1 Brygada Górska Strzelców
1 Brygada Górska Strzelców (1 BGS) – brygada piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
10 lipca 1939 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
płk dypl. Janusz Gaładyk |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Historia brygady edytuj
6 lipca 1939 roku szef Sztabu Głównego, generał brygady Wacław Stachiewicz zawiadomił Ministra Spraw Wojskowych, generała dywizji Tadeusza Kasprzyckiego, że „Pan Generalny Inspektor Sił Zbrojnych zdecydował utworzenie na stopie pokojowej 3-ch brygad górskich na odcinku Żywiec-Łupków, każda w składzie około 4-ch baonów piechoty i kilku baonów ON oraz jednego dowództwa wyższego o charakterze dowództwa dywizji”[1].
7 lipca 1939 roku Minister Spraw Wojskowych wydał rozkaz o utworzeniu z dniem 10 lipca 1939 roku Dowództwa Pododcinka Nr 1 „Sucha” z tymczasowym miejscem postoju w Żywcu oraz polecił szefowi Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wyznaczyć niezwłocznie obsadę personalną, a II Wiceministrowi Spraw Wojskowych wydać wszelkie potrzebne zarządzenia materiałowe i gospodarcze dla dowództwa.
Nazwa «Pododcinek Nr 1 „Sucha”» była zakamuflowaną nazwą 1 Brygady Górskiej Strzelców i obowiązywała do dnia 31 sierpnia 1939 roku, kiedy to została zarządzona mobilizacja powszechna[a].
Na dowódcę pododcinka (brygady) został wyznaczony legionista, pułkownik dyplomowany piechoty Janusz Gaładyk. Dowódcy podporządkowano dwa pułki piechoty KOP (1 i 2) liczące łącznie pięć batalionów oraz dwie kompanie forteczne i dwa bataliony ON. Pododdziały artylerii, saperów i łączności były jednostkami formowanymi w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowym. Ponadto dowódcy pododcinka (brygady) zostało podporządkowanych sześć komisariatów Straży Granicznej, każdy wzmocniony jednym plutonem odwodowym.
Na podstawie rozkazu L.8940 Ministra Spraw Wojskowych z dnia 25 sierpnia 1939 roku Pododcinek Nr 2 „Nowy Sącz” został wcielony do Korpusu Ochrony Pogranicza bez zmian w organizacji i mobilizacji[2]. Pod względem operacyjnym Pododcinek Nr 1 „Sucha” został podporządkowany dowódcy Armii „Kraków”, gen. bryg. Antoniemu Szyllingowi, który włączył go w skład Grupy Operacyjnej „Bielsko”.
17 lipca 1939 roku, po wejściu w życie planu „W2”, zlecono przygotowanie mobilizacji Kwatery Głównej Brygady Górskiej Strzelców Nr 1. Jednostką mobilizującą został 12 pułk piechoty z Wadowic. Kwatera główna brygady górskiej strzelców była mobilizowana, w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowym (podgrupa 6), według organizacji wojennej L.3674/mob.org. Stan pokojowy dowództwa pododcinka był zawiązkiem kwatery głównej brygady[3].
Zadaniem brygady była osłona południowego skrzydła Armii „Kraków” od Słowacji, na odcinku od Węgierskiej Górki do Czorsztyna (wyłącznie).
1 Brygada Górska obsadziła trzy odcinki obronne:
- odcinek „Żywiec”, gdzie główne punkty oporu znajdowały się w Węgierskiej Górce, Jeleśni i Korbielowie,
- odcinek „Zawoja-Maków Podhalański”,
- odcinek „Chabówka”.
Udział w działaniach wojennych edytuj
1 września 1939 pozycje 1 Brygady Górskiej zaatakowały cztery niemieckie dywizje. Na odcinek broniony przez 1 pułk piechoty KOP uderzyły między Orawką i Nowym Targiem niemieckie 2 Dywizja Pancerna, 4 Dywizja Lekka i 3 Dywizja Górska z XVIII Korpusu Armijnego (zobacz Bitwa pod Jordanowem). 2 pułk piechoty KOP pod Żywcem bronił się przed atakiem niemieckiej 7 Dywizji Piechoty[4].
2 września została zniszczona kompania KOP „Berezwecz” broniąca fortów w rejonie Węgierskiej Górki.
W nocy z 2 na 3 września płk Janusz Gaładyk rozkazał swoim pododdziałom opuścić dolinę rzeki Soły. Dalsza jej obrona nie była już konieczna, gdyż w tym samym czasie 21 Dywizja Piechoty Górskiej gen. Józefa Kustronia pod naciskiem dwóch dywizji niemieckich rozpoczęła odwrót z rejonu Bielska w kierunku na Wadowice. Tego dnia 1 Brygada Górska toczyła zacięte walki w okolicach Rabki, zagradzając - wraz z 10 Brygadą Kawalerii płk. Stanisława Maczka – szosę Nowy Targ-Myślenice-Kraków niemieckiemu korpusowi pancernemu. 4 września niemiecki XXII Korpus Armijny odrzucił 1 pp KOP z rejonu Mszany Dolnej. 5 września batalion KOP „Wilejka” zaskoczył niemieckie wojska pod Pcimiem i zadał im duże straty. 6 września 1 Brygada Górska toczyła boje pod Wiśniczem i Bochnią z niemieckimi oddziałami 2 Dywizji Pancernej i 4 Dywizji Lekkiej, lecz obie miejscowości musiała opuścić. Podczas tych walk 1 Brygada Górska została rozbita. Resztki jej pododdziałów weszły w skład 21 Dywizji Piechoty Górskiej jako pułk KOP ppłk. Wojciecha Wójcika. W dniach 7 i 8 września wycofywały się one przez Szczucin, Majdan i Kolbuszową.
