Wikipedia

Dakota Południowa

stan w USA
(Przekierowano z Południowa Dakota)

Dakota Południowa (ang. South Dakota, wym. ⓘ/ˌsaʊθ dəˈkoʊtə/) – stan w środkowo-północnej części Stanów Zjednoczonych, na obszarze Wielkich Równin. Sąsiaduje od północy ze stanem Dakota Północna, od zachodu z Montaną i Wyoming, od południa z Nebraską, od wschodu z Minnesotą i Iowa.

Dakota Południowa
State of South Dakota
stan
40. stan od 2 listopada 1889
Ilustracja
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Under God the people rule
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Pierre

Kod ISO 3166-2

US-SD

Gubernator

Kristi Noem, Partia Republikańska

Powierzchnia

199 729 km²[1]

Populacja (2023)
• liczba ludności


919 318

• gęstość

4,68 os./km²

Strefa czasowa

UTC-06:00
UTC-05:00

Języki urzędowe

angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Według spisu z 2020 roku liczy 886,7 tys. mieszkańców i jest jednym z najsłabiej zaludnionych stanów w USA. Stolicą jest Pierre, a największym miastem Sioux Falls. Stan ma najwyższy odsetek dzietności wyprzedzając takie stany jak Dakota Północna i Utah[2].

Nazwa stanu pochodzi od zamieszkujących tam Indian Dakota (Siuksów).

Znajdują się tutaj najliczniejsze stada bizonów w USA (33 tys. osobników w 2020)[3].

Symbole stanu

edytuj

Historia

edytuj

Geografia

edytuj
 
Black Hills

Rzeźba terenu na ogół wyżynna, z głęboko wciętymi dolinami rzeki Missouri i jej dopływów. Na zachodzie pasmo górskie Black Hills z najwyższym szczytem Harney Peak (2207 m n.p.m.). Znajduje się tam Kopalnia Homestake – największa niegdyś kopalnia złota w Ameryce Północnej, zamknięta w 2002 roku[4].

  • Główne rzeki: Missouri
  • Roślinność: prerie
  • Liczba hrabstw: 67 (lista)
  • Największe hrabstwo: Minnehaha
  • Liczba parków stanowych: 13

Stan znajduje się w dwóch strefach czasowych: UTC-06:00 i UTC-07:00.

Klimat

edytuj

Dakota Południowa leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o kontynentalnej i suchej odmianie. Zimy są zimne i często mroźne, gdzie w wielu miejscach średnia dobowa może spaść do -12 °C. Lata są dość gorące co wiąże się z napływem gorących mas powietrza znad Meksyku. Średnie wartości letnie dochodzą do 32 °C. Średnie opady roczne około 500 mm. Najsuchsze regiony, leżące w południowo-zachodniej części stanu cechują się opadami rzędu od 150 do 300 mm rocznie, południowo-wschodnia część stanu to opady około 635 mm rocznie. Do częstych letnich zjawisk należą gwałtowne burze z silnym wiatrem. Czasami występuje gradobicie. Zimą zaś występują zawieje i zamiecie śnieżne[5].

Miejscowości

edytuj
 
Największe miasta w stanie Dakota Południowa, powyżej 10 000 mieszkańców (2021)[6]

Na terenie stanu Dakota Południowa znajduje się 310 miast (city lub town) oraz 1 wieś[a] (village). Jedno miasto zamieszkane jest przez ponad 100 000 osób, 13 ma liczbę ludności przekraczającą 10 000, a 63 powyżej 1000 (2021 r.)[6].

Lista miast zamieszkanych przez 1000 lub więcej osób (2021 r.)[6]:

Demografia

edytuj
 
Gęstość zaludnienia w Dakocie Południowej (w milach kwadratowych).

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Dakota Południowa liczy 886 667 mieszkańców, co oznacza wzrost o 72 487 (8,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[7]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,9% populacji, 24,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 17,2% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,5% ludności stanu stanowią kobiety[8].

Rasy i pochodzenie

edytuj

Według danych z 2019 roku, 84,1% mieszkańców stanowiła ludność biała (81,5% nie licząc Latynosów), 8,6% to rdzenna ludność Ameryki, 2,8% miało rasę mieszaną, 2,4% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 1,3% to Azjaci, 0,23% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,7% ludności stanu[9].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (34,4%), norweskiego (12,8%), irlandzkiego (9,4%), Siuksowie (6,8%), angielskiego (5,9%), „amerykańskiego” (4,5%) i holenderskiego (4,3%)[9].

