24h Le Mans – wyścig samochodowy, w którym zadaniem zawodników jest przejechanie jak największej liczby okrążeń w ciągu dokładnie jednej doby. W zawodach startują drużyny trzyosobowe.

Plakat z 1923 roku
Tor de la Sarthe

Tor Circuit de la Sarthe ma długość 13 629 m i jest wpleciony w ulice wokół miasta, w którym odbywa się wyścig.

Historia edytuj

Pierwszy wyścig 24h Le Mans odbył się 26 maja 1923 roku. Od tej pory był rozgrywany corocznie, z wyjątkiem lat 1936 oraz 1940-1948. Pierwszymi zwycięzcami zostali Francuzi, Andre Lagache i Rene Lenoard. Załoga przejechała 128 okrążeń[1]. Kierowcą z największą ilością zwycięstw w tym wyścigu jest Duńczyk, Tom Kristensen. Był członkiem zwycięskich załóg aż 9-krotnie[2].

Do edycji w 2008 roku 24-godzinny wyścig Le Mans rozpoczynał się tradycyjnie w sobotę o godzinie 16:00. Wyjątkami od tej reguły były lata 1968, gdy wyścig został przesunięty, 1984, kiedy wyścig zaczął się o 15:00 z powodu odbywających się we Francji wyborów i w 2006 roku kiedy wyścig Le Mans rozpoczął się z opóźnieniem, co było spowodowane transmisjami z mistrzostw świata w piłce nożnej. Od 2009 roku wyścig rozpoczyna się o godzinie 15:00.

Wypadki edytuj

W historii wyścigów dochodziło do wielu wypadków śmiertelnych. Najtragiczniejszym był wypadek z 1955 roku, wtedy doszło do zderzenia 3 samochodów, a jeden z nich - Mercedes - wyleciał z toru wyścigowego i rozbił się o trybuny z widzami , zabijając ponad 80 z nich. Zdarzenia nie przeżył też kierujący pojazdem. Wydarzenie spowodowało wycofanie się Mercedesa z wszelkich wyścigów, aż do 1988 roku i odwołanie wyścigów w Niemczech. Z tego samego powodu w Szwajcarii wprowadzono zakaz organizowania wyścigów, który został zniesiony w czerwcu 2007 roku.

Zwycięzcy wyścigu edytuj

Rok Zespół Kierowcy Samochód Przejechane
okrążenia
Źródło
Silnik
Tor o długości 17,262 km
1923   André Lagache
  René Léonard
Chenard & Walcker Sport 128
Chenard & Walcker 3.0 I4
1924   Duff & Aldington   John Duff
  Frank Clement
Bentley 3 Litre Sport 120
Bentley 3.0 I4
1925   Gérard de Courcelles
  André Rossignol
Lorraine-Dietrich B3-6 129
Lorraine-Dietrich 3.5 I6
1926   Robert Bloch
  André Rossignol
Lorraine-Dietrich B3-6 147
Lorraine-Dietrich 3.4 I6
1927   Bentley Motors Ltd.   Dudley Benjafield
  Sammy Davis
Bentley 3 Litre Super Sport 137
Bentley 2.9 I4
1928   Bentley Motors Ltd.   Woolf Barnato
  Bernard Rubin
Bentley 4½ Litre 154
Bentley 4.4 I6
Tor o długości 16,340 km
1929   Bentley Motors Ltd.   Woolf Barnato
  Henry Birkin
Bentley Speed Six 174
Bentley 6.6 I6
1930   Bentley Motors Ltd.   Woolf Barnato
  Glen Kidston
Bentley Speed Six 179
Bentley 6.6 I6
1931   Francis Curzon   Francis Curzon
  Henry Birkin
Alfa Romeo 8C 2300 LM 184
Alfa Romeo 2.3 Supercharged I8
Tor o długości 13,492 km
1932   Raymond Sommer   Raymond Sommer
  Luigi Chinetti
Alfa Romeo 8C 2300 LM 218
Alfa Romeo 2.3 Supercharged I8
1933   Soc. Anon. Alfa Romeo   Raymond Sommer
  Tazio Nuvolari
Alfa Romeo 8C 2300MM 233
Alfa Romeo 2.3 Supercharged I8
1934   Luigi Chinetti
  Philippe Étancelin
  Luigi Chinetti
  Philippe Étancelin
Alfa Romeo 8C 2300 213
Alfa Romeo 2.3 Supercharged I8
1935   Arthur W. Fox & Charles Nichol   Johnny Hindmarsh
  Luis Fontès
Lagonda M45R Rapide 222
Meadows 4.5 I6
1936 Wyścig odwołano
1937   Roger Labric   Jean-Pierre Wimille
  Robert Benoist
Bugatti Type 57G Tank 243
Bugatti 3.3 I8
1938   Eugène Chaboud / Jean Trémoulet   Eugène Chaboud
  Jean Trémoulet
Delahaye 135CS 235
Delahaye 3.6 I6
1939   Jean-Pierre Wimille   Jean-Pierre Wimille
  Pierre Veyron
Bugatti Type 57S Tank 248
Bugatti 3.3 Supercharged I8
1940–
1948
Wyścig nie był organizowany
1949   Lord Selsdon   Peter Mitchell-Thomson
  Luigi Chinetti
Ferrari 166MM 235
Ferrari 2.0 V12
1950   Louis Rosier   Louis Rosier
  Jean-Louis Rosier
Talbot-Lago T26 GS 256
Talbot 4.5 I6
1951   Peter Walker   Peter Walker
  Peter Whitehead
Jaguar XK-120C 267
Jaguar 3.4 I6
1952   Daimler-Benz A.G.   Hermann Lang
  Fritz Riess
Mercedes-Benz 300 SL (W194) 277
Mercedes-Benz 3.0 I6
1953   Jaguar Cars Ltd.   Tony Rolt
  Duncan Hamilton
Jaguar C-Type 304
Jaguar 3.4 I6
1954   Scuderia Ferrari   José Froilán González
  Maurice Trintignant
Ferrari 375 Plus 302
Ferrari 5.0 V12
1955   Jaguar Cars Ltd.   Mike Hawthorn
  Ivor Bueb
Jaguar D-Type 307
Jaguar 3.4 I6
Tor o długości 13,461 km
1956   Ecurie Ecosse   Ninian Sanderson
  Ron Flockhart
Jaguar D-Type 300
Jaguar 3.4 I6
1957   Ecurie Ecosse   Ron Flockhart
  Ivor Bueb
Jaguar D-Type 327
Jaguar 3.8 I6
1958   Scuderia Ferrari   Olivier Gendebien
  Phil Hill
Ferrari 250 TR58 305
Ferrari 3.0 V12
1959   David Brown Racing Dept.   Carroll Shelby
  Roy Salvadori
Aston Martin DBR1/300 323
Aston Martin 3.0 I6
1960   Scuderia Ferrari SpA   Paul Frère
  Olivier Gendebien
Ferrari 250 TR59/60 314
Ferrari 3.0 V12
1961   Scuderia Ferrari   Olivier Gendebien
  Phil Hill
Ferrari 250 TRI/61 333
Ferrari 3.0 V12
1962   SpA Ferrari SEFAC   Olivier Gendebien
  Phil Hill
Ferrari 330 TRI/LM Spyder 331
Ferrari 4.0 V12
1963   SpA Ferrari SEFAC   Lorenzo Bandini
  Ludovico Scarfiotti
Ferrari 250P 339
Ferrari 3.0 V12
1964   SpA Ferrari SEFAC   Jean Guichet
  Nino Vaccarella
Ferrari 275P 349
Ferrari 3.3 V12
1965   North American Racing Team   Masten Gregory
  Jochen Rindt
Ferrari 250LM 348
