utworzono Powszechną Spółdzielnię Handlową[30]. W latach 1946–1947 w Gostomi powstała Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”[31]. W 1991 obok pomnika ofiar I wojny światowej wzniesiono pomnik upamiętniający mieszkańców Gostomi poległych w II wojnie światowej[26]. W 1999 Gostomia przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[32].

Mieszkańcy

edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[33]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Goloki[34].

Liczba mieszkańców wsi

edytuj

Zabytki

edytuj
 
Wiatrak holenderski

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[42]:

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Gostomi chronione są ponadto[43]:

  • dom
  • dom nr 86
  • cmentarz katolicki, przykościelny

Pomniki i obiekty upamiętniające

edytuj
  • Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik na rozjeździe dróg w centrum Gostomi powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej[26].
  • Pomnik poległych w II wojnie światowej – pomnik na rozjeździe dróg w centrum Gostomi powstały w 1991 obok pomnika pierwszowojennego jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w II wojnie światowej. Znajdują się na nim napisy w języku niemieckim. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[26].

Transport

edytuj

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1251O relacji Rostkowice – Gostomia – Żabnik – Krobusz oraz nr 1273O relacji Gostomia – Nowa Wieś Prudnicka[44].

Gostomia posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[45].

Oświata

edytuj

W Gostomi pod numerem 46a znajduje się szkoła filialna Publicznej Szkoły Podstawowej im. Jarosława Iwaszkiewicza w Białej, wchodzącej w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Białej[46] oraz przedszkole.

Kultura

edytuj

W Gostomi działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[47].

Religia

edytuj

W Gostomi znajduje się katolicki kościół Aniołów Stróżów, który jest siedzibą parafii Aniołów Stróżów (dekanat Biała)[48].

Służba zdrowia

edytuj
 
Punkt Apteczny

W Gostomi pod numerem 29b znajduje się filia Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „Medyk” w Łączniku. Pod numerem 29a znajdował się Punkt Apteczny[49], który został zamknięty w 2022r..

Turystyka

edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Gostomi[50].

12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Gostomię prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[51].

Szlaki rowerowe

edytuj

Przez Gostomię prowadzą szlaki rowerowe[52]:

Bezpieczeństwo

edytuj
 
Remiza OSP Gostomia

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Gostomi działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[53].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 15 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[54].

Teren wsi, jak i całej gminy Biała, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[55]. Gminę Biała obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[56].

Ludzie urodzeni w Gostomi

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35288
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 323 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Grzegorz Kulik, 5 błędów, które robisz w języku śląskim, a o tym nie wiesz [online], wachtyrz.eu [dostęp 2021-03-27], Cytat: Potyj my już mieli ino dozwolōno przijś w zygrodach cebulkã sadzić, tak do warzyniŏ. (Gostōmia kole Prudnika, 1959).
  5. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-07-18].
  8. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  9. ↑ Klimat: Gostomia: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-07-18].
  10. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  11. ↑ Knie 1830 ↓, s. 729.
  12. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1096.
  13. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  14. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. III, E-I, hasło „Gostomia (1)”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1999, s. 266. ISBN 83-87795-45-3.
  15. ↑ Rocznik Diecezji Opolskiej. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża, 2006, s. 78. ISBN 83-7342-095-9. (pol.).
  16. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  17. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  18. ↑ Knie 1830 ↓, s. 638.
  19. ↑ Zachariasz Mosakowski, Gostomia, wiatrak [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 25 listopada 2019 [dostęp 2023-08-20].
  20. ↑ 1036 Simsdorf (Gostomia) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  21. ↑ Bartosz Sadliński, Ród Tiele-Winckler – prudnickie tropy, „Gazeta Prudnik24”, Maciej Dobrzański – redaktor naczelny, 11 (109), Prudnik: Usługi Marketingowe i Finansowe Jarosław Wojdyło, 23 maja 2017, s. 23, ISSN 2300-7958.
  22. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  23. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  24. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  25. ↑ Nadużycia niemieckie w czasie głosowania, „Gazeta Opolska”, Bronisław Koraszewski – redaktor naczelny, 73, Opole: Nakładem i drukiem wydawnictwa „Gazety Opolskiej”, 1 kwietnia 1921, s. 2.
  26. ↑ a b c d Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
  27. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  28. ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
  29. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  30. ↑ O Spółdzielności w powiecie, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 1 (2), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 9 stycznia 1946, s. 2.
  31. ↑ Ryszard Nowak, Początki były trudne, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 44 (1036), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 3 listopada 2010, s. 13, ISSN 1231-904X.
  32. ↑ Gostomia [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 29 czerwca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  33. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  34. ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352.
  35. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  36. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  37. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  38. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  39. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 213.
  40. ↑ a b c d Gostomia [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  41. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  42. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 104.
  43. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  44. ↑ Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26].
  45. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Gostomia, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  46. ↑ Lesław Czerniak, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Białej [online], bip.zspbiala.pl, 30 października 2011 [dostęp 2023-08-27].
  47. ↑ DFK Gostomia / Simsdorf
  48. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  49. ↑ Opieka zdrowotna [online], biala.gmina.pl [dostęp 2023-09-23].
  50. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  51. ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
  52. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  53. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  54. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  55. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  56. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gostomia_(województwo_opolskie)&oldid=74856758”