Wikipedia

Powiat częstochowski

powiat w województwie śląskim

Powiat częstochowski – powiat w Polsce, w województwie śląskim. Jego siedzibą jest Częstochowa, która sama stanowi miasto na prawach powiatu.

Powiat częstochowski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

TERC

2404

Siedziba

Częstochowa

Starosta

Krzysztof Smela

Powierzchnia

1519,49 km²

Populacja (31.12.2022)
• liczba ludności


132 009[1]

• gęstość

87 os./km²

Urbanizacja

12,1%

Nr kierunkowy

0-34

Kod pocztowy

42-200

Tablice rejestracyjne

SCZ

Adres urzędu:
ul. Jana Sobieskiego 9
42-200 Częstochowa
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu częstochowskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

4

Liczba gmin wiejskich

12

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Pod względem powierzchni jest to największy powiat województwa śląskiego i 34. powiat w Polsce[2].

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwało 134 555 osób, według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 134 341 osób[4], a według danych z 31 grudnia 2022 roku powiat zamieszkiwało 132 009 osób[5].

Przez powiat częstochowski przepływa rzeka Warta[6].


Historia edytuj

Pierwszy powiat

Powiat częstochowski został utworzony w 1793 jako jednostka podziału administracyjnego prowincji Prusy Południowe Królestwa Prus[7]; w latach 1795–1807 leżał w departamencie kaliskim. W latach 1807–1815 powiat leżał w granicach w Księstwa Warszawskiego, w departamencie kaliskim. Po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815) powiat częstochowski został włączony do województwa kaliskiego, do obwodu wieluńskiego. Kiedy w 1842 obwody przekształcono w powiaty, powiat częstochowski został zniesiony, a jego obszar włączono do powiatu wieluńskiego guberni kaliskiej (w 1837 województwa przemianowana na gubernie).

Drugi powiat

W 1867 roku powstał nowy powiat częstochowski z fragmentów powiatu wieluńskiego i powiatu olkuskiego[8], wprowadzono wtedy także podział na gminy. Przetrwał okres 1867-1952 w prawie niezmienionym kształcie. Wchodził w skład guberni piotrkowskiej, po 1918 roku znalazł się w województwie kieleckim.

Prawa miejskie zostały odebrane ukazem carskim z 1870 r. szeregu miasteczkom w powiecie, ale część z nich stało się miastami powtórnie, np. Krzepice w 1919, Szczekociny w 1923, Koniecpol w 1927, a Olsztyn w 2022.

 
Gmach niemieckiego starostwa powiatowego w Częstochowie, 1942 r.

W okresie międzywojennym granice powiatu częstochowskiego zmieniły się w 1926 r., kiedy niewielki obszar przekazano do nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego oraz w wyniku wyodrębnienia Częstochowy w powiat grodzki (1933) i powiększenia jej o podmiejskie osady (Bór, Kamień, Lisiniec, Ostatni Grosz, Raków, Stradom, Zacisze) w latach 1928–1930[9].

Po II wojnie światowej powiat należał początkowo do województwa kieleckiego. Od 1950 roku włączono go w skład województwa katowickiego i rozpoczęto zmiany jego granic. W 1950 roku do powiatu lublinieckiego przekazano Herby Polskie i Pietrzaki. Natomiast w 1952 roku z północno-zachodniej części powiatu wyodrębniono powiat kłobucki[10], a do powiatu częstochowskiego włączono fragmenty powiatu radomszczańskiego i powiatu włoszczowskiego[11].

W 1975 powiaty został zniesione w wyniku reformy administracyjnej, utworzono wtedy województwo częstochowskie.

Trzeci powiat

Powiat częstochowski powołano po raz kolejny w ramach reformy administracyjnej w 1999 roku, która przywróciła powiaty. Na obecny powiat częstochowski złożyło się 16 gmin byłego województwa częstochowskiego. Częstochowa, która jest siedzibą władz powiatu, nie wchodzi w jego skład, stanowiąc odrębny powiat jako miasto na prawach powiatu.

  •  
    Mapa powiatu częstochowskiego w latach 1795–1842
  •  
    Zmiany podziału administracyjnego powiatu częstochowskiego w latach 1867–1952
  •  
    Podziału powiatu częstochowskiego na gminy w latach 1952–1954
  •  
    Porównanie granic powiatu częstochowskiego z lat 1867–1952 i współczesnych

Struktura powiatu edytuj

W skład powiatu wchodzą:

Gminy edytuj

 
Mapa gmin w powiecie częstochowskim
Gmina Ludność (2017)[12] Powierzchnia
  Blachownia
(w tym miasto)		 13 132
(9738)		 66,61 km²
(36,66 km²)
  Koniecpol
(w tym miasto)		 9690
(6050)		 146,62 km²
(36,92 km²)
  Olsztyn

(w tym miasto)

7814

(2331)

109,1 km²

(34,29 km²)

  Przyrów

(w tym miasto)

3833

(1138)

80,4 km²
  Mykanów 15 012 141,56 km²
  Kłomnice 13 638 147,73 km²
  Poczesna 12 762 59,98 km²
  Konopiska 10 755 78,51 km²
  Mstów 10 783 119,57 km²
  Rędziny 10 055 41,23 km²
  Janów 5959 146,75 km²
  Kamienica Polska 5621 46,45 km²
  Lelów 4941 123,69 km²
  Kruszyna 4887 93,55 km²
  Dąbrowa Zielona 3909 100,21 km²
  Starcza 2820 20,09 km²
Razem 135 611 1 522,05 km²

Demografia edytuj

 
Budynek Starostwa Powiatowego w Częstochowie

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2006):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 133 553 100 68 123 51,01 65 430 48,99
Miasto 16 166 12,10 8493 6,36 7673 5,75
Wieś 117 387 87,90 59 630 44,65 57 757 43,25
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu częstochowskiego w 2014 roku[5].


 

Ludność w latach edytuj

Lista starostów edytuj

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Księstwo Warszawskie (podprefekci):

II RP:

Dodatkowo od 1933 roku starosta częstochowski pełnił równolegle funkcję starosty powiatu grodzkiego częstochowskiego[18]

RP:

III RP:

Rada Powiatu edytuj

 Koalicję w radzie stworzyły: PSL (kolor zielony), KO (kolor pomarańczowy) i ugrupowania lokalne (kolor czarny). PiS (kolor niebieski) pozostało w opozycji.

Ugrupowanie 2002−2006[20] 2006−2010[21] 2010−2014[22] 2014−2018[23] 2018−2023[24]
Polskie Stronnictwo Ludowe 9 9 6 14 9 (28,56%)
Prawo i Sprawiedliwość − 3 3 3 8 (25,41%)
Platforma Obywatelska / Koalicja Obywatelska − 2 5 − 1 (7,82%)
Sojusz Lewicy Demokratycznej 8 (SLD–UP) − 4 1 (SLD LR) −
Inicjatywa Społeczna Wspólnota Samorządowa 7 − − − −
Samoobrona 1 1 − − −
Wspólnota Samorządowa − − − 4 5 (20,20%)
Wspólnota Samorządowa 2006 − 2 − − −
Wspólnota Samorządowa 2010 − − 3 − −
Porozumienie dla Powiatu Częstochowskiego − 8 4 2 2 (8,03%)
Razem dla Powiatu − − − 1 −
Łącznie 25 25 25 25 25

Sąsiednie powiaty edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Polska w Liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2023-11-20].
  2. ↑ Ranking powiatów – powierzchnia. [w:] Gminy.pl [on-line]. [dostęp 2020-04-18].
  3. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  4. ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  5. ↑ a b Powiat częstochowski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  6. ↑ l, Rzeki i cieki wodne na terenie miasta Częstochowy [online], www.czestochowa.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
  7. ↑ Jan Wąsicki, Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793-1806. Studium historycznoprawne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1957
  8. ↑ Henryk Ogrodniczak, Zarys historii ziem województwa częstochowskiego, w: Ziemia Częstochowska, t. XII, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1978, s. 71
  9. ↑ Franciszek Sobalski, Powiat częstochowski w okresie II Rzeczypospolitej (1918–1939), w: Ziemia Częstochowska, t. XXVI, Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa 1999, ISBN 83-7098-704-4, s. 57
  10. ↑ na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 12.04.1952 r.
  11. ↑ Ignacy Heromiński, Układ i zmiany administracyjne powiatu, w: Ziemia Częstochowska, t. X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974
  12. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r., tabl. 26
  13. ↑ Franciszek Sobalski, Zarys historii gospodarczej powiatu częstochowskiego do 1939 r., w: Ziemia Częstochowska, t. X, Częstochowa 1974, s. 156
  14. ↑ Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru Jasnogórskiego. T. 3. Częstochowa: 2006, s. 103.
  15. ↑ Franciszek Sobalski, Powiat częstochowski w okresie II Rzeczypospolitej (1918–1939), w: Ziemia Częstochowska, t. XXVI, Częstochowa 1999, s. 58.
  16. ↑ http://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:ZSKo7GPIdYIJ:www.bs.katowice.pl/bibliografia/pdf/2010-01-07_kalendarium_rocznic_2010.pdf+Kazimierz+K%C3%BChn+1926&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESgJnPMRVeAEpy9Zt3a8pN_WfjpG_kSPXukY8gy_o4EqHYm8FGah1NXIzxUwYO6OETrjfv6GrHd9mZdmKrd-4h7zv3s01UuGeYNNu7Nq6eOQdNTkKrb2ZEmdfggo8nQy6hBRGmLj&sig=AHIEtbSPUAQppdKHCLd8R3Y2sdfRJTN4GA
  17. ↑ Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  18. ↑ Zdzisław Janikowski: Zdzisław Janikowski. Łódź: Księży Młyn, 2011, s. 11-13, seria: Magiczne czasy magicznych miast. ISBN 978-83-7729-027-9.
  19. ↑ Krzysztof Smela nowym starostą częstochowskim [online], czestochowa.wyborcza.pl, 9 lutego 2017 [dostęp 2017-02-10].
  20. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
  21. ↑ Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
  22. ↑ Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo śląskie - Powiat częstochowski. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
  23. ↑ Nowa Rada Powiatu. czestochowa.powiat.pl. [dostęp 2015-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  24. ↑ Dorota Steinhagen, Wybory samorządowe. W powiecie częstochowskim wygrał PSL - tuż przed PiS [online], czestochowa.wyborcza.pl, 23 października 2018 [dostęp 2018-10-24].

Bibliografia edytuj

  • Ziemia Częstochowska, tom X. Powiat częstochowski. Szkice monograficzne, pod red. Mieczysława Stańczyka, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974
  • Ziemia Częstochowska, tom XXVII. Szkice i materiały dotyczące ziem powiatu częstochowskiego, pod red. Marcelego Antoniewicza, Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa 2000, ISBN 83-7098-702-8
  • Samorząd powiatu częstochowskiego 1998-2002, Wydawnictwo „Dom Książki” na zlec. Starostwa Powiatowego, Częstochowa 2002 ISBN 83-89108-23-2
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_częstochowski&oldid=72650314”