Język ajmara

rdzenny język południowoamerykański

Język ajmara (aymara) – język z rodziny ajmara, którym posługują się Indianie Ajmara. Ajmara niekiedy łączony jest z językiem keczua, tworząc wraz z nim tzw. subfylę keczumarańską[1]. Inną klasyfikację proponuje Ethnologue, traktując ajmara jako tzw. makrojęzyk, na który składają się dwa główne języki: ajmara centralny (w Boliwii i innych krajach)[2] oraz ajmara południowy (w Peru)[3].

Aymar aru
Obszar

Andy (Argentyna, Boliwia, Chile, Peru)

Liczba mówiących

2,3 mln

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Boliwia, Peru
UNESCO 2 wrażliwy
Kody języka
ISO 639-1 ay
ISO 639-2 aym
ISO 639-3 aym
IETF ay
Glottolog nucl1667
Ethnologue aym
GOST 7.75–97 айм 026
Dialekty
ISO 639-3: ayr – centralny
ISO 639-3: ayc – południowy
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku ajmara
Słownik języka ajmara
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Obecnie językiem ajmara posługuje się ok. 2,3 mln osób, głównie w Andach[2][3], a w Peru oraz Boliwii jest jednym z języków urzędowych (obok hiszpańskiego i keczua).

Ajmara jest językiem aglutynacyjnym i, do pewnego stopnia, polisyntetycznym, z szykiem wyrazów SOV.

Jest zapisywany alfabetem łacińskim.

Fonologia

edytuj

Samogłoski

edytuj

Język ajmara ma trzy samogłoski krótkie: a, o, u oraz odpowiadające im trzy samogłoski długie, zaznaczane w grafii za pomocą znaku umlautu: ä, ö, ü.

Spółgłoski

edytuj
Fonemy i grafemy języka ajmara
Wargowe Dziąsłowe Podniebienne Miękkopodniebienne Języczkowe
Zwarte proste p p t t ch k k q q
Zwarte przydechowe pʰ ph tʰ th ʰ chh kʰ kh qʰ qh
Zwarte ejektywne p' t' ʼ ch' k' q'
Szczelinowe s s x j χ x
nosowe m m n n ñ ñ
Boczne l l ʎ ll
Płynne w w r r y y

Etymologia

edytuj

Postulowana dawniej etymologia, że słowo „ajmara” pochodzi od słów „jaya” (starożytny) i „mara” (rok, czas), jest najpewniej błędna. Prawdziwa etymologia nazwy pozostaje niejasna. Informacje na ten temat można znaleźć w książce Lingüística Aimara napisanej przez szanowanego peruwiańskiego językoznawcę Rodolfo Cerrón-Palomino (2000: s. 34-36).

Rzadkie cechy

edytuj

Język ajmara ma szereg cech, które są cytowane jako niezwykłe. Na przykład ajmara jest podawany jako język używający logiki trójwartościowej (większość języków używa logiki dwuwartościowej). Umberto Eco w Ricerca della Lingua Perfetta Nella Cultura Europea (W poszukiwaniu idealnego języka w kulturze europejskiej) pisze o ajmara jako języku z niezwykłą giętkością i zdolnością do neologizmów.

Przypisy

edytuj
  1. Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 160, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
  2. a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Aymara, Central, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-17] (ang.).
  3. a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Aymara, Southern, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-17] (ang.).

Bibliografia

edytuj