Organizacja wojenna i obsada personalna brygady edytuj
- Kwatera Główna 1 Brygady Górskiej Strzelców
- dowódca – płk dypl. Janusz Gaładyk
- oficer ordynansowy – kpt. Władysław Moykowski
- szef sztabu – kpt. dypl. Bohdan Zieliński
- oficer operacyjny – kpt. Stanisław Górski
- kwatermistrz – mjr Antoni Karol Michalik
- dowódca saperów – kpt. inż. Edward Sarosiek
- dowódca łączności – kpt. Jan Feliks Schlarb
- szef służby weterynaryjnej – kpt. lek. wet. Jan Antoni Mielnik
- 1 pułk piechoty KOP
- 2 pułk piechoty KOP
- batalion ON „Żywiec”
- batalion ON „Zakopane”
- 151 kompania forteczna „Węgierska Górka” – kpt. Tadeusz Semik
- 152 kompania forteczna „Jeleśnia” – por. Bronisław Lepczak
- samodzielny pluton forteczny „Krzyżowa” - por. Tadeusz Edward Golat
- III dywizjon 65 pułku artylerii lekkiej – mjr Józef Kozieł
- bateria armat górskich nr 151[5] – kpt. Aleksander Dunin-Żuchowski
- bateria armat górskich nr 152 – kpt. Stanisław Jan Sacha
- pluton artylerii pozycyjnej typ II nr 55[6]
- pluton artylerii pozycyjnej typ II nr 56[b]
- pluton łączności Kwatery Głównej 1 Brygady Górskiej Strzelców
- pluton telefoniczny 1 Brygady Górskiej Strzelców
- pluton radio 1 Brygady Górskiej Strzelców[c]
- pluton żandarmerii KOP „Chabówka”
- 51 zmotoryzowana kompania saperów[7]
- komisariat SG „Rajcza” + pluton SG „Rajcza”
- komisariat SG „Korbielów” + pluton SG „Korbielów”
- komisariat SG „Jabłonka” + pluton SG „Jabłonka”
- komisariat SG „Czarny Dunajec” + pluton SG „Czarny Dunajec”
- komisariat SG „Zakopane” + pluton SG „Zakopane”
- komisariat SG „Łapsze Niżne” + pluton SG „Łapsze Niżne”
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ W literaturze przedmiotu posługiwano się wyłącznie nazwą 1 Brygada Górska. Władysław Steblik, Armia „Kraków” 1939, s. 66-67, przypis 39, z chwilą zarządzenia mobilizacji powszechnej pułki piechoty KOP wchodzące w skład brygady stały się pułkami górskich strzelców. Nazwa ta występowała nawet w pierwszych meldunkach wojennych, ale potem dla uproszczenia nazywano je nadal pułkami KOP.
- ↑ Władysław Steblik, Armia „Kraków” 1939, przypis 40 na s. 67 pluton artylerii pozycyjnej typ II nr 56 z rozkazu dowódcy GO „Bielsko” został skierowany na pozycję 6 DP pod Pszczyną.
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń ..., s. 1082 plutony łączności dla 1 Brygady Górskiej Strzelców zostały zmobilizowane przez kompanię łączności 6 Dywizji Piechoty w Krakowie. Dowódcą jednego z plutonów był por. rez. inż. Józef Mieczysław Fusek (ur. 28 lutego 1909 w Kańczudze, zamordowany wiosną 1940 w Katyniu).
Przypisy edytuj
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXLII.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. LVIII.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1068, 1097.
- ↑ Jurga 1975 ↓, s. 270–271.
- ↑ Baterie armat górskich nr 151, 152 i 153 zostały zmobilizowane przez 6 pułk artylerii lekkiej w Krakowie. Na uzbrojeniu tych pododdziałów znajdowało się łącznie dwanaście francuskich 65 mm armat górskich wz. 1906.
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń ..., s. CXLV, 55 plutony artylerii pozycyjnej typu II nr 55 i 56 zostały zmobilizowane przez 12 pułk piechoty w Wadowicach i uzbrojone w 76 mm armaty wz. 1902.
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń ..., s. 1081 sformowana 27 sierpnia 1939 r. przez 5 batalion saperów z przeznaczeniem dla 1 Brygady Górskiej Strzelców. W kampanii wrześniowej w składzie Grupy Operacyjnej „Śląsk”.
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939 roku. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Władysław Steblik, Armia „Kraków” 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8.