Wikipedia

Nad Vodopádem

szczyt w Wysokim Jesioniku

Nad Vodopádem – szczyt o wysokości 1256 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1255 m n.p.m.[1]) w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Śląsku, w obrębie gminy Bělá pod Pradědem, oddalony o około 3,1 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)[2]. Rozległość szczytu wraz ze stokami (powierzchnia stoków) szacowana jest na około 2,6 km²[3], a średnie nachylenie wszystkich stoków wynosi około 14°[2].

Nad Vodopádem
Ilustracja
Widok z żółtego szlaku turystycznego na stoku góry Osikový vrch na górę Malý Děd oraz szczyt Nad Vodopádem (2016 rok)
Państwo

 Czechy

Kraj

 ołomuniecki

Położenie

Bělá pod Pradědem

Pasmo

Wysoki Jesionik
(cz. Hrubý Jeseník)
(Sudety)

Wysokość

1256 m n.p.m.

Wybitność

3 m

Położenie na mapie Sudetów
Mapa konturowa Sudetów, po prawej nieco na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Nad Vodopádem”
Ziemia50°06′37,0″N 17°13′00,6″E/50,110278 17,216833
Multimedia w Wikimedia Commons

Charakterystyka edytuj

Nad Vodopádem z uwagi na nieprzekraczającą minimalną wysokość pomiędzy szczytem i najniższym punktem przełęczy (minimalna deniwelacja względna) w kierunku szczytu Malý Děd (min. 5 m) nie jest przez niektórych autorów zaliczony jako odrębna góra[4][5]. Traktowany raczej jako wydłużenie stoku góry Malý Děd[2].

Lokalizacja edytuj

Szczyt Nad Vodopádem położony jest niemalże w centrum całego pasma Wysokiego Jesionika, leżący w części Wysokiego Jesionika, w północno-wschodnim obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Pradziada (cz. Pradědská hornatina), położony na krótkiej, północnej gałęzi bocznej grzbietu głównego (grzebieniu) góry Pradziad, ciągnącego się od przełęczy Červenohorské sedlo do przełęczy Skřítek w łańcuchu szczytów (Malý Děd → Nad Vodopádem → Strážka → Skalnatý)[2]. Jednocześnie szczyt położony jest blisko granicy z sąsiednim mikroregionem o nazwie Masyw Orlíka (cz. Medvědská hornatina) oraz przebiegającej w jego pobliżu drogi nr 450 Bělá pod Pradědem – Bruntál przy osadzie Bělá[2]. Jest szczytem bardzo trudno rozpoznawalnym, ponieważ na wielu mapach nie naniesiono jego nazwy, a nawet nie zaznaczono jego lokalizacji[6][7]. Pomimo tego można go dostrzec m.in. z żółtego szlaku turystycznego   na stoku góry Osikový vrch czy też pętlic drogi nr 450 w osadzie Bělá. Jest szczytem niewidocznym z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad, bo przysłonięty kopułą szczytową góry Malý Děd[8], a z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně[9], również niewidoczny, bo przysłonięty górą Velký Jezerník.

Szczyt wraz ze stokami ograniczają: od południa mało wybitna przełęcz o wysokości 1253 m n.p.m. w kierunku szczytu Malý Děd, od zachodu dolina potoku o nazwie Studený potok (1)[a][10], od północnego zachodu przełęcz o wysokości 989 m n.p.m. w kierunku szczytu Strážka, od północnego wschodu dolina rzeki Biała Głuchołaska (cz. Bělá) oraz od wschodu nienazwany potok, będący dopływem rzeki Biała Głuchołaska[2]. W otoczeniu szczytu Nad Vodopádem znajdują się następujące szczyty: od północy Skalnatá i Klanke, od północnego wschodu Hřib, Lysý vrch–JV, Osikový vrch i Mrazový vrch, od południowego wschodu Kamzičí vrch i Malý Děd, od południowego zachodu Velký Jezerník i Malý Jezerník oraz od północnego zachodu Výrovka, Sokolí skála (2)[b], Malý Klín, Strážka i Skalnatý[2].

Szczyt edytuj

 
Widok na połać szczytową Nad Vodopádem (2020 rok)
 
Szczyt Nad Vodopádem (2020 rok)

Przez połać szczytową przebiega grzbietowa ścieżka główna na trasie od skrzyżowania turystycznego (cz. Nad Vysokým vodopádem)[11] do schroniska turystycznego Švýcárna, na której wyznaczono niebieski szlak turystyczny   [2][12]. Szczyt znajduje się na niewielkiej polanie otoczonej borem świerkowym, na której znajdują się kikuty spróchniałych i powalonych drzew oraz pokrytej bardzo popularną rośliną Wysokiego Jesionika, a mianowicie borówką czarną[13][12]. Z uwagi na zalesienie nie jest on punktem widokowym oraz nie ma na nim punktu geodezyjnego[14]. Państwowy urząd geodezyjny o nazwie (cz. Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) w Pradze podaje jako najwyższy punkt – szczyt – o wysokości 1255,9 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°06′37,0″N 17°13′00,6″E/50,110278 17,216833)[13].

Dojście do szczytu następuje z niebieskiego szlaku turystycznego   oraz skrzyżowania ze ścieżką prowadzącą do chaty o nazwie Hubertka (1)[c][15][2][12]. Ze skrzyżowania tego należy przejść orientacyjnie w kierunku widocznego szczytu odcinek o długości około 50 m[12].

Stoki edytuj

 
Skalisko Sokolí skála (2) (2020 rok)

W obrębie szczytu można wyróżnić cztery następujące zasadnicze stoki[14]:

  • zachodni
  • północno-zachodni o nazwie Studený vrch
  • północny
  • północno-wschodni o nazwie Nad hájenkou

Występują tu wszystkie typy zalesienia: bór świerkowy, las mieszany[d] oraz las liściasty, przy czym dominuje nieznacznie zalesienie borem świerkowym[13][12]. Na wszystkich stokach poza borem świerkowym, występują wraz z obniżaniem wysokości obszary lasu mieszanego, na stokach północnym i północno-wschodnim połacie lasu liściastego, a u podnóży stoków północnego i północno-wschodniego pojawiają się nawet łąki i pola uprawne[13][12]. Niemalże wszystkie stoki charakteryzują się znaczną zmiennością wysokości zalesienia, z występującymi polanami, przerzedzeniami, nieznacznymi ogołoceniami oraz przecinkami[12]. Na stoku zachodnim występują grupy skalne, w tym, w odległości około 730 m na północny zachód od szczytu grupa skalna ze skaliskiem Sokolí skála (2)[b], będącym punktem widokowym[2].

Stoki mają stosunkowo niejednolite i mało zróżnicowane nachylenia[2]. Średnie nachylenie stoków waha się bowiem od 12° (stok północno-zachodni) do 17° (stok północno-wschodni)[2]. Średnie nachylenie wszystkich stoków (średnia ważona nachyleń stoków) wynosi około 14°[2]. Maksymalne średnie nachylenie stoku zachodniego, na wysokościach około 980 m n.p.m., na odcinku 50 m nie przekracza 40°[2]. Stoki pokryte są siecią dróg (m.in. Miliónová cesta) oraz na ogół nieoznakowanych ścieżek i duktów[2]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.

Geologia edytuj

Pod względem geologicznym szczyt Nad Vodopádem ze stokami należy do jednostki określanej jako warstwy vrbneńskie[16] i zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie: gnejsów (plagioklazów), fyllitów, fyllonitów (biotytów, chlorytów i muskowitów), amfibolitów, stromatytów, łupków łyszczykowych (grafitów), łupków zieleńcowych, kwarcytów i porfiroidów, skał osadowych, głównie meta-zlepieńców oraz skał magmowych, głównie meta-diabazów[17].

Wody edytuj

Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad, biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo oraz dalej do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo) jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego, dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego[7].

Szczyt wraz ze stokami Nad Vodopádem położony jest na północny wschód od tej granicy, należy więc do zlewni Morza Bałtyckiego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza rzeki Odry, będącej przedłużeniem płynących z tej części Wysokiego Jesionika rzek i górskich potoków (m.in. płynącej w pobliżu rzeki Biała Głuchołaska czy potoku o nazwie Studený potok (1)[a][10])[2]. Ze stoku północnego i północno-wschodniego biorą swój początek krótkie, nienazwane potoki, będące dopływami wspomnianej wcześniej rzeki Biała Głuchołaska[2].

Wodospady edytuj

Atrakcją dla miłośników pięknych krajobrazów są wodospady, rozsiane na stokach[2].

  Wodospady na stokach Nad Vodopádem
Lp. Wodospad Potok Lokalizacja Wysokość bezwzględna
m n.p.m.		 Wysokość wodospadu
m
1 Stříškový vodopád[18] nienazwany dopływ rzeki Biała Głuchołaska stok północno-wschodni, około 500 m na północny wschód od szczytu 1035 2
2 Vodopády Studeného potoka[19][20] Studený potok (1) stok wschodni 800–1030 6; 4; 2,5; 3,5; 3,5

Ochrona przyrody edytuj

Znaczna część stoku zachodniego na wysokościach (847–1227) m n.p.m.[2] znajduje się w obrębie rezerwatu przyrody Vysoký vodopád[21] (→ Rezerwat przyrody Vysoký vodopád), będącego częścią wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt[2]. Na stokach nie utworzono żadnych obiektów nazwanych pomnikami przyrody oraz nie wytyczono żadnych ścieżek dydaktycznych[2].

Turystyka edytuj

 
Skrzyżowanie turystyczne Nad Vysokým vodopádem (2012 rok)

Szczyt ze stokami położony jest przy osadzie Bělá[2]. Do bazy turystycznej z położonym u podnóża stoku północno-wschodniego góry Velký Klín schroniskiem turystycznym – Chata Eduard[22] w miejscowości Bělá pod Pradědem jest od szczytu około 3 km w kierunku północno-zachodnim, natomiast do bazy turystycznej z hotelem Červenohorské Sedlo i pensjonatami, położonymi na przełęczy Červenohorské sedlo jest od szczytu około 4,7 km w kierunku północno-zachodnim[2]. Nieco bliżej, bo w odległości około 1 km na południowy zachód od szczytu, na wysokości 1304 m n.p.m. położone jest najstarsze schronisko turystyczne w paśmie Wysokiego Jesionika – Švýcárna[2]. Ponadto jest od szczytu około 3,6 km na wschód do osady Vidly ze znajdującym się w niej górskim hotelem Vidly[23][2]. Natomiast do bazy hoteli rozsianych wokół góry Pradziad jest od szczytu około 3,5 km w kierunku południowo-wschodnim, gdzie położone są następujące hotele górskie i schroniska turystyczne[2]:

Kluczowym punktem turystycznym jest oddalone o około 720 m na północny zachód od szczytu skrzyżowanie turystyczne (cz. Nad Vysokým vodopádem)[11] z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1125 m, przy którym postawiono niewielką ławę oraz przez które przechodzi szlak turystyczny, szlak rowerowy i trasa narciarstwa biegowego[2][24].

Szlaki turystyczne, rowerowe i trasy narciarskie edytuj

Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył jedyny szlak turystyczny na trasie[2]:

  Bělá pod Pradědem – góra Nad Borovým – góra Zaječí hora – góra Ztracený vrch – góra Lysý vrch – szczyt Klanke – góra Velký Klín – rezerwat przyrody Vysoký vodopád – wodospad Vysoký vodopád – góra Malý Děd – Nad Vodopádem – schronisko Švýcárna – dolina potoku Środkowa Opawa – Vidly – Bílý Potok – Hutě

Przez stoki poprowadzono jeden szlak rowerowy na trasie[2]:

  Videlské sedlo – Nad Vodopádem – rezerwat przyrody Vysoký vodopád – góra Malý Děd – góra Velký Jezerník – góra Velký Klín – Jeřáb – góra Velký Klínovec – Červenohorské sedlo[25]

W obrębie stoków nie poprowadzono żadnej trasy narciarstwa zjazdowego[24]. W okresach ośnieżenia wzdłuż niebieskiego szlaku rowerowego   można skorzystać z wyznaczonej trasy narciarstwa biegowego[24].

  Videlské sedlo – Nad Vodopádem – rezerwat przyrody Vysoký vodopád – góra Malý Děd – góra Velký Jezerník – góra Velký Klín – Jeřáb – góra Velký Klínovec – Červenohorské sedlo

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie potoku Studený potok (2), płynącego ze stoku góry Dlouhé stráně.
  2. ↑ a b Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego skaliska o tej samej nazwie: Sokolí skála (1) położonego blisko szczytu góry Sokol.
  3. ↑ Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdujących się w tym samym paśmie trzech innych chat o tej samej nazwie: Hubertka (2) położonej na stoku góry Černý vrch, Hubertka (3) położonej na stoku góry Hubertka i Hubertka (4) położonej na stoku góry Hřeben.
  4. ↑ Drzewostan całego Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki obejmuje: świerk pospolity 84%, buk zwyczajny 10%, modrzew europejski 1,5%, klon jawor 1,1%, brzoza 1%, olsza czarna 0,8%, kosodrzewina 0,4%, olsza szara 0,3% (jodła pospolita, jesion wyniosły i lipa) 0,2%, sosna zwyczajna 0,1%, pozostałe (sosna błotna, dąb, grab, klon zwyczajny, wiąz, jarząb, olsza zielona, topola osika, topola i wierzba iwa) 0,2% (→ Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. hnutiduha.cz ↓).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa ↓.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Nad Vodopádem (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-08-23].
  3. ↑ Pomiar (Nad Vodopádem) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-08-23].
  4. ↑ Co to je HLV a VV a jaký je mezi nimi rozdíl [online], tisicovky.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-11-17] (cz.).
  5. ↑ Jan Bína, Jaromír Demek, Z nížin do hor. Geomorfologické jednotky České republiky, wyd. 1, Praga: Academia, 2012, ISBN 978-80-200-2026-0, OCLC 796017373 (cz.).
  6. ↑ Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa ↓.
  7. ↑ a b Hrubý Jeseník (mapa). dudisoft.eu ↓.
  8. ↑ View. heywhatsthat.com ↓, Praděd – Nad Vodopádem.
  9. ↑ View. heywhatsthat.com ↓, Dlouhé stráně – Nad Vodopádem.
  10. ↑ a b Studený potok [online], turistika.cz [dostęp 2021-08-24] (cz.).
  11. ↑ a b Rozcestník nad Vysokým vodopádem [online], turistika.cz [dostęp 2021-08-24] (cz.).
  12. ↑ a b c d e f g Nad Vodopádem (mapa lotnicza) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-08-23].
  13. ↑ a b c d Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓, Produkty → ZABAGED dle ZM10 (Měřítko mapy 1:1880).
  14. ↑ a b Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓.
  15. ↑ Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách. Hubertka (pod Švýcárnou) [online], lovecke-chaty-v-jesenikach.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-10-01] (cz.).
  16. ↑ Cymerman 1998 ↓, s. 531 (mapa).
  17. ↑ Geologická mapa. mapy.geology.cz ↓, geologická jednotka 13, 957, 964, 970, 976, 977, 986, 1020 i 1021.
  18. ↑ Vodopády Jesníků a okolí. Stříškový vodopád [online], vodopady.info [zarchiwizowane z adresu 2021-10-19] (cz.).
  19. ↑ Vodopády Jesníků a okolí. Vodopády Studeného potoka [online], vodopady.info [zarchiwizowane z adresu 2023-03-03] (cz.).
  20. ↑ Kaskády Studeného potoka [online], turistika.cz [dostęp 2021-08-24] (cz.).
  21. ↑ Přírodní rezervace Vysoký vodopád [online], rymarovsko.cz [zarchiwizowane z adresu 2021-05-07] (cz.).
  22. ↑ Chata Eduard [online], chataeduard.cz [dostęp 2021-08-24].
  23. ↑ Horský Hotel Vidly [online], regiojethotels.cz [dostęp 2023-01-20] (cz.).
  24. ↑ a b c Nad Vodopádem (mapa tras narciarskich) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-08-23].
  25. ↑ Trasy rowerowe – Z Czervenogórskiego Sedla do Videlskiego Sedla [online], czeskiegory.pl [zarchiwizowane z adresu 2021-12-09].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nad_Vodopádem&oldid=72435818”