Stanisław Sobek

Stanisław Sobek z Sułowa herbu Brochwicz (zm. 5 listopada 1569) – starosta małogoski, starosta warszawski, kasztelan biecki, kasztelan sądecki, podskarbi wielki koronny, starosta tyszowiecki, kasztelan sandomierski, działacz kalwiński.

Stanisław Sobek

Brochwicz
Rodzina	Sobkowie herbu Brochwicz
Data śmierci	5 listopada 1569
Ojciec	Baltazar, dworzanin królewski i starosta solecki
Matka	Maryna, córka Abrahama Ezofowicza, podskarbiego ziemskiego litewskiego, herbu Leliwa
Żona	1) Anna Chełmska, córka chorążego krakowskiego Marcjana; 2) Anna z Ligęzów; 3) Magdalena z Jordanów, córka kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca
Dzieci	Krzysztof, Piotr, Stanisław, Krystyna, Anna, Barbara

Rodzina

Pochodził z rodziny Sobków z Sułowa Wielkiego. Rodzina ta wywodziła się z prastarego śląskiego rodu Jeleni. Ród ten zamieszkiwał pogranicze Śląska i Wielkopolski. Wzmiankowany był już w bulli wrocławskiej z roku 1155. Wielu przedstawicieli rodu poległo w bitwie pod Legnicą w roku 1241).

Potomkowie Sobków od XVI wieku pisali się z Sulejowa, który był błędnie utożsamiany z miejscowościami o podobnej nazwie w powiecie kościańskim.

Dziadek po mieczu Stanisława Sobka, Wojciech Sobek z Sułowa był dworzaninem króla Zygmunta Jagiellończyka, a następnie starostą głogowskim i opawskim. Najstarszy jego syn Baltazar był ojcem Stanisława Sobka.

Stanisław był najmłodszym synem Baltazara, starosty soleckiego i Maryny, córki Abrahama Ezofowicza, podskarbiego ziemskiego litewskiego herbu Leliwa.

Wywód genealogiczny

4. Wojciech Sobek
			2. Baltazar Sobek
5. Anna z Szydłowieckich
						1. Stanisław Sobek
6. Abraham Ezofowicz
			3. Maryna Ezofowiczówna
7. Hanna Wasilewna

Ruiny pałacu w fortalicji Sobkowskich w Sobkowie

Kariera

• wcześnie zostaje osierocony przez rodziców, opiekę nad nim i jego braćmi sprawowali stryjowie Melchior i Zygmunt a także magnaci Piotr i Marcin Zborowscy,
• 1542 wraz z braćmi zapisał się na Akademię Krakowską nie przebywał zbyt długo, gdyż już w semestrze zimowym 1542/1543 był na Uniwersytecie Wiedeńskim,
• 1545–1546 uczył się w Albertynie w Królewcu, nawiązał znajomość z księciem pruskim Albrechtem Hohenzollernem,
• 1547 w interesach księcia pruskiego odbył podróż do Czech i na Litwę,
• 1548 pokwitował Piotra Zborowskiego ze sprawowanej opieki i przeprowadził dział dóbr rodzinnych, został dzierżawcą będzińskim,
• 1549 rozpoczął starania o wykupienie tenuty małogoskiej (użytkowanie tych dóbr król Zygmunt I aktem 30 stycznia 1537 roku zapewnił wszystkim spadkobiercom Baltazara Sobki),
• 28 marca 1551 król zezwolił Stanisławowi Sobkowi z Sułowa Wielkiego h. Brochwicz na wykupienie od Piotra Zborowskiego tenuty małogoskiej obejmującej miasto Małogoszcz (bez części miasta zwanej Podkościelne i wójtostwa) oraz wsie Cieśle, Leśnica (bez sołectwa) i Skorków. Stanisław Sobek był kalwinem i po objęciu starostwa zawiesił działalność istniejącej od 1535 roku mansjonarii przy kościele parafialnym w Małogoszczu. Poza tym doszło do nadużyć z jego strony w stosunku do kmieci z części klasztornej Leśnicy,
• 1551–1569 starosta małogoski,
• 1557 starosta warszawski,
• 1561 aktywny w ruchu reformacyjnym, wziął udział w synodzie generalnym we Włodzisławiu i został wybrany na jego dyrektora, w lokowanym przez siebie Sobkowie ufundował zbór kalwiński,
• 1562 był aktywny na zjeździe szlachty małopolskiej i ruskiej w Nowym Mieście Korczynie, zaangażowanie to zostało docenione przez szlachtę i na sejmiku woj. krakowskiego w Proszowicach został obrany posłem na zwołany przez króla sejm egzekucyjny do Piotrkowa,
• 16 kwietnia 1563 zostaje mianowany przez króla kasztelanem bieckim, rozpoczyna budowę murowanego dworu w Sobkowie, na gruncie należącym do drugiej żony (Anny z Ligęzów h. Półkozic). Budowę dworu dokończył w 1577 r. syn Stanisław, noszący takie samo imię. Po śmierci Stanisława Sobka – syna (zmarł w wieku 30 lat i został pochowany według S. Starowolskiego w kościele w Przemyślu, gdzie żona Zofia wzniosła mu nagrobek) rezydencja w Sobkowie przeszła na prawie 100 lat w ręce rodu Drohojowskich herbu Korczak.
• 23 kwietnia 1563 założone przez niego miasto Sobków otrzymuje od króla Zygmunta II Augusta przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim. Przywilej zwalniał miasto od ceł wewnętrznych, ustanawiał targ i dwa jarmarki w roku. Zapewniał także mieszkańcom 15 lat wolnizny,
• 1564–1568 kasztelan sądecki,
• 1564–1569 podskarbi wielki koronny,
• 1565 we dworze w Cieślach otrzymał pozew, w którym Walenty, przełożony klasztoru krzyżanowskiego wzywał go do stawienia się przed sąd z powodu czynienia krzywd poddanym klasztornym (chodziło o wieś Leśnica). Sprawa ta toczyła się jeszcze po śmierci Stanisława Sobka,
• 12 lipca 1566–1569 król nadał mu starostwo tyszowieckie,
• był członkiem komisji do rewizji królewszczyzn na sejmie 1566 roku.
• 2 kwietnia 1568 zostaje kasztelanem sandomierskim,
• 1569 bierze udział w Lublinie w rokowaniach z Litwinami dotyczących zasad związku obu państw, opowiadał się za unią z Litwą, popierał inkorporację Wołynia i Podlasia do Korony. Podpisał akt unii z Litwą, dokumenty inkorporacyjne oraz akt powołujący Komisję Morską (działalność Komisji Morskiej ustała wraz ze śmiercią Zygmunta II Augusta),
• zmarł 5 listopada 1569 roku.

Zobacz też

• Sobków
• Unia lubelska
• Kasztelani i starostowie małogoscy

Bibliografia

• E. Kosik, Starostwo niegrodowe małogoskie od XV do końca XVIII w., Studia Historyczne, R.XIX, 1976, z. 4 (75),
• M. Rawita-Witanowski, Dawny powiat chęciński, Kielce 2002,
• Polski Słownik Biograficzny, t. 39, s. 454-456,

Linki zewnętrzne

• Ci wielcy Polacy to nasza rodzina