Wikipedia

Bitwa pod Pleszczenicą

Bitwa pod Pleszczenicą – część wielkiej bitwy nad Berezyną. Walki pododdziałów Grupy płk. Stanisława Kaliszka z sowiecką 5 Dywizją Strzelców w czasie majowej ofensywy wojsk Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Pleszczenicą
Wojna polsko-bolszewicka
Czas

26–29 maja 1920

Miejsce

pod Pleszczenicą[a]

Terytorium

Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich

Przyczyna

część bitwy nad Berezyną

Wynik

zwycięstwo Polaków

Strony konfliktu
 Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Stanisław Kaliszek W.F. Karpow
Siły
Grupa płk. Kaliszka 5 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Sytuacja ogólna edytuj

14 maja 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy[2].

15 Armia Korka i Grupa Północna Siergiejewa uderzyły na pozycje oddziałów 8 Dywizji Piechoty i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w ogólnym kierunku na Głębokie. 16 Armia Sołłohuba wykonała uderzenie pomocnicze w kierunku Mińska[3]. W rejonie Lepla i Uszacza oddziały 1 Dywizji L-B i 13 pułku piechoty z 8 Dywizji Piechoty nie wytrzymały uderzenia 4., 11., 56. i 5. Dywizji Strzelców i rozpoczęły odwrót[4]. Następnego dnia bez powodzenia kontratakowała odwodowa 3 Dywizja Piechoty Legionów. Stanowisk wzdłuż linii jezior Dzwony – Pyszno – Osieczyszcze nie udało się utrzymać[5]. Na styku 8 DP i 1 DLB wytworzyła się luka otwierająca przeciwnikowi kierunek na Mołodeczno[6].

Wobec tego zagrożenia 1 Armia otrzymała z Odwodu Naczelnego Wodza, zgrupowaną w rejonie Mołodeczna, 17 Wielkopolską Dywizje Piechoty[7]. W dniach od 16 do 18 maja oddziały polskie broniły się nad górną Berezyną i odpierały bolszewickie ataki. Jednak 5 Dywizji Strzelców udało się sforsować rzekę pod Mościszczem, odrzucić broniącą się tam II Brygadę Litewsko-Białoruską i opanować Lipsk. W tym czasie 15 Armia Korka wykonywała główne uderzenie wzdłuż linii kolejowej na Mołodeczno. Jej zasadnicze zgrupowanie osłaniała od południa 53 Dywizja Strzelców, a od północy Grupa Północna[8].

21 maja 1 Armia została wzmocniona ściągniętą z rejonu Wilna 10 Dywizją Piechoty. Dywizja ta obsadziła linie obronną między Szarkowszczyzną a Kozianami. Umożliwiło to wycofującym się 8 DP i 1 DLB oderwanie się od przeciwnika i zreorganizowanie oddziałów[8]. 23 maja rozpoczął się ogólny odwrót wojsk polskich na linię Dryssa – Przedbrodzie – Duniłowicze – Budsław – rzeka Serwecz – Milcza – rzeka Omniszewka[9]. Tutaj jednak także nie zdołano zorganizować trwałej obrony[10].

Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego postanowiło zażegnać niebezpieczeństwo nad Berezyną w sposób zaczepny. Bezpośrednie dowodzenie przejął Naczelny Wódz[3]. W rejonie Święcian koncentrowała się nowo sformowana Armia Rezerwowa gen. Kazimierza Sosnkowskiego[b].

Sytuacja szczegółowa edytuj

Po rozpoczęciu sowieckiej ofensywy dowódca Frontu gen. Szeptycki zdecydował wzmocnić skrzydłową 2 Dywizję Piechoty Legionów. Stojący nad Berezyną, 24 pułk piechoty otrzymał I i III bataliony 4 pułku piechoty Legionów.

Celem utrzymania łączności taktycznej z 1 Dywizją Litewsko-Białoruską, wydzielona została grupa kpt. Patera w składzie I i III bataliony 24 pułku piechoty.

Nocą z 20 na 21 maja sowiecka 86 Brygada Strzelców zdołała sforsować Berezynę pod wsią Bród obsadzoną przez 9 kompanię 4 pułku piechoty Legionów. Mimo kontrataku wykonanymi siłami 5/24 pp, nie zdołano zlikwidować sowieckiego przyczółka[1][11] .