Ferrari 3.3 V12
1966   Shelby-American Inc.   Bruce McLaren
  Chris Amon
Ford GT40 Mk.II 360
Ford 7.0 V8
1967   Shelby-American Inc.   Dan Gurney
  A.J. Foyt
Ford GT40 Mk.IV 388
Ford 7.0 V8
Tor o długości 13,469 km
1968   John Wyer Automotive Engineering Ltd.   Pedro Rodriguez
  Lucien Bianchi
Ford GT40 Mk.I 331
Ford 4.9 V8
1969   John Wyer Automotive Engineering   Jacky Ickx
  Jackie Oliver
Ford GT40 Mk.I 372
Ford 4.9 V8
1970   Porsche KG Salzburg   Hans Herrmann
  Richard Attwood
Porsche 917K 343
Porsche 4.5 Flat-12
1971   Martini Racing Team   Helmut Marko
  Gijs van Lennep
Porsche 917K 397
Porsche 4.9L Flat-12
Tor o długości 13,640 km
1972   Equipe Matra-Simca Shell   Henri Pescarolo
  Graham Hill
Matra-Simca MS670 344
Matra 3.0 V12
1973   Equipe Matra-Simca Shell   Henri Pescarolo
  Gérard Larrousse
Matra-Simca MS670B 355
Matra 3.0 V12
1974   Équipe Gitanes   Henri Pescarolo
  Gérard Larrousse
Matra-Simca MS670C 337
Matra 3.0 V12
1975   Gulf Research Racing Co.   Derek Bell
  Jacky Ickx
Mirage GR8 336
Ford Cosworth DFV 3.0 V8
1976   Martini Racing Porsche System   Jacky Ickx
  Gijs van Lennep
Porsche 936 349
Porsche Type-935 2.1 Turbo Flat-6
1977   Martini Racing Porsche System   Jürgen Barth
  Hurley Haywood
  Jacky Ickx
Porsche 936/77 342
Porsche Type-935 2.1 Turbo Flat-6
1978   Renault Sport   Didier Pironi
  Jean-Pierre Jaussaud
Renault Alpine A442B 369
Renault 2.0 Turbo V6
Tor o długości 13,626 km
1979   Porsche Kremer Racing   Klaus Ludwig
  Don Whittington
  Bill Whittington
Porsche 935 K3 307
Porsche Type-935 3.0 Turbo Flat-6
1980   LePoint Jean Rondeau   Jean Rondeau
  Jean-Pierre Jaussaud
Rondeau M379 338
Ford Cosworth DFV 3.0 V8
1981   Porsche System   Jacky Ickx
  Derek Bell
Porsche 936 354
Porsche Type-935 2.6 Turbo Flat-6
1982   Rothmans Porsche System   Jacky Ickx
  Derek Bell
Porsche 956 359
Porsche Type-935 2.6 Turbo Flat-6
1983   Rothmans Porsche   Vern Schuppan
  Hurley Haywood
  Al Holbert
Porsche 956 370
Porsche Type-935 2.6 Turbo Flat-6
1984   New-Man Joest Racing   Henri Pescarolo
  Klaus Ludwig
Porsche 956 359
Porsche Type-935 2.6 Turbo Flat-6
1985   New-Man Joest Racing   Klaus Ludwig
  Paolo Barilla
  John Winter
Porsche 956 373
Porsche Type-935 2.6 Turbo Flat-6
Tor o długości 13,528 km
1986   Rothmans Porsche   Derek Bell
  Hans-Joachim Stuck
  Al Holbert
Porsche 962C 368
Porsche Type-935 2.6 Turbo Flat-6
Tor o długości 13,535 km
1987   Rothmans Porsche AG   Hans-Joachim Stuck
  Derek Bell
  Al Holbert
Porsche 962C 355
Porsche Type-935 3.0 Turbo Flat-6
1988   Silk Cut Jaguar
  Tom Walkinshaw Racing
  Jan Lammers
  Johnny Dumfries
  Andy Wallace
Jaguar XJR-9LM 394
Jaguar 7.0 V12
1989   Team Sauber Mercedes   Jochen Mass
  Manuel Reuter
  Stanley Dickens
Sauber C9 389
Mercedes-Benz M119 5.0 Turbo V8
Tor o długości 13,600 km
1990   Silk Cut Jaguar
  Tom Walkinshaw Racing
  John Nielsen
  Price Cobb
  Martin Brundle
Jaguar XJR-12 359
Jaguar 7.0 V12
1991   Mazdaspeed Co. Ltd.
  Oreca
  Volker Weidler
  Johnny Herbert
  Bertrand Gachot
Mazda 787B 362
Mazda R26B 2.6 4-Rotor
1992   Peugeot Talbot Sport   Derek Warwick
  Yannick Dalmas
  Mark Blundell
Peugeot 905 Evo 1B 352
Peugeot SA35 3.5 V10
1993   Peugeot Talbot Sport   Éric Hélary
  Christophe Bouchut
  Geoff Brabham
Peugeot 905 Evo 1B 375
Peugeot SA35 3.5 V10
1994   Le Mans Porsche Team
  Joest Racing
  Yannick Dalmas
  Hurley Haywood
  Mauro Baldi
Dauer 962 Le Mans 344
Porsche Type-935 3.0 Turbo Flat-6
1995   Kokusai Kaihatsu Racing   Yannick Dalmas
  Masanori Sekiya
  JJ Lehto
McLaren F1 GTR 298
