Wikipedia

Taşoz

turecki niszczyciel

Taşoz – turecki niszczyciel z początku XX wieku, jedna z czterech zbudowanych we Francji jednostek typu Samsun. Okręt został zwodowany w 1907 roku w stoczni Schneidera w Nantes, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł w 1907 roku. Niszczyciel wziął udział w wojnie włosko-tureckiej, I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, a po remoncie w latach 20. służył pod banderą Republiki Turcji do 1932 roku. Okręt został złomowany w 1949 roku.

Taşoz
Klasa

niszczyciel

Typ

Samsun

Historia
Stocznia

Schneider, Nantes

Położenie stępki

czerwiec 1906

Wodowanie

1907

 Imperium Osmańskie
Wejście do służby

1907

 Turcja
Wycofanie ze służby

1932

Los okrętu

złomowany w 1949

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 284 tony

Długość

całkowita: 58,2 metra
między pionami: 56,3 metra

Szerokość

6,3 metra

Zanurzenie

2,8 metra

Napęd
2 maszyny parowe o łącznej mocy 5950 KM
2 kotły, 2 śruby
Prędkość

28 węzłów

Zasięg

975 Mm przy prędkości 15 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 65 mm
4 działa kal. 47 mm (4 x I)
6 torped
Wyrzutnie torpedowe

2 × 450 mm (2 x I)

Załoga

67

Projekt i budowa

edytuj

Niszczyciele typu Samsun[a] zostały zamówione przez Turcję we Francji w 1906 roku[2][3]. Kontrakt na budowę jednostek podpisano 22 stycznia 1906 roku[4]. Okręty były ulepszoną wersją pierwszego typu francuskich niszczycieli – Durandal[2][3].

„Taşoz” zbudowany został w stoczni Schneidera w Nantes[2][5]. Stępkę okrętu położono w czerwcu 1906 roku, a zwodowany został w 1907 roku[3][5].

Dane taktyczno-techniczne

edytuj

Okręt był niszczycielem z kadłubem wykonanym ze stali o długości całkowitej 58,2 metra (między pionami 56,3 metra) szerokości 6,3 metra i zanurzeniu 2,8 metra[5][6]. Wyporność normalna wynosiła 284 tony[2][5][b]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania SACAG o łącznej mocy 5950 KM, do których parę dostarczały dwa kotły typu Normand[6][7]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 28 węzłów[2][8]. Okręt zabierał zapas 70 ton węgla, co zapewniało zasięg wynoszący 975 Mm przy prędkości 15 węzłów[5][9][c].

Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składały się: pojedyncze działo kalibru 65 mm QF M1902 L/50 z zapasem 300 nabojów i cztery pojedyncze szybkostrzelne działa kal. 47 mm QF M1902 L/50 (z łącznym zapasem 1200 nabojów)[5][6]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[6][7].

Załoga okrętu składała się z 67 oficerów, podoficerów i marynarzy[2][6][d].

Służba

edytuj

„Taşoz” został przyjęty w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w 1907 roku w Stambule[5][6]. 1 października 1911 roku, po wybuchu wojny włosko-tureckiej, „Taşoz” wraz z siostrzanymi niszczycielami „Samsun”, „Basra” i „Yarhisar” wszedł w skład zespołu floty osmańskiej skierowanego do obrony Dardaneli (składającego się oprócz nich z pancerników „Barbaros Hayreddin”, „Turgut Reis” i „Mesudiye”(inne języki) oraz torpedowca „Demirhisar”), jednak już nazajutrz wszystkie okręty powróciły do Stambułu w celu dokonania koniecznych napraw i pobrania zaopatrzenia[10]. Na pozycje obronne flota osmańska powróciła 12 października, nie przejawiając większej aktywności do końca konfliktu[11].

Podczas I wojny bałkańskiej, 12 grudnia 1912 roku „Taşoz” i „Basra” udały się na patrol na wody Dardaneli, chcąc wciągnąć w zasadzkę greckie niszczyciele, jednak musiały powrócić ze względu na kłopoty z kotłami[12]. W dniach 7–11 lutego 1913 roku „Taşoz” i „Basra” wraz z okrętem pancernym „Asar-i Tevfik(inne języki)” wzięły udział w nieudanym desancie pod Podimą(inne języki) na wybrzeżu Morza Czarnego, tracąc w tej akcji okręt pancerny[12]. W kwietniu i maju „Taşoz” wraz z torpedowcem „Berk Efşan” eskortowały transportowiec „Kizilirmak”, pływający z Konstancy do Stambułu[12].

W momencie wybuchu I wojny światowej niszczyciel był już przestarzały i miał niską wartość bojową[5]. W dniach 14–16 sierpnia 1914 roku „Taşoz” wraz z krążownikiem „Berk-i Satvet” patrolowały cieśniny tureckie[13]. 21 września „Taşoz” i „Basra” eskortowały krążownik liniowy „Yavuz Sultan Selim” podczas rejsu patrolowego na Morzu Czarnym[14]. Rankiem 29 października „Taşoz” wraz z siostrzanym „Samsun” i krążownikiem liniowym „Yavuz Sultan Selim” wziął udział w przeprowadzonym bez wypowiedzenia wojny ataku na rosyjski port w Sewastopolu[15][16]. Po ataku oba niszczyciele uczestniczyły w akcji ratunkowej marynarzy z samozatopionego rosyjskiego stawiacza min „Prut”, biorąc na pokłady łącznie 75 rozbitków[17].

W 1915 roku wyeksploatowana siłownia okrętu pozwalała na osiągnięcie prędkości maksymalnej 17 węzłów, a liczebność załogi wzrosła do 91 osób (17 Niemców i 74 Turków)[6][7]. 1 kwietnia 1915 roku Bosfor opuścił zespół tureckich okrętów, składający się z krążowników „Mecidiye” i „Hamidiye” oraz niszczycieli „Taşoz”, „Samsun”, „Muâvenet-i Milliye(inne języki)” i „Yâdigâr-ı Millet(inne języki)”, z zadaniem zaatakowania Odessy[18][19]. Zespół dalekiej osłony tej operacji stanowiły krążowniki „Yavuz Sultan Selim” i „Midilli”, patrolując wody na zachód od Krymu[18][19]. W nocy z 2 na 3 kwietnia zespół dotarł po Odessę, a niszczyciele rozpoczęły trałowanie[19]. 3 kwietnia o godzinie 4:00 trały „Taşoza” i „Samsuna” uległy uszkodzeniu, a o 6:40 16 mil morskich od odeskiej latarni morskiej na minę wszedł krążownik „Mecidiye”, doznając tak ciężkich uszkodzeń, że po zdjęciu załogi i zniszczeniu uzbrojenia oraz radiostacji został on dobity torpedą wystrzeloną przez „Yâdigâr-ı Millet”[18][20]. Operację przerwano, a okręty powróciły do bazy 4 kwietnia[18][21].

Przed atakiem sił Ententy na Gallipoli „Taşoz” wraz z siostrzanymi niszczycielami eskortował transporty wojsk osmańskich, organizowane w celu wzmocnienia sił broniących Dardaneli[22]. 3 sierpnia 1915 roku krążownik „Hamidiye” i niszczyciele „Taşoz”, „Muâvenet-i Milliye” oraz „Numûne-i Hamiyet(inne języki)” eskortowały do portu Zonguldak konwój składający się ze statków „Zonguldak”, „Eresos”, „Illiria” i „Seyhun”[23].

28 października 1916 roku „Taşoz” przewiózł do Konstancy grupę niemieckich oficerów, którzy mieli nadzorować utworzenie tam bazy morskiej dla okrętów państw centralnych[24].

22 stycznia 1918 roku niszczyciele „Taşoz” i „Numûne-i Hamiyet” oraz torpedowiec „Akhisar” bazowały w Çanakkale, gotowe do ochrony osiadłego na mieliźnie krążownika liniowego „Yavuz Sultan Selim” przed atakiem wrogich okrętów podwodnych[25]. 30 marca „Taşoz”, „Samsun” i „Basra” eskortowały niemiecki transportowiec „Patmos”, przewożący żołnierzy z Konstancy do Odessy[26]. W październiku okręt odstawiono do rezerwy w Stambule[5][6].

Po zakończeniu wojny, 29 października 1923 roku „Taşoz” został wcielony do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji[27][28]. W latach 1924–1925 jednostka przeszła remont w Deniz Fabrikaları w Stambule i po jego zakończeniu podjęła czynną służbę[6][27]. Okręt wycofano ze składu floty w 1932 roku, po zakupie we Włoszech nowych niszczycieli[6][27]. Niszczyciel został złomowany dopiero w 1949 roku w Gölcük[5][6].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Zwane również typem Basra[1].
  2. ↑ Identycznie podaje Noppen 2016 ↓, s. 10. Brassey 1915 ↓, s. 187 podaje, że wyporność okrętu wynosiła 280 ton, Moore 1990 ↓, s. 255 i Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 406 podają 290 ton, zaś Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 – 300 ton.
  3. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 391 podaje, że okręt zabierał zapas 60 ton węgla.
  4. ↑ Gogin 2021 ↓ podaje omyłkowo, że załoga okrętu liczyła 23 osoby

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587.
  2. ↑ a b c d e f Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 391.
  3. ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 8.
  4. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 13.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Gogin 2021 ↓.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 158.
  7. ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 10.
  8. ↑ Brassey 1915 ↓, s. 187.
  9. ↑ Moore 1990 ↓, s. 255.
  10. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15.
  11. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15-16.
  12. ↑ a b c Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 21.
  13. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 29.
  14. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 28.
  15. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 44.
  16. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 159-160.
  17. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 160.
  18. ↑ a b c d Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 238.
  19. ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 33.
  20. ↑ Noppen 2016 ↓, s. 33-34.
  21. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 47.
  22. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 34.
  23. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 49.
  24. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 52.
  25. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 32.
  26. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 53.
  27. ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 46.
  28. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 59.

Bibliografia

edytuj
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
  • Ivan Gogin: SAMSUN destroyers (1907). Navypedia. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (red.). London: Studio Editions, 1990. ISBN 978-1557506597. (ang.).
  • Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
  • Ryan K. Noppen: Okręty osmańskiej marynarki wojennej 1914-1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-65-2.
  • The Naval Annual, 1915. T.A. Brassey (red.). London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Taşoz&oldid=75085736”