Sytuacja taktyczna na froncie wymusiła, że gen. Szeptycki nakazał 2 Dywizji Piechoty Legionów odwrót na linię Podwiejna – Huba – Smolary – Borowlany, a potem dalej za Cnę, do rejonu Pleszczenicy. Tu dywizję wzmocniono kolejnymi oddziałami. Były to dwa bataliony 64 pułku piechoty, batalion 32 pułku piechoty i 1 pułk szwoleżerów. Na prawym skrzydle 2 DPLeg. zaczęła organizować obronę przybyła z Ukrainy 4 Dywizja Piechoty[1][12].

Walki o Pleszczenicę edytuj

25 maja dowództwo nad oddziałami walczącymi w rejonie Pleszczenicy objął etatowy dowódca VIII Brygady Piechoty płk Stanisław Kaliszek. Miasta broniła grupa w składzie: I i III bataliony 24 pułku piechoty, I i III bataliony 10 pułku piechoty, I i III bataliony 18 pułku piechoty, sześć baterii 14. i 4 pułków artylerii polowej. Grupa ta miała utrzymać łączność taktyczną oddziałami 1 Armii i osłonić koncentrację oddziałów 4 Dywizji Piechoty[1].

Szybko postępująca ofensywa Armii Czerwonej spowodowała, że Sowieci ubiegli Polaków i 25 maja 5 Dywizja Strzelców opanowała miasto. Polacy musieli zdobywać je od nowa[1]. 26 maja Grupa płk. Kaliszka przeszła do natarcia. III/10 pułku piechoty obszedł lasami prawe skrzydło nieprzyjaciela, a pozostałe oddziały uderzyły od czoła[13]. Pojawienie się Polaków na tyłach obrony sowieckiej spowodowało wybuch paniki i szybki odwrót oddziałów 5 DS. W ten sposób została nawiązana łączność taktyczna z IV Brygadą Piechoty Legionów walczącą pod Zamoszem. Obronę miasta zorganizowały 10. i 18. pułki piechoty[1]. Już 28 maja na miasto ponownie uderzyła sowiecka 5 Dywizja Strzelców i wyrzuciła z miasta oddziały polskie[14][15].

W następnym dniu grupa płk. Kaliszka, wzmocniona dwoma batalionami 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty zmusiła przeciwnika do opuszczenia tej miejscowości[16][17].

Bilans walk edytuj

Oddziały Grupy płk. Stanisława Kaliszka utrzymały Pleszczenicę, a 31 maja w całości weszły w skład Grupy Operacyjnej gen. Skierskiego[16]. Zwycięstwo dało GO dobre podstawy wyjściowe do kontrofensywy polskiej rozpoczętej 1 czerwca 1920[18].

Dzień bitwy pod Pleszczenicą stał się dniem święta 61 pułku piechoty[18].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Pleszczenica – miejscowość na Białorusi nad Małką, na północny wschód od Mołodeczna[1].
  2. ↑ Armię Rezerwową tworzyły:1 BJ i 8 DP ze składu 1 A, 10 DP ściągnięta z obszaru Wilna, IX BP z odwodów frontu na Ukrainie, 11 DP i VII BPRez. przegrupowana z głębi kraju[8].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f Odziemkowski 2004 ↓, s. 319.
  2. ↑ Kowalski 2001 ↓, s. 58.
  3. ↑ a b Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 42.
  4. ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 32.
  5. ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 32-33.
  6. ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 21.
  7. ↑ Laskowski (red.) 1931 ↓, s. 271.
  8. ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 33.
  9. ↑ Laskowski (red.) 1931 ↓, s. 272.
  10. ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 34.
  11. ↑ Lewicki 1929 ↓, s. 38.
  12. ↑ Pałac 1930 ↓, s. 26.
  13. ↑ Kłosowski 1929 ↓, s. 22.
  14. ↑ Kłosowski 1929 ↓, s. 23.
  15. ↑ Roszkiewicz 1929 ↓, s. 16.
  16. ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 320.
  17. ↑ Rupniewski 1929 ↓, s. 12-13.
  18. ↑ a b Rupniewski 1929 ↓, s. 14.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_pod_Pleszczenicą&oldid=73370690”