BMW S70 6.1 V12
1996   Joest Racing   Davy Jones
  Alexander Wurz
  Manuel Reuter
TWR Porsche WSC-95 354
Porsche Type-935 3.0 Turbo Flat-6
Tor o długości 13,605 km
1997   Joest Racing   Michele Alboreto
  Stefan Johansson
  Tom Kristensen
TWR Porsche WSC-95 361
Porsche Type-935 3.0 Turbo Flat-6
1998   Porsche AG   Laurent Aiello
  Allan McNish
  Stéphane Ortelli
Porsche 911 GT1-98 351
Porsche 3.2 Turbo Flat-6
1999   Team BMW Motorsport   Joachim Winkelhock
  Pierluigi Martini
  Yannick Dalmas
BMW V12 LMR 365
BMW S70 6.0 V12
2000   Audi Sport Team Joest   Frank Biela
  Tom Kristensen
  Emanuele Pirro
Audi R8 368
Audi 3.6 Turbo V8
2001   Audi Sport Team Joest   Frank Biela
  Emanuele Pirro
  Tom Kristensen
Audi R8 321
Audi 3.6 Turbo V8
Tor o długości 13,650 km
2002   Audi Sport Team Joest   Frank Biela
  Tom Kristensen
  Emanuele Pirro
Audi R8 375
Audi 3.6 Turbo V8
2003   Team Bentley   Rinaldo Capello
  Tom Kristensen
  Guy Smith
Bentley Speed 8 377
Bentley 4.0 Turbo V8
2004   Audi Sport Japan Team Goh   Seiji Ara
  Rinaldo Capello
  Tom Kristensen
Audi R8 377
Audi 3.6 Turbo V8
2005   ADT Champion Racing   Tom Kristensen
  JJ Lehto
  Marco Werner
Audi R8 370
Audi 3.6 Turbo V8
2006   Audi Sport Team Joest   Frank Biela
  Marco Werner
  Emanuele Pirro
Audi R10 TDI 380
Audi TDI 5.5 Turbo V12
Tor o długości 13,629 km
2007   Audi Sport North America   Marco Werner
  Emanuele Pirro
  Frank Biela
Audi R10 TDI 369
Audi TDI 5.5 Turbo V12
2008   Audi Sport North America   Allan McNish
  Rinaldo Capello
  Tom Kristensen
Audi R10 TDI 381
Audi TDI 5.5 Turbo V12
2009   Peugeot Sport Total   David Brabham
  Marc Gené
  Alexander Wurz
Peugeot 908 HDi FAP 382
Peugeot HDi 5.5 Turbo V12
2010   Audi Sport North America   Mike Rockenfeller
  Timo Bernhard
  Romain Dumas
Audi R15 TDI Plus 397 [3]
Audi TDI 5.5 V10 Turbo
2011   Audi Sport Team Joest   Marcel Fässler
  André Lotterer
  Benoît Tréluyer
Audi R18 TDI 355 [4]
Audi TDI 3.7 V6 Turbo
2012   Audi Sport Team Joest   Marcel Fässler
  André Lotterer
  Benoît Tréluyer
Audi R18 E-Tron Quattro 378 [5]
Audi TDI 3.7 V6 Turbo
2013   Audi Sport Team Joest   Tom Kristensen
  Allan McNish
  Loïc Duval
Audi R18 E-Tron Quattro 348 [6]
Audi TDI 3.7 V6 Turbo
2014   Audi Sport Team Joest   Marcel Fässler
  André Lotterer
  Benoît Tréluyer
Audi R18 E-Tron Quattro 379 [7]
Audi TDI 4.0 L Turbo V6
2015   Porsche Team   Nico Hülkenberg
  Earl Bamber
  Nick Tandy
Porsche 919 Hybrid 395 [8]
Porsche 2.0 L Turbo V4
2016   Porsche Team   Marc Lieb
  Romain Dumas
  Neel Jani
Porsche 919 Hybrid 384 [9]
Porsche 2.0 L Turbo V4
2017   Porsche Team   Earl Bamber
  Timo Bernhard
  Brendon Hartley
Porsche 919 Hybrid 367 [10]
Porsche 2.0 L Turbo V4
Tor o długości 13,626 km
2018   Toyota Gazoo Racing   Fernando Alonso
  Kazuki Nakajima
  Sébastien Buemi
Toyota TS050 Hybrid 388 [11]
Toyota 2.4 L Turbo V6
2019   Toyota Gazoo Racing   Fernando Alonso
  Kazuki Nakajima
  Sébastien Buemi
Toyota TS050 Hybrid 385 [12]
Toyota 2.4 L Hybrid Turbo V6
2020   Toyota Gazoo Racing   Sébastien Buemi
  Kazuki Nakajima
  Brendon Hartley
Toyota TS050 Hybrid 387 [13]
Toyota 2.4 L Hybrid Turbo V6
2021   Toyota Gazoo Racing   Mike Conway
  Kamui Kobayashi
  José María López
Toyota GR010 Hybrid 371 [14]
Toyota 3.5L V6 Twin-Turbo Hybrid
2022   Toyota Gazoo Racing   Sébastien Buemi
  Brendon Hartley
  Ryō Hirakawa
Toyota GR010 Hybrid 380 [15]
Toyota 3.5L V6 Twin-Turbo Hybrid
2023   Ferrari AF Corse   James Calado
  Antonio Giovinazzi
  Alessandro Pier Guidi
Ferrari 499P 342 [16]
Ferrari 3.0 L Twin-Turbo V6

Odbiór w mediach edytuj

Wyścig 24h Le Mans znalazł się w grach komputerowych. Jedną z nich jest Race Driver: Grid; zastosowano tam jednak kompresję czasu, dzięki czemu cały wyścig gracz może przejechać w znacznie krótszym czasie niż w przypadku jego rzeczywistego odpowiednika, opcja 24-godzinnej jazdy jest także dostępna. Zachowany jest cykl dobowy tj. na torze zapada zmrok i część nocna wyścigu odbywa się rzeczywiście w nocy. W grze Gran Turismo 4 (gdzie brak jest cyklu dobowego – 24 godziny jedzie się, gdy słońce jest na niebie) oraz Gran Turismo 5 wyścig jest pełnowymiarowy, trwa równe 24 godziny, zachowany został cykl dobowy.

Wyścig stał się kanwą filmu z 2019 roku Le Mans ’66, opowiadającego o wyścigu z 1966 roku i towarzyszącej mu rywalizacji teamów firm Ford i Ferrari.

Przypisy edytuj

  1. Aleksander Chrzczonowski, Pierwsze 24h Le Mans. Jak to się zaczęło?, motohigh.pl, 10 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-12].
  2. James Elson, How Tom Kristensen took a record nine Le Mans wins: the making of a legend, motorsportmagazine.com, 13 marca 2023 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-20] (ang.).
  3. Le Mans 24 Hours 2010 - Race Results, racingsportscars.com [zarchiwizowane z adresu 2023-06-18] (ang.).
  4. Le Mans 24 Hours 2011 - Race Results, racingsportscars.com [zarchiwizowane z adresu 2023-02-08] (ang.).
  5. FIA WEC 80º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 17 czerwca 2012 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-22] (ang.).
  6. FIA WEC 81º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 23 czerwca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-22] (ang.).
  7. FIA WEC 82º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 30 listopada 2014 [zarchiwizowane z adresu 2023-02-04] (ang.).
  8. FIA WEC 83º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 14 czerwca 2015 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-31] (ang.).
  9. FIA WEC 84º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification by Class, 19 czerwca 2016 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2022-03-31] (ang.).
  10. FIA WEC 85º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification by Class, 5 listopada 2017 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-20] (ang.).
  11. FIA WEC 86º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 2 października 2018 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-26] (ang.).
  12. FIA WEC 87º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 12 lipca 2019 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-30] (ang.).
  13. FIA WEC 88º Edition des 24 Heures du Mans Race, 21 września 2021 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-31] (ang.).
  14. FIA WEC 89º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, 22 sierpnia 2021 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-23] (ang.).
  15. FIA WEC 90º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 12 czerwca 2022 [dostęp 2023-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2022-06-14] (ang.).
  16. FIA WEC 91º Edition des 24 Heures du Mans Race Final Classification, fiawec.alkamelsystems.com, 21 lipca 2023 [dostęp 2023-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2023-07-21] (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj