Ulica św. Doroty we Wrocławiu
Ulica św. Doroty – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście[1][2]. Łączy ulicę Kazimierza Wielkiego z ulicą Heleny Modrzejewskiej[a] i placem Wolności[1][3][4]. Ma 157 m długości[1]. W pierzejach ulicy znajdują się między innymi takie obiekty zabytkowe jak Pałac Selderów, Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu, Hotel Monopol i inne[5].
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
157 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Dorotheengassee | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 51°06′25,469″N 17°01′50,668″E/51,107075 17,030741 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Historia edytuj
Pierwotnie ulica łączyła Rynek z kościołem św. Stanisława, Wacława i Doroty przy obecnym placu Franciszkańskim[6][7][8], który zbudowany został po 1351 r.[7][9][10], dzięki ufundowaniu przez przebywającego w mieście cesarza Karola IV[10], w miejscu rozległej posesji położonej przy ulicy Świdnickiej 20, a sam plac stanowił jej wewnętrzny dziedziniec[7][9]. Pierwszy jej odcinek powstał około 1242 r. wtórnie do planu lokacyjnego jako pomocniczy ciąg komunikacyjny. Przecinał on południową pierzeję Rynku i łączył się z ulicą Ofiar Oświęcimskich[6][8][11]. Kolejny odcinek w kierunku południowym powstał w 1356 i przecinał Czarną Oławę, nad którą przerzucono most (określany też jako mostek, lichy mostek). Przypuszcza się, że istniał już wtedy odcinek od obecnego Kazimierza Wielkiego do współczesnego placu Franciszkańskiego i wybudowanego przy nim kościoła, a wspomniany odcinek stanowił domknięcie układu ulicy. O istnieniu przejazdu między posesjami przy Rynku numery 18 i 19 istnieje potwierdzenie z 1466 r. Do końca XV wieku nazwa „uliczka św. Doroty dotyczyła tylko tego odcinka zagospodarowanego posesjami[6][8][12].
Współcześnie istnieje jedynie odcinek końcowy ulicy od ulicy Kazimierza Wielkiego do placu Franciszkańskiego[6][8][13], przedłużony w 1890 r. do ulicy Haliny Modrzejewskiej[6]. Bieg dawnej ulicy został przerwany poprzez zabudowę między innymi budynkiem ZETO Wrocław przy ulicy Ofiar Oświęcimskich 7/13 zbudowanym w 1969 r.[14][15] i szeroką arterią – trasą WZ (ulica Kazimierza Wielkiego)[16]. Zachowały się przejścia bramowe i ciąg pieszy od Rynku od ulicy Ofiar Oświęcimskich, które obecnie stanowią część Zaułku Jerzego Grotowskiego – biegnącego także w poprzek śródrynkowej zabudowy (centrum Rynku z Ratuszem – dawny tret), przecinającego Sukiennice, Przejście Żelaźnicze i Garncarskie, wcześniejsza nazwa: Przejście Poprzeczne[11][12][13]. Postuluje się także odtworzenie, w formie ciągu pieszego, odcinka pomiędzy ulicą Ofiar Oświęcimskich a ulicą Kazimierza Wielkiego[17].
Należy także zaznaczyć, że historycznie ciąg komunikacyjny obejmujący ulicę Więzienną, Przejście Poprzeczne (współcześnie Zaułek Jerzego Grotowskiego), i ulicę Św. Doroty stanowił tzw. Przejście Pokutnicze[18].
Nazwy edytuj
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
- Szubiennicza, odcinek od Rynku do ulicy Ofiar Oświęcimskich[6][8]
- Dorotheengassee, do 1945 r.[6][19]; także w odniesieniu do odcinka przy Rynku – Przejście św. Doroty[6]
- św. Doroty, od 1945 r.[1][6][19].
Nazwy tej ulicy nawiązywały do kościoła pod wezwaniem św. Doroty wybudowanego przy tej ulicy[19]. Nazwę Szubieniczna łączono z drogą prowadzenia skazańców do miejsca kaźni (ulica stanowiła fragment tzw. Przejścia Pokutnicznego)[6][8][18]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 60 z 21.09.1945 r. oraz nr 76 z 19.10.1945 r.[1].
Układ drogowy edytuj
Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 105066D o długości 157 m[1] klasy dojazdowej[20] położona na działkach o łącznej powierzchni 757 m2[b][1][21]. Ulica biegnie od ulicy Kazimierza Wielkiego do ulicy Heleny Modrzejewskiej[a] i placu Wolności[1][3][4].
Ulice powiązane z ulicą św. Doroty[a]:
- skrzyżowanie: ul. Kazimierza Wielkiego[1][22], torowisko tramwajowe w wydzielonym pasie rozdzielającym[23]
- skrzyżowanie: ul. Franciszkańska[24]
- skrzyżowania i plac: ul. Franciszkański[25]
- skrzyżowanie:
Zabudowa i zagospodarowanie edytuj
Przy północnym odcinku od ulicy Kazimierza Wielkiego do ulicy Franciszkańskiej posadowione są po obu jej stronach kamienice z fasadami wejściowymi skierowanymi ku ulicy Kazimierza Wielkiego, oraz połączonymi z tymi budynkami oficynami biegnącymi wzdłuż opisywanej ulicy. Budynki połączone są w pierzei ulicy Kazimierza Wielkiego zachowanym łękiem nad jezdnią ulicy. Dalej po stronie wschodniej znajduje się boisko i szkoła położona przy placu Franciszkańskim, natomiast po stronie zachodniej teren przeznaczony pod zabudowę[4][5][8][13].
Kolejny odcinek ulicy biegnie wzdłuż placu Franciszkańskiego. Tutaj po stronie wschodniej położony jest w ramach placu niewielki skwer, a po stronie zachodniej Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława. Natomiast odcinek ulicy od placu Franciszkańskiego od ulicy Heleny Modrzejewskiej zagospodarowany jest po stronie wschodniej niewielkim terenem zieleni przynależnym do budynku parafii św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława, a po stronie zachodniej Hotelu Monopol[4][5].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 118 a 119 m n.p.m.[27]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933060, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 5692 osób/km² przy 651 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)[28].
Ochrona i zabytki edytuj
Obszar, na którym położona jest ulica św. Doroty, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[29][30]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[31][32]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[33].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[c] | fotografia |
|---|---|---|
| pierzeja wschodnia | ||
| Pałac Selderów, następnie siedziba firm "Wollf" i "Kretschmer", obecnie Klub Lekarza, towarzystwa ubezpieczeniowe ulica Kazimierza Wielkiego 45[5][13][34] |
około 1730 r., rekonstrukcja lata 1960-1962; 2013 r. A/4023/61 z dnia 25.01.1962 r.[5][13][34] |
|
| Oficyna pałacowa, obecnie budynek mieszkalny ulica Kazimierza Wielkiego 45[5] |
prawdopodobnie XVIII wiek, około 1880 r., lata 60. XX wieku, 2013 r. gez, mpzp[5] |
|
| Szkoła, obecnie Niepubliczna Szkoła Podstawowa Sióstr Salezjanek plac Franciszkański 1/3[5][35] |
1899 r. gez, mpzp[5][35] |
|
| Duszpasterstwo parafii św. Doroty, obecnie parafii św. Stanisława, Doroty i Wacława ulica Hanny Modrzejewskiej 3[5][36] |
projekt 1895 r. gez, mpzp[5][36] |
|
| strona zachodnia | ||
| Kamienica, obecnie budynek biurowo-usługowy ulica Kazimierza Wielkiego 47[5][34] |
prawdopodobnie XVIII wiek, około 1860 r., lata 60. XX wieku A/4024/358/Wm z dnia 04.08.1977 r.[5][34] |
|
| Oficyna kamienicy, obecnie budynek mieszkalny ulica Kazimierza Wielkiego 47[5] |
około 1860 r., lata 60. XX wieku gez, mpzp[5] |
|
| Kościół klasztorny Augustianów Eremitów, następnie Franciszkanów, obecnie parafialny Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu ulica Świdnicka 31[5][29][37] (pl. Franciszkański[29]) |
lata 1351-1381, 3 ćwiartka XV wieku, 2 połowa XVII wieku, lata 1720-1730, II połowa XIX wieku, lata 1945-1947, 1968-1976, 2002-2003[5] (1351 r. - XVIII wiek[29]) 14 z 27.11.1947 r.[29] oraz A/292/90 z dnia 12.02.1962 r.[5][29][37] |
|
| Hotel "Monopol" (od 1899 r. połączony z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse) ulica Hanny Modrzejewskiej 2 (hotel), ulica Świdnicka 33 (dawny dom handlowy)[5][38][39] |
1892 r. (projekt Karl Grosser – dom handlowy), odbudowa 1961 r.; lata 1893-1895 (projekt Brost und Grosser – hotel), 1899 r. (połączony z domem handlowym), 1909 r. modernizacja wnętrz, 1937 r., po 1945 r., lata 2007-2009 (remont)[5] lata 1890-1892, 1905 r.[38] 259/431/Wm z dnia 16.03.1984 r. i z dnia 28.12.2000 r.[5][38][39] |
.jpg)
|
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ a b c Podany tu przebieg drogi zgodny jest z kierunkiem nadawania przez miasto numeracji adresowej budynków, natomiast sprzeczny jest z przebiegiem podanym w zestawieniu udostępnianym przez zarządcę drogi - Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu (ZDiUM), w którym określa się, iż ulica biegnie od Heleny Modrzejewskiej do Kazimierza Wielkiego[1][4].
- ↑ Uwzględniono powierzchnię działek ewidencyjnych przypisanych do ulicy w zestawieniu udostępnianym przez zarządcę drogi - Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu (ZDiUM)[1][21]. Jednakże ulica biegnie również częściowo przez działkę formalnie przypisaną w tym zestawieniu do placu Franciszkańskiego – jej powierzchni nie uwzględniono, gdyż większa część tej działki leży poza opisywaną ulicą[25][40].
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5607-5608 (Św. Doroty).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b c ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 6191-6194 (Wolności plac).
- ↑ a b c d e SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ a b c d e f g h i j Harasimowicz 2006 ↓, s. 886 (św. Doroty).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 211 (Franciszkański).
- ↑ a b c d e f g Antkowiak 1970 ↓, s. 41-42 (św. Doroty).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 211 (Franciszkańska).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 430 (Kościół św. Stanisława, Wacława i Doroty).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 764 (Rynek).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 1016 (Zaułek Jerzego Grotowskiego).
- ↑ a b c d e Jochelson 1985 ↓, s. 306-307.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 1022 (ZETO).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 175-177 (Ofiar Oświęcimskich).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 362 (Kazimierza Wielkiego).
- ↑ Uchwała RMWr 2003 ↓, § 6 ust. 1 pkt 2 lit. e.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2003 ↓, § 34 ust. 1 pkt 2 lit. e.
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 38 (Dorotheengassee).
- ↑ Uchwała RMWr 2008a ↓, §26 ust. 2 pkt 1.
- ↑ a b SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_24, 78/3, AR_37, 19/1.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 2002-2005 (Kazimierza Wielkiego).
- ↑ wroclaw.pl 2019 ↓.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1089 (Franciszkańska).
- ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1090 (Franciszkański).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 3245-3246 (Modrzejewskiej Heleny).
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demogrfia.
- ↑ a b c d e f NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b c d NID 2019 ↓, s. 219.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 1527.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9850.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9007.
- ↑ a b c NID 2019 ↓, s. 232.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9849.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_24, 78/2.
Bibliografia edytuj
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Andrzej Jochelson, Ulica Kazimierza Wielkiego, „Kalendarz Wrocławski”, Wrocław: Towarzystwo Miłośników Wrocławia, 1985, s. 303-311, ISSN 0449-6906 (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała LIV/1608/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 września 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części B, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 21 grudnia 2010 r. Nr 242, poz. 4094.; Biuletyn Urzędowy RMW z 16 września 2010 r. Nr 8, poz.265., Wrocław, 9 września 2010 [dostęp 2019-09-30] (pol.).
- Uchwała X/202/03 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centralnej części obszaru Starego Miasta rejonu RYNKU i PLACU SOLNEGO - część "A", „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 sierpnia 2003 r. Nr 126, poz.2251; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 czerwca 2003 r. Nr 6, poz.167., Wrocław, 2 czerwca 2003 [dostęp 2020-08-06] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Ulica Doroty, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-09-30] (pol.).
- ul. Doroty, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586102 [dostęp 2019-09-30] (pol.).
- ul. Świętej Doroty, wikimapia.org [dostęp 2019-09-30] (pol.).