Wikipedia

Cisownica

wieś w województwie śląskim

Cisownica (cz. Tisovnice, niem. Zeislowitz) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 959,67 ha[4], a liczba ludności 1736, co daje gęstość zaludnienia równą 180,9 os./km².

Cisownica
wieś
Ilustracja
Centrum Cisownicy
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

cieszyński

Gmina

Goleszów

Liczba ludności (2022)

1809[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-440[3]

Tablice rejestracyjne

SCI

SIMC

0052132

Położenie na mapie gminy Goleszów
Mapa konturowa gminy Goleszów, po prawej znajduje się punkt z opisem „Cisownica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Cisownica”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Cisownica”
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego
Mapa konturowa powiatu cieszyńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cisownica”
Ziemia49°43′04″N 18°45′43″E/49,717778 18,761944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Nazwa Cisownica pochodzi od drzewa cis. Na terenie Cisownicy znajduje się rezerwat przyrody „Zadni Gaj”, chroniący fragment lasu z okazami cisa pospolitego.

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Cisownica[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0052149 Bloki część wsi
0052155 Budzin część wsi
0052161 Cisownica-Dół część wsi
0052178 Gaj część wsi
0052184 Pasieki część wsi
0052190 Pazuchy część wsi
0052209 Podczantoria część wsi
0052215 Równia część wsi
0052221 Rzeczyca część wsi
0052238 Wędoły część wsi

Historia edytuj

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie wsi pochodzą z epoki żelaza[4][7]. W tym okresie na terenie sołectwa znajdowały się struktury osadnicze wchodzące w skład mikroregionu Cisownica-Leszna-Puńców. Osady te, znajdujące się na górach Grodzisko oraz Mochowej, mają wybitnie obronny charakter[8].

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Cyssownica[9][10][11]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

Była to wieś pasterska. Przez cały czas Cisownica była wsią książęcą z dziedzicznym wójtem. W XVIII wieku została włączona do majoratu habsburskiego. Przez wieś prowadził niegdyś trakt solny, tzw. „solak”, którym wożono sól z Bochni i Wieliczki na Morawy. W XVIII i XIX wieku wydobywano w okolicy, w prymitywnych sztolniach, niskoprocentowe rudy żelaza, zwane syderytami, na potrzeby pobliskiej huty w Ustroniu, a później huty w Trzyńcu. Eksploatację rud żelaza zakończono w 1870 roku. O obecności żelaza świadczą rdzawe koryta potoków przepływających przez Cisownicę. Dla potrzeb huty w Ustroniu wypalano również węgiel drzewny[12].

W 1849 poświęcono w Cisownicy cmentarz ewangelicki.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 115 budynkach w Cisownicy na obszarze 958 hektarów mieszkało 957 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 99,9 os./km². z tego 77 (8%) mieszkańców było katolikami, 873 (91,2%) ewangelikami a 7 (0,7%) wyznawcami judaizmu, 948 (99,1%) było polsko- a 2 (0,2%) niemieckojęzycznymi[13]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 123 a spadła do 953, z czego wszyscy byli polskojęzyczni, 95 (10%) było katolikami, 853 (89,5%) ewangelikami, 5 (0,5%) żydami[14].

Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 15 kompanii w Ustroniu[15].

W latach 1958-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Cisownica. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Religia edytuj

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi parafia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

Komunikacja edytuj

Do wsi do 30 czerwca 2012 roku kursowały autobusy PKS Cieszyn Sp. z o.o. na trasie Cieszyn – Cisownica – Cieszyn. Obecnie wieś obsługują wyłącznie busy prywatnego przewoźnika TRANSBUS na trasie Cieszyn – Puńców – Dzięgielów – Cisownica oraz Goleszów Szkoła – Cisownica – Dzięgielów – Leszna.

Turystyka edytuj

Przez miejscowość przechodzi trasa rowerowa:

Do 21 grudnia 2007 r. funkcjonowało przejście graniczne Cisownica-Nýdek, które na mocy Układu z Schengen zostało zlikwidowane.

Postaci edytuj

Urodzeni w Cisownicy:

Zamieszkali w Cisownicy:

Galeria edytuj

  •  
    Kościół ewangelicki
  •  
    Szkoła Podstawowa
  •  
    Remiza strażacka
  •  
    Biblioteka, świetlica i sklep w centrum
  •  
    Osiedle wielorodzinne
  •  
    Cmentarz ewangelicki

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17963
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 166 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b Gmina Goleszów: UCHWAŁA NR XXXIX/326/10 RADY GMINY GOLESZÓW z dnia 24 lutego 2010 r. w sprawie programu gospodarczego p/n: Plan odnowy miejscowości Cisownica na lata 2010–2016. [w:] www.goleszow.bip.net.pl [on-line]. 2010-02-24, 2010. [dostęp 2011-01-11].
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ Marcin Czyżewski: Niezwykłe odkrycie archeologiczne na górze Tuł. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. 2003-08-23, 2003. [dostęp 2011-01-14].
  8. ↑ Slawomir Goliasz - POL1KV, Prehistoryczni strażnicy Beskidu Śląskiego [online], muzeum.bielsko.pl [dostęp 2016-07-24].
  9. ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
  10. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  11. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  12. ↑ Henryk Mróz: Cisownica. goleszow.pl. [dostęp 2011-01-14].
  13. ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  14. ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
  15. ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.

Bibliografia edytuj

  • Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cisownica&oldid=72533087”