Stanisław Sobek

podskarbi wielki koronny, kasztelan sądecki i biecki

Stanisław Sobek z Sułowa[a] herbu Brochwicz (zm. 5 listopada 1569) – starosta małogoski, starosta warszawski, kasztelan biecki, kasztelan sądecki, podskarbi wielki koronny, starosta tyszowiecki, kasztelan sandomierski, działacz kalwiński.

Stanisław Sobek
Herb
Brochwicz
Rodzina

Sobkowie herbu Brochwicz

Data śmierci

5 listopada 1569

Ojciec

Baltazar, dworzanin królewski i starosta solecki

Matka

Maryna, córka Abrahama Ezofowicza, podskarbiego ziemskiego litewskiego, herbu Leliwa

Żona

1) Anna Chełmska, córka chorążego krakowskiego Marcjana; 2) Anna z Ligęzów; 3) Magdalena z Jordanów, córka kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca

Dzieci

Krzysztof, Piotr, Stanisław, Krystyna, Anna, Barbara

Rodzina

edytuj

Pochodził z rodziny Sobków z Sułowa Wielkiego. Rodzina ta wywodziła się z prastarego śląskiego rodu Jeleni. Ród ten zamieszkiwał pogranicze Śląska i Wielkopolski. Wzmiankowany był już w bulli wrocławskiej z roku 1155. Wielu przedstawicieli rodu poległo w bitwie pod Legnicą w roku 1241).

Potomkowie Sobków od XVI wieku pisali się z Sulejowa, który był błędnie utożsamiany z miejscowościami o podobnej nazwie w powiecie kościańskim.

Dziadek po mieczu Stanisława Sobka, Wojciech Sobek z Sułowa był dworzaninem króla Zygmunta Jagiellończyka, a następnie starostą głogowskim i opawskim. Najstarszy jego syn Baltazar był ojcem Stanisława Sobka.

Stanisław był najmłodszym synem Baltazara, starosty soleckiego i Maryny, córki Abrahama Ezofowicza, podskarbiego ziemskiego litewskiego herbu Leliwa.

Wywód genealogiczny

edytuj
4. Wojciech Sobek      
    2. Baltazar Sobek
5. Anna z Szydłowieckich        
      1. Stanisław Sobek
6. Abraham Ezofowicz    
    3. Maryna Ezofowiczówna    
7. Hanna Wasilewna      
 
 
Ruiny pałacu w fortalicji Sobkowskich w Sobkowie

Kariera

edytuj
  • wcześnie zostaje osierocony przez rodziców, opiekę nad nim i jego braćmi sprawowali stryjowie Melchior i Zygmunt a także magnaci Piotr i Marcin Zborowscy,
  • 1542 wraz z braćmi zapisał się na Akademię Krakowską nie przebywał zbyt długo, gdyż już w semestrze zimowym 1542/1543 był na Uniwersytecie Wiedeńskim,
  • 1545–1546 uczył się w Albertynie w Królewcu, nawiązał znajomość z księciem pruskim Albrechtem Hohenzollernem,
  • 1547 w interesach księcia pruskiego odbył podróż do Czech i na Litwę,
  • 1548 pokwitował Piotra Zborowskiego ze sprawowanej opieki i przeprowadził dział dóbr rodzinnych, został dzierżawcą będzińskim,
  • 1549 rozpoczął starania o wykupienie tenuty małogoskiej (użytkowanie tych dóbr król Zygmunt I aktem 30 stycznia 1537 roku zapewnił wszystkim spadkobiercom Baltazara Sobki),
  • 28 marca 1551 król zezwolił Stanisławowi Sobkowi z Sułowa Wielkiego h. Brochwicz na wykupienie od Piotra Zborowskiego tenuty małogoskiej obejmującej miasto Małogoszcz (bez części miasta zwanej Podkościelne i wójtostwa) oraz wsie Cieśle, Leśnica (bez sołectwa) i Skorków. Stanisław Sobek był kalwinem i po objęciu starostwa zawiesił działalność istniejącej od 1535 roku mansjonarii przy kościele parafialnym w Małogoszczu. Poza tym doszło do nadużyć z jego strony w stosunku do kmieci z części klasztornej Leśnicy,
  • 1551–1569 starosta małogoski,
  • 1557 starosta warszawski,
  • 1561 aktywny w ruchu reformacyjnym, wziął udział w synodzie generalnym we Włodzisławiu i został wybrany na jego dyrektora, w lokowanym przez siebie Sobkowie ufundował zbór kalwiński,
  • 1562 był aktywny na zjeździe szlachty małopolskiej i ruskiej w Nowym Mieście Korczynie, zaangażowanie to zostało docenione przez szlachtę i na sejmiku woj. krakowskiego w Proszowicach został obrany posłem na zwołany przez króla sejm egzekucyjny do Piotrkowa,
  • 16 kwietnia 1563 zostaje mianowany przez króla kasztelanem bieckim, rozpoczyna budowę murowanego dworu w Sobkowie, na gruncie należącym do drugiej żony (Anny z Ligęzów h. Półkozic). Budowę dworu dokończył w 1577 r. syn Stanisław, noszący takie samo imię. Po śmierci Stanisława Sobka – syna (zmarł w wieku 30 lat i został pochowany według S. Starowolskiego w kościele w Przemyślu, gdzie żona Zofia wzniosła mu nagrobek) rezydencja w Sobkowie przeszła na prawie 100 lat w ręce rodu Drohojowskich herbu Korczak.
  • 23 kwietnia 1563 założone przez niego miasto Sobków otrzymuje od króla Zygmunta II Augusta przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim. Przywilej zwalniał miasto od ceł wewnętrznych, ustanawiał targ i dwa jarmarki w roku. Zapewniał także mieszkańcom 15 lat wolnizny,
  • 1564–1568 kasztelan sądecki,
  • 1564–1569 podskarbi wielki koronny,
  • 1565 we dworze w Cieślach otrzymał pozew, w którym Walenty, przełożony klasztoru krzyżanowskiego wzywał go do stawienia się przed sąd z powodu czynienia krzywd poddanym klasztornym (chodziło o wieś Leśnica). Sprawa ta toczyła się jeszcze po śmierci Stanisława Sobka,
  • 12 lipca 1566–1569 król nadał mu starostwo tyszowieckie,
  • był członkiem komisji do rewizji królewszczyzn na sejmie 1566 roku[1].
  • 2 kwietnia 1568 zostaje kasztelanem sandomierskim,
  • 1569 bierze udział w Lublinie w rokowaniach z Litwinami dotyczących zasad związku obu państw, opowiadał się za unią z Litwą, popierał inkorporację Wołynia i Podlasia do Korony. Podpisał akt unii z Litwą, dokumenty inkorporacyjne oraz akt powołujący Komisję Morską (działalność Komisji Morskiej ustała wraz ze śmiercią Zygmunta II Augusta),
  • zmarł 5 listopada 1569 roku.

Zobacz też

edytuj
  1. Często w historiografii pojawia się nazwa Sulejowa jako miejsce pochodzenia Stanisława Sobka, tymczasem pochodził on ze śląskiej rodziny osiadłej w Sułowie.

Przypisy

edytuj
  1. Krzysztof Chłapowski, Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665. Sprawa zastawów królewszczyzn małopolskich, Warszawa 1984, s. 29.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj