Wikipedia

Olszynka (województwo opolskie)

wieś w województwie opolskim

Olszynka (niem. Ellsnig, cz. Olšinka[4]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Olszynka
wieś
Ilustracja
Centrum wsi (lipiec 2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Wysokość

260 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

284[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-231[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498394

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Ziemia50°20′31″N 17°41′28″E/50,341944 17,691111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Olszynka. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie opolskim.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 267 osób[6].

Geografia

edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1,5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Lubrza z gminą Biała. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na wysokości 260 m n.p.m.

W Olszynce panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,0 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Olszynki wynoszą 634 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].

Nazwa

edytuj

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Olschinka oraz nazwą zgermanizowaną Ollschnig[9]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Olszynka, a także niemiecką Ellsnig we fragmencie: „Ellsnig (1442 Ellschnig, polnisch Olszynka)”[10]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Olszynka[11]. Nazwa wsi pochodzi od słowa „olszyna”, oznaczającego rodzaj lasu, który mógł w tym miejscu rosnąć[12].

Historia

edytuj

Najstarsze znaleziska archeologiczne z Olszynki, odkryte w czasach niemieckich podczas budowy drogi, datowane są na epoki kamienia i brązu. Pomiędzy Olszynką i Laskowicami znaleziono cmentarzysko z epoki brązu, zawierające urny z prochami zmarłych[12].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1379 jako Olzna, następnie w 1418 jako Olschinka i w 1442 jako Ellschnig. Miejscowość rozwinęła się przy majątku rycerskim. Nie jest znane nazwisko rodu, który w średniowieczu był właścicielem Olszynki. Wieś znajdowała się w księstwach śląskich[12]. W 1576 właścicielem Olszynki był Jerzy Stosch z Kunic[13].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[14]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[15]. W 1746 właścicielem Olszynki był „von Nese” (przypuszczalnie starosta prudnicki Heinrich Gottfried von Näse), który posiadał również folwark Józefówek. W połowie XVIII wieku we wsi mieszkało 6 rolników oraz 16 zagrodników i ogrodników. Następnym właścicielem majątku został pruski rotmistrz Karl Ludwig Heinrich von Kurssel. Według mapy z połowy XVIII wieku na północ oraz północny zachód od majątku, na potoku płynącym przez wieś znajdowały się dwa zbiorniki wodne[12]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że ówcześni mieszkańcy Olszynki byli ewangelikami[16].

 
Pieczęć Olszynki (1875)

W 1810 miejscowość przeszła w posiadanie Ernestine von Dungern z domu Gaffron, a 50 lat później właścicielem majątku była rodzina Tripke. W 1855 wieś liczyła 286 mieszkańców, a sześć lat później już 309, z czego 234 to ewangelicy, a 75 – katolicy. W 1861 we wsi funkcjonowała szkoła ewangelicka, do której uczęszczały również dzieci katolickie, a w 1888 w Olszynce były dwie jednoklasowe szkoły wyznaniowe. Stromy stok wzgórza przy drodze w kierunku Słokowa był wykorzystywany jako piaskownia. August Tripke sprawował w 1874 funkcję naczelnika okręgu urzędowego w Olszynce. W majątku uprawiano pszenicę, jęczmień, kukurydzę i rośliny oleiste. Na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku przystąpił do przebudowy swojego dworu. Grobowiec rodziny Tripke zachował się na cmentarzu w Nowym Browińcu. Po śmierci Augusta w 1906 majątek w Olszynce przeszedł w ręce innych właścicieli[12]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć z napisem w otoku: ELLSNIG: GEM: SIGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Olszynka / Powiat Prudnicki)[17].

 
Widokówka z Olszynki z 1918

W latach 1899–1900 wzniesiono nowy kościół ewangelicki w Olszynce[12]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 298 mieszkańców Olszynki 277 posługiwało się językiem niemieckim, 19 językiem polskim, a 2 innym językiem[18]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Olszynka znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[19]. Do głosowania uprawnione były w Olszynce 324 osoby, z czego 151, ok. 46,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 136, ok. 42% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 318 głosów (ok. 98,1% uprawnionych), w tym 318 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 318 osób (100%), a za Polską 0 osób (0%)[20]. W Olszynce działało przejście graniczne na czas głosowania[21].

W 1921 właścicielem majątku w Olszynce był hrabia von Kanitz. W latach 20. XX wieku na głównym skrzyżowaniu miejscowości powstał pomnik w postaci obelisku upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. Następnie przeniesiono pomnik na plac przed dworem. W 1937 w Olszynce mieszkało 298 osób. Wójtem wsi był Berhard Weiner. W sklepie w kamiennym budynku przy drodze w kierunku Słokowa Ewald Hurtig zajmował się sprzedażą rowerów[12].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[22]. Osiedlono w niej wówczas część polskich osadników z Małopolski[23] a także repatriantów z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód[12].

W latach 1945–1950 Olszynka należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[24], a w latach 1954–1972 była siedzibą gromady Olszynka.

Po przekształceniach majątkowych folwark z dworem w Olszynce przejęła Stadnina Koni w Prudniku. Dotychczasową świątynię ewangelicką przejęli katolicy, kościół poświęcono Matce Bożej Anielskiej. Na początku lat 50. XX wieku we wsi uruchomiono punkt felczerski, który w latach 1968–1969 przekształcono w wiejski ośrodek zdrowia. W Olszynce uruchomiono wodociągi. W południowej części wsi powstały budynki pełniące funkcje medyczne, kulturalne i oświatowe[12]. Budynek szkolny został rozbudowany[25].

Z okazji roku milenijnego w centrum wsi postawiono jubileuszowy krzyż[12]. W 2007 Olszynka przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[26].

Liczba mieszkańców wsi

edytuj

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[35]:

  • park pałacowy, z 1840 r., z poł. XIX w.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Olszynce chronione są ponadto[36]:

  • układ ruralistyczny, z XIV w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 24, z XIX/XX w.
  • budynek mieszkalny nr 24, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 31, z 4 ćw. XIX w.
  • budynek mieszkalny nr 41A, z pocz. XX w.
  • zespół dworsko-folwarczny, nr 41
    • dwór/pałac, z XVIII/XIX w.; przeb. l. 60/70. XIX w.
    • obora, z 1 poł. XIX w.
    • budynki gospodarcze, z 1 poł. XIX w.
    • obora, z 1899-1900 r.
  • cmentarz, z XIX/XX w.
  •  
    Park pałacowy (nr 41), 1840, 2. poł. XIX w. (lipiec 2020)
  •  
    Olszynka 41, dwór/pałacyk (lipiec 2020)
  •  
    Kościół pw. Matki Bożej Anielskiej (wrzesień 2011)
  •  
    Olszynka (lipiec 2020)

Gospodarka

edytuj

W Olszynce siedzibę ma firma Organmistrzostwo Kamerton, zrzeszona w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[37].

Transport

edytuj

Olszynka posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głubczycami, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Lubrzą, Nowym Browińcem, Prudnikiem. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – „Olszynka 01”, „Olszynka 02”, „Wieś”[38].

Religia

edytuj

W Olszynce znajduje się katolicki kościół Matki Bożej Anielskiej, który należy do parafii Wszystkich Świętych w Nowym Browińcu (dekanat Głogówek)[39].

Sport

edytuj

We wsi funkcjonował klub piłkarski LZS Olszynka[40]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[41].

Turystyka

edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Olszynce[42].

Szlaki rowerowe

edytuj

Przez Olszynkę prowadzi szlak rowerowy[43]:

Bezpieczeństwo

edytuj

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[44].

Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[45]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[46].

Ludzie związani z Olszynką

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92889
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 859 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ František Machát, Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b Liczba mieszkańców Gminy Lubrza [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-16] (pol.).
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-16].
  8. ↑ Klimat: Olszynka: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-16].
  9. ↑ Knie 1830 ↓, s. 141.
  10. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1095.
  11. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  12. ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Dereń, Dwór Augusta Tripke, „Tygodnik Prudnicki”, 46 (986), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 18 listopada 2009, s. 16–17, ISSN 1231-904X.
  13. ↑ Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, s. 127, ISBN 978-83-941769-2-1.
  14. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  15. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-08] (pol.).
  17. ↑ 880 Ellsnig (Olszynka) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 13 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  18. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  19. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  20. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  21. ↑ Stanisław Sobota, Udział ludności powiatu prądnickiego w Powstaniu Śląskim, „Nasz Głos”, Kazimierz Kanwiszer – redaktor naczelny, 14 (54), Prądnik [Prudnik]: Spółdzielnia Wydawnicza „Promień”, 30 kwietnia 1947, s. 1.
  22. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Andrzej Hanich, Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945-1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2009, s. 58.
  24. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  25. ↑ Historia [online], lubrza.opole.pl, 28 marca 2007 [dostęp 2023-06-07] (pol.).
  26. ↑ Olszynka [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  27. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  28. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  29. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  30. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-16].
  31. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-05-16].
  32. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 224.
  33. ↑ a b c d Wieś Olszynka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  34. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  35. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024, s. 110.
  36. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza [online], bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  37. ↑ Lista Rzemieślników [online], cechprudnik.eu [zarchiwizowane z adresu 2023-12-09].
  38. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Olszynka 01, gm. Lubrza [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  39. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  40. ↑ LZS Olszynka [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-09-05].
  41. ↑ Janusz Stefanko, Damian Wicher, Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X.
  42. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  43. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  44. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  45. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  46. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Olszynka_(województwo_opolskie)&oldid=74032790”