Język

edytuj

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami były[10]:

 
Katedra katolicka w Sioux Falls.

Religia

edytuj

W krajobrazie religijnym stanu dominują społeczności luterańskie (stworzone przez niemieckich i skandynawskich imigrantów), oraz katolicy.

Dane z 2014 r.[11]:

Gospodarka

edytuj
 
Żniwa w Dakocie Południowej

Rolnictwo jest kluczowym sektorem gospodarki Dakoty Południowej, podobnie jak biotechnologia, usługi biznesowe i profesjonalne, rekreacja na świeżym powietrzu, oraz przemysł naftowy i gazowy. Stan ma również rozwijający się przemysł turystyczny, a do ulubionych atrakcji należą góra Mount Rushmore i Park Narodowy Badlands[13]. Produkcja obejmuje maszyny, chemikalia, wyroby metalowe i sprzęt transportowy[14].

Rolnictwo

edytuj

Dziewięć dziesiątych powierzchni stanu pokrywają uprawy lub pastwiska. Prawie dwie piąte gospodarki rolnej stanu opiera się na hodowli bydła i świń. Dakota Południowa jest jednym z dziesięciu największych producentów kukurydzy w kraju, a obfite uprawy kukurydzy są częściowo wykorzystywane do tworzenia biopaliw[14].

Zasoby

edytuj

Black Hills bogate są w minerały ze złożami złota, srebra, miedzi i ołowiu. W zachodniej części stanu znajdują się także skromne stanowe rezerwy ropy naftowej i gazu ziemnego[14].

Energia

edytuj

Cztery z sześciu głównych zapór hydroelektrycznych na rzece Missouri znajdują się w Dakocie Południowej[14]. Hydroelektrownie mają największy udział w produkcji energii elektrycznej w stanie (około połowy w 2020 roku). Pozostała produkcja pochodzi prawie w całości z wiatru, węgla i gazu ziemnego. Dakota Południowa nie posiada żadnych elektrowni jądrowych[14].

Podatki

edytuj

Dakota Południowa należy do stanów z najniższymi podatkami. Jest to jeden z zaledwie dziewięciu stanów, które nie pobierają szeroko zakrojonego podatku dochodowego od osób fizycznych. Jednak podatki od sprzedaży i akcyza, są znacznie wyższe od średniej krajowej[15][16].

Uczelnie

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Wentworth

Przypisy

edytuj
  1. ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06]. (ang.).
  2. ↑ How have US fertility and birth rates changed over time? [online], USAFacts [dostęp 2023-10-22] (ang.).
  3. ↑ Andy Gott, Which State Has the Most Bison? [online], KXRB 1140 AM/100.1 FM, 13 czerwca 2020 [dostęp 2024-08-15] (ang.).
  4. ↑ Sanford Lab Homestake Visitor Center [online], Deadwood [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  5. ↑ Precipitation Normals (1971–2000). South Dakota State University. [dostęp 2008-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-08)]. (ang.).
  6. ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-04-30]. (ang.).
  7. ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-11-10].
  8. ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: South Dakota; UNITED STATES [online], census.gov [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  9. ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2021-11-16].
  10. ↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-19].
  11. ↑ Adults in South Dakota. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2021-11-16].
  12. ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-14].
  13. ↑ Overview of South Dakota, [w:] Us News [online] [dostęp 2022-05-01] (ang.).
  14. ↑ a b c d e U.S. Energy Information Administration - EIA - Independent Statistics and Analysis [online], eia.gov [dostęp 2022-05-01].
  15. ↑ South Dakota is a “Low Tax State” Overall, But Not for Families Living in Poverty [online], ITEP [dostęp 2024-08-20] (ang.).
  16. ↑ Makenzie Huber, SD has lowest per capita tax burden in the region; highest sales tax burden, report says • South Dakota Searchlight [online], South Dakota Searchlight, 7 sierpnia 2023 [dostęp 2024-08-20] (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Encyklopedia Geograficzna Świata: Ameryka Północna. Wydawnictwo OPRES Kraków 199 ISBN 83-85909-20-6
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dakota_Południowa&oldid=74578025”