Kazimierz Bartoszewicz
Kazimierz Bartoszewicz herbu Jastrzębiec[1] (ur. 19 listopada 1852 w Warszawie, zm. 20 stycznia 1930 w Krakowie) – polski historyk, publicysta, satyryk, wydawca i kolekcjoner sztuki.
Portret Kazimierza Bartoszewicza autorstwa Witolda Pruszkowskiego | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość |
polska |
Rodzice |
Życie i twórczość
edytujSyn Juliana Bartoszewicza. Debiutował jako gimnazjalista w 1867 w pismach „Zorza” i „Kurier Świąteczny”. Odbył studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Krakowskim. W latach 1879–1893 prowadził w Krakowie księgarnię nakładową, wydając zbiory najwybitniejszych polskich poetów. Zasłużył się jako organizator życia literackiego i wydawca dzieł klasyków literatury polskiej. Ogłosił szereg prac naukowych i popularyzatorskich. Oprócz artykułów w pismach z dziedziny historii i literatury wydał szereg prac z edycji książkowej.
W swojej twórczości satyrycznej z upodobaniem atakował przedstawicieli politycznego obozu Stańczyków. W Słowniku prawdy i zdrowego rozsądku zamieścił tekst treści następującej: Stańczyk – roślina galicyjska, pnąca się do góry, rośnie u podnóży tronu, w ogrodach rządowych, w parkach pałacowych i po dworach zachodniej Galicji. (...) Wydaje silny zapach usypiający; wdychanie go sprowadza chroniczne zatrucie, objawiające się brakiem woli, sennością i nadmiarem apetytu[2].
W ciągu sześćdziesięcioletniej działalności literackiej zasilał długi szereg pism, redagował m.in.:
- „Szkice Społeczne i Literackie” (1875-1876)
- „Diabeł” (1875-1879)
- „Przegląd Literacki i Artystyczny” (1882-1886)
- „Ananas” (1885-1897)
- „Kurier Krakowski” (1888-1889)
- „Przegląd literacki” (1896-1899).
Bibliotekę swoją i po ojcu Julianie, historyku, ofiarował Miejskiej Bibliotece Publicznej Łodzi. W latach 1928–1930 przekazał Łodzi swą kolekcję sztuki, w tym obrazy Jana Piotra Norblina, Artura Grottgera, Aleksandra Kotsisa, Witolda Pruszkowskiego, Józefa Chełmońskiego, Jacka Malczewskiego i Wlastimila Hofmana. Dar stał się zaczątkiem Muzeum Sztuki w Łodzi, które pierwotnie nosiło nazwę Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. W Archiwum Państwowym w Łodzi przechowywane jest Archiwum rodziny Bartoszewiczów liczące 3 868 j.a.[3]
Był żonaty z Amelią Gebhardt, z którą miał córkę Marię Aldonę (zm. 1907)[4]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 181-4-10/11)[5].
Wybór prac
edytuj- Życie Jana Kochanowskiego, 1883
- 40 kronik, (1884)
- Trzy dni w Zakopanem. Z notat emeryta, 1890
- Polityka galicyjska, polemika z „Próbami rozstroju” Stanisława Tarnowskiego (1888)
- Księga pamiątkowa setnej rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 maja (1891, 2 tomy: tom 1, tom 2), wybór i redakcja Bartoszewicza, 1891
- Ks. Paweł Rzewuski, sufragan warszawski, Wspomnienie pośmiertne o ks. Pawle Rzewuskim, 1893
- Rok 1863, t. 1 i Rok 1863, t. 2 historya na usługach ludzi i stronnictw (o książce i z powodu książki p. Koźmiana o r. 1863), polemika z dziełem autora związanego ze Stańczykami Stanisława Koźmiana „Rzecz o 1863 roku”), 1895-1896
- Księgi humoru polskiego, 1897, 4 tomy, wybór i redakcja Bartoszewicza
- Zapiski z lat 1825-1831 Tymoteusza Lipińskiego (redakcja i przypisy Bartoszewicza)
- Michał Bałucki, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1902
- Rzeczpospolita babińska, Lwów, 1902
- Słownik prawdy i zdrowego rozsądku, 1905
- Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794 (wyd. 1 z 1909 r., wersja elektroniczna wydania z 1913 r.)
- Wojna żydowska w roku 1859 (początki asymilacyi i antisemityzmu), (1913)
- Tadeusz Ogiński, wojewoda trocki i jego pamiętnik, książka w formacie jpg, w formacie djvu, (1913)
- Antysemityzm w literaturze polskiej XV-XVI w., 1914
- Odrodzenie Polski za Stanisława Augusta, tom 1, tom 2, 1914
- Muza Margrabiego, notatki o Marii Kellerowej, 1914
- Przyjaciel ks. Józefa Poniatowskiego, Warszawa, 1914
- Utworzenie Królestwa Kongresowego, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1916
- Dzieje Galicyi: jej stan przed wojną i „wyodrębnienie”, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1917
- Łyki i kołtuny, pamiętnik mieszczanina podlaskiego (1790-1816), (pseud. autora Roch Sikorski, wg badań ks. dra Eugeniusza Beszta-Borowskiego autorem był Roch Jacek Kaczanowski (Ks. E. Borowski, Autor pamiętnika mieszczanina bielskiego, „Łyki" i „kołtuny", „Studia Teologiczne. Białystok. Drohiczyn. Łomża" t. 9, 1991, s. 276 nn.), wg Janusza Tazbira dzieło pozostaje anonimowym apokryfem Kto był autorem „Łyków” i „kołtunów”), plik w formacie djvu (wybór, redakcja i przypisy Bartoszewicza), 1918
- Caryca Praskowja, wyd. Rój, 1926
- Radziwiłłowie, początek i dzieje rodu, typy i charaktery, rycerze, zdrajcy, pobożni, filantropi, dziwacy, obrazy z życia domowego, kobiety Radziwiłłowskie, upadek Nieświeża i jego odrodzenie. Książka w pliku pdf, pliku djvu, w formacie jpg, 1928
- Szkice i portrety literackie, t. 1, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1930
Przypisy
edytuj- ↑ Almanach szlachecki, t. I, z. 4, 1939, s. 266.
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Śmiech w Krakowie, „Gazeta Krakowska”, 7-8 V 1994 r., nr 104 (14015), s. 10.
- ↑ Archiwum Rodziny Bartoszewiczów w archiwalnej bazie SEZAM.
- ↑ Bolesny cios. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 2, 1907.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: JULJAN BARTOSZEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2018-11-13] .
Bibliografia
edytuj- Wielka ilustrowana encyklopedia Gutenberga (1928-1934)
- Ilustrowana encyklopedia Trzaski, Everta i Michalskiego
- Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 448, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.
Literatura uzupełniająca
edytuj- Przecław Smolik, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 326–327. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.
Linki zewnętrzne
edytuj- Księga pamiątkowa setnej rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 maja w serwisie Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona
- Utwory Kazimierza Bartoszewicza dostępne w Federacji Bibliotek Cyfrowych
- Utwory Kazimierza Bartoszewicza dostępne w Archive.org
- Utwory Kazimierza Bartoszewicza dostępne w Google.pl
- Kazimierz Bartoszewicz w zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi