Liczi chińskie
Liczi chińskie (chin. 荔枝 lìzhī; ang. lychee, leetchee), zwane także śliwką chińską, liczi lub bliźniarką smaczną (Litchi chinensis Sonn.) – gatunek drzew tropikalnych z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), jedyny przedstawiciel rodzaju liczi (Litchi). Pochodzi z rejonu Kambodży, Wietnamu i Filipin, ale jest uprawiany w wielu krajach o ciepłym klimacie[2]. Pierwszym Europejczykiem, który opisał liczi, był polski jezuita Michał Boym (w swojej Florze sinensis)[3].
| ||
-source.JPG)
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | mydleńcowce | |
| Rodzina | mydleńcowate | |
| Rodzaj | liczi | |
| Gatunek | liczi chińskie | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Litchi chinensis Sonn. Voy. Indes orient. 3:255. 1782 | ||
| Synonimy | ||
|
Nephelium litchi (Desf.) Cambess[2]. | ||
Spis treści
SystematykaEdytuj
Liczi chińskie zostało opisane naukowo w 1782 roku przez francuskiego przyrodnika Pierre'a Sonnerata (1748–1814) w książce „Voyage aux Indes orientales et à la Chine, fait par ordre du Roi, depuis 1774 jusqu'en 1781”[2][4][5].
- Pozycja systematyczna według APweb (2001...)
Jest to takson monotypowy należący do podrodziny Sapindoideae, rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae Juss.), rzędu mydleńcowców (Sapindales) Dumort., kladu różowych (rosids)[1].
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Długowieczne, zimozielone drzewo średniej wielkości (do 9 m wysokości)[6].
- Liście
- Pierzaste, złożone z 2-4 par lancetowatych i całobrzegich listków.
- Kwiaty
- Drobne, żółtozielonkawe, w szczytowych, dużych wiechach. Mają 4-5 ząbkowy okwiat, 1 słupek i 6-8 pręcików.
- Owoce
- Podłużne, kuliste lub lekko stożkowate owoce są zebrane w grona po 2–20[7]. Z wyglądu przypominają owoce maliny lub truskawki. Brązowo-czerwona skórka jest cienka, stwardniała i łamliwa, pokryta stożkowatymi wyrostkami. Pod skórką znajduje się kremowa, jadalna osnówka, otaczająca jedno podłużne nasiono[8][7]. U odmian uprawnych nasiono bywa słabo wykształcone[7].
ZastosowanieEdytuj
- Roślina uprawna: roślina uprawiana w południowych Chinach od ponad 2000 lat. Obecnie uprawiana jest także w Azji Południowowschodniej, Indiach, południowej Japonii, wschodniej Australii a także w USA (Floryda i Hawaje), południowej Afryce i Oceanii. Owoce wymagają szybkiego transportu, gdyż dojrzewają tylko na drzewach, a zbierane są w pełni dojrzałości. Są nietrwałe, przechowywane w temperaturze pokojowej zaczynają psuć się już po 2-3 dniach. Tylko niektóre odmiany można przechowywać w chłodniach do 10 tygodni.
- Sztuka kulinarna: owoce liczi są wykorzystywane w kuchni. Z owoców, po usunięciu skórki i nasiona, robi się kompoty i syrop. Można je też zamrażać. Ususzone w całości są nazywane „orzeszkami liczi”. Jadane są także na surowo. Można je dodawać do sałatek owocowych, podawać z likierem, śmietaną lub lodami. W Chinach są suszone na podobieństwo rodzynek.
- Wartość odżywcza w 100 g owoców:
- 71 kcal
- 0,9 mg białka
- 16 g węglowodanów (tyle samo glukozy i fruktozy)
- 50 mg witaminy C
- sole mineralne
- kwas jabłkowy
- Wartość odżywcza w 100 g owoców:
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-02].
- ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
- ↑ Flora Chin. W: Edward Kajdański: Michał Boym: ambasador Państwa Środka. Warszawa: Książka i Wiedza, 1999, s. 183. ISBN 978-83-05-13096-7. (pol.)
- ↑ Sonn.. W: The International Plant Names Index [on-line]. [dostęp 2014-01-21].
- ↑ Sonnerat, Pierre. W: Taxonomic literature : a selective guide to botanical publications and collections with dates, commentaries and types (TL2), Biodiversity Heritage Library [on-line]. [dostęp 2014-01-21].
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.