Laskowa (powiat limanowski)
wieś w województwie małopolskim
Laskowa – rozległa wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Laskowa, której jest siedzibą. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
| wieś | |
 Laskowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
340–760 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
3402[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-602[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KLI |
| SIMC |
0437872 |
Położenie na mapie gminy Laskowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu limanowskiego  | |
 49°45′39″N 20°27′02″E/49,760833 20,450556[1]
| |
| Strona internetowa | |
Położenie edytuj
Jest to miejscowość o charakterze turystyczno-wypoczynkowym położona w Beskidzie Wyspowym. Zajmuje kotlinę rzeki Łososina oraz zbocza okolicznych wzniesień Beskidu Wyspowego: od południowej strony Pasma Łososińskiego, od północnej strony jest to Laskowa Góra i Jastrząbka, od zachodniej Kamionna. Położona jest na wysokości ok. 440–802 m n.p.m.
Przez miejscowość, wzdłuż doliny Łososiny biegnie droga z Łososiny Dolnej do Młynnego. Odległość od Limanowej wynosi 10 km. Przez górną część wsi, nazywaną Laskową Górną biegnie droga wojewódzka nr 965 z Bochni do Limanowej[4][5].
W Laskowej znajduje się znana wśród rowerzystów bardzo stroma (wąska osiedlowa) droga. Na 1 km odcinku średnie nachylenie wynosi 18,9% (189 metrów przewyższenia), maksymalne na 100 metrach siega 27,9%. Jest jedną z najbardziej stromych asfaltowych dróg w Polsce[6].
Integralne części wsi edytuj
| Rodzaje | Nazwy |
|---|---|
| Części wsi | Bania, Danielówka, Jabłoniec, Jelonkówka, Kuligówka, Nadole, Na Górze, Odrończa, Piętoniówka, Ptaszkówka, Rozpite, Rozumówka, Sławętówka, Szlachcicówka, Wróble, Załpa |
Historia edytuj
Kalendarium historyczne edytuj
- 1402 – pierwsze pisane wzmianki o osadach, będących obecnie osiedlami wchodzącymi w skład wsi.
- 1420 – odsprzedaż części ziem protoplaście rodu Laskowskich przez Klemensa z Kędzierzyc (Kandziorczyc, Kandziorzyc, Kandzierczyc?)
- 1420–XVII wiek – własność Laskowskich
- 1688 – wieś zostaje sprzedana za 70 tysięcy złotych polskich przez Ujejskiego i Ślepowrońskiego (mężów ówczesnych dziedziczek) biskupowi krakowskiemu Janowi Małachowskiemu, który 7 kwietnia 1689 r. dokonuje cesji na rzecz Zgromadzenia Księży Misjonarzy Świętego Wincentego à Paulo z Krakowa. W zamyśle Zgromadzenia wieś (posiadająca m.in. 4 folwarki) ma stać się źródłem stałego dochodu dla Domu Stradomskiego w Krakowie[9].
- 1783 – sekularyzacja majątku zakonu (kasata józefińska) – okresowo funkcjonowała jeszcze sama kaplica dworska do 1908
- 1799 – administrację przejął cyrkuł z Bochni.
- styczeń 1945 – według relacji Państwa Michałowskich: w dworze stacjonował i planował operację zdobycia Krakowa osobiście Iwan Koniew[10], w miesiąc później mianowany marszałkiem Związku Radzieckiego, późniejszy pierwszy dowódca Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego.
- 1945 – parcelacja i nacjonalizacja majątku dworskiego na mocy dekretu o reformie rolnej
- W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa nowosądeckiego.
- od 1999 należy do województwa małopolskiego[5][11]
Zabytki edytuj
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].
Turystyka edytuj
Obiekty zabytkowe i przyrodnicze edytuj
- Niedaleko centrum wsi znajduje się drewniany dworek obecnie Michałowskich o bogatej historii: był bowiem początkowo w rękach rodu sędziego sądeckiego (z de Lipie Laskowskich), później w rękach Zgromadzenia Księży Misjonarzy Świętego Wincentego à Paulo, a w 1945 prawdopodobnie stał się kwaterą dowódcy 1. Frontu Ukraińskiego, marszałka Iwana Koniewa. Budynek jest parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, posiada ściany o konstrukcji zrębowej oraz czterospadowy dach łamany w stylu polskim. Wybudowany został przed 1677 dla rodu Laskowskich[10]. Wspomina o nim „Inwentarz wsi Dolney Laskowey” z 1687 (cytat): ...dwór iest ze wszystkim z iedney strony otyniony. Piekarnie dwie, staynie, stodół dwie, spichlerzów dwa, browar, w którym kocioł dobry do piwa warzenia... Najcenniejszą częścią dworu jest kaplica z polichromowanym religijnymi motywami i sufitem. W pobliżu dworu spichlerz i murowane stajnie. Dwór otacza park z wiekowymi drzewami, z których niektóre uznane zostały pomnikami przyrody[5]. Dwór wraz z parkiem wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13].
- W centrum wsi, w pobliżu rzeki Łososina znajduje się murowany kościół w stylu neogotyckim, z początku XX w. W jego ołtarzu głównym znajdują się rzeźby „Dwunastu Apostołów” i płaskorzeźby „Duch Św.” autorstwa Wojciecha Gryniewicza oraz obraz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, który został tutaj przeniesiony z dawnej kaplicy dworskiej. Boczne ołtarze są dziełem ludowego rzeźbiarza Stanisława Augustyna z sąsiedniej miejscowości Jaworzna.
- W pobliżu centrum wsi znajduje się prywatny skansen budownictwa ludowego założony przez Krzysztofa Jędrzejka. Prezentuje kulturę ludową mieszkańców Gminy Laskowa i okolic. Przeniesione tu zostały m.in. spichlerze z Laskowej, Kamionki Małej i Dobrociesza, suszarnie do owoców z Laskowej i Michalczowej, kuźnia z Michalczowej, młyn wodny ze Żmiącej, przydrożna kapliczka z Jaworznej, pasieka. W głównym budynku eksponowana jest m.in. kolekcja skrzyń posagowych, oleodruków religijnych, meble, sprzęty używane w gospodarstwie chłopskim w XIX i na pocz. XX w. We wnętrzach obiektów odtworzone zostały warsztaty kołodzieja, stolarski, szewski, tkacki. Skansen posiada też kolekcję narzędzi i maszyn rolniczych[14].
- Na wieży lokalnego kościoła znajduje się duże stanowisko nietoperzy chronione w ramach programu „Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego”, Natura 2000.
- W pobliżu rzeki Łososina znajduje się pochodząca z XVII w. drewniana kaplica z posążkiem Św. Jana Nepomucena.
- Pobliskie cmentarze wojenne[15], echo jednej z największych bitew I wojny światowej – bitwy pod Limanową:
- Cmentarz wojenny nr 358 – Laskowa. Spoczywa tu 98 poległych 7–13 grudnia 1914 r. Austriaków, Niemców, Rosjan i Polaków; na płycie napis w języku niemieckim[16] (cytat): Śmierć nas worała w ziemię, teraz zbierajcie żniwo. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13].
- cmentarz wojenny nr 359 w Jaworznej (kilkadziesiąt metrów na wschód od granicy Laskowa-Jaworzna, tuż przy szczycie Korab); poległych 12 grudnia 1914 r. 33 żołnierzy austriackich, prowadzi tam czarny szlak z Laskowej.
Infrastruktura turystyczna edytuj
- Trzy hotele[17][18][19]: 2 w górnej, a 1 w dolnej części wsi, gospodarstwa agroturystyczne[20] oraz pokoje gościnne (w tym Banku Spółdzielczego w Limanowej o. Laskowa)[21].
- Stacja Narciarska Laskowa-Kamionna z wyciągiem krzesełkowym i 3 wyciągami talerzykowymi[22].
- Pole kempingowe, namiotowe, korty tenisowe, boiska sportowe, jazda konna.
- W planach: tuż przy granicy Laskowa-Młynne od kilkudziesięciu lat planuje się budowę zbiornika wodnego zaporowego z zapleczem turystycznym i elektrowni wodnej (np. według projektu z 2002–2003)[23].
Szlaki turystyczne edytuj
Od przystanków na drodze wojewódzkiej nr 965 obok granicy Laskowej i Rozdziela na Przełęczy Widoma z punktem widokowym, przy przejrzystym powietrzu m.in. na najwyższe szczyty Tatr słowackich i polskich (jednym z ostatnich w kierunku Polski centralnej wysuniętych tego typu), następnie:
– czarny przez górę Cuba i laskowski Jabłoniec (509 m n.p.m.)[24], obok kościoła do dworku w centrum wsi, później obok cmentarza wojennego nr 359 w Jaworznej (przy szczycie Korab), a dalej na przełęcz pomiędzy Sałaszem Zachodnim i Wschodnim, gdzie łączy się z niebieskim szlakiem na Jaworz. Czas przejścia do skrzyżowania szlaków 3 godz., z powrotem 1.45 godz., deniwelacja 510 m[4],
– niebieski: w kierunku północno-wschodnim przez Łopusze przejście na nowy szlak żółty, następnie np. szlakiem czarnym w pobliżu Cmentarza 303 z I wojny światowej do Rajbrotu lub dalej szlakiem żółtym pod pomnik zdradzonych i poległych w roku 1944 partyzantów za Kobylą Górą na Mulowcu[25]- w kierunku zachodnim: północną granicą Laskowej z pobliską stacją narciarską i hotelem[26], na Kamionną i do Tymbarku lub krzyżującym się z nim żółtym: Żegocina – Kamionna – Pasierbiec – Łososina Górna
– zielony: Łososina Górna, południowa granica Laskowej, następnie niebieskim do Limanowej lub na Sałasz, lub czarnym do centrum wsi i drugiego hotelu[27].
Przez Laskową biegnie też I odcinek (Stary Sącz – Myślenice 112 km) beskidzkiej Drogi św. Jakuba[28].
Czasy współczesne edytuj
- W Laskowej działa rzymskokatolicka parafia Najświętszego Imienia Marii podległa diecezji tarnowskiej.
- W dolnej części wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka oraz gimnazjum.
- Produkcja serów (popularny lokalny produkt: „zakąska serowa”)
- Tradycyjne przetwórstwo owoców (członek stowarzyszenia Na śliwkowym szlaku).
Osoby związane z miejscowością edytuj
- Józef Joniec – o. pijar, były prezes stowarzyszenia Parafiada[29], zginął w katastrofie polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku.
- Ze wsi Laskowa pochodzą także przodkowie prezentera telewizyjnego, prowadzącego amerykańską wersję teleturnieju Koło Fortuny (znany jako „Wheel of Fortune” w Stanach Zjednoczonych), Patricka Leonarda Sajdaka[30].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66603
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 640 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Beskid Wyspowy 1:50 000. Mapa turystyczna. Kraków: Wyd. Compass, 2006. ISBN 83-89165-86-4.
- ↑ a b c Andrzej Matuszczyk: Beskid Wyspowy. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2001. ISBN 83-85557-86-5.
- ↑ Laskowa – Altimetr.pl [online], www.altimetr.pl [dostęp 2021-05-07].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Roczniki Obydwóch Zgromadzeń św. Wincentego a Paulo, Rok XVII-XVIII
- ↑ a b Andrzej Osiński: Dwór Michałowskich w Laskowej. „Spotkania z Zabytkami”, 4/2008. [dostęp 2009-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-16)].
- ↑ Internetowa strona gminy Laskowa. [dostęp 2008-05-14].
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-05].
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2016-01-30].
- ↑ Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce [online], drewniana.malopolska.pl [dostęp 2024-04-24].
- ↑ Starostwo Powiatowe w Limanowej.
- ↑ Laskowa, serwis www.beskidwyspowy.eu.
- ↑ Hotel TRAWERS [online], www.laskowa-ski.pl [dostęp 2019-02-11] (pol.).
- ↑ Hotel Laskowa, Hotel Limanowa, Sala weselna, restauracja, hotel, pizzeria, Laskowianka, hotel Limanowa [online], laskowianka.pl [dostęp 2019-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-09] (pol.).
- ↑ Hotel i Dom Weselny SARA – Lokalizacja [online], hotel-sara.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-15] (ang.).
- ↑ Laskowa [online], laskowa.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Pokoje gościnne [online], laskowa.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Stacja narciarska Laskowa-Kamionna
- ↑ Budowa zalewu w Młynnem nie została zaniechana [online], limanowa.in [dostęp 2019-01-21] (pol.).
- ↑ Góry – Jabłoniec(509 m) nad Laskową | www.odkryjbeskidwyspowy.pl – portal O Beskidzie Wyspowym [online], odkryjbeskidwyspowy.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-04].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-07)].
- ↑ STACJA NARCIARSKA LASKOWA-KAMIONNA :: wyciąg narciarski – wyciągi narciarskie.
- ↑ Zajazd Laskowianka. [dostęp 2010-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-29)].
- ↑ Odcinek nr 1 – Bractwo św. Jakuba w Szczyrku [online], bractwojakuboweszczyrk.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Stowarzyszenie PARAFIADA.
- ↑ Pat Sajak’s Letter „D” in Poland – Ricochet, „Ricochet” [dostęp 2018-05-09] (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Oficjalna strona gminy Laskowa
- Parafia rzymskokatolicka w Laskowej. laskowa.parafialnastrona.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)].
- Laskowa na starej fotografii