Podział administracyjny Rosji

podział terytorialny Rosji
(Przekierowano z Podział terytorialny Rosji)

Podział administracyjny Rosjipodział administracyjny Federacji Rosyjskiej na mniejsze jednostki, dokonany dla usprawnienia wykonywania zadań przez organy administracji publicznej oraz zapewnienia terytorialnej autonomii mniejszościom narodowym zamieszkującym zwarte obszary.

Obecnie według rosyjskiej konstytucji w skład Federacji Rosyjskiej wchodzi 89 podmiotów federalnych (w tym sześć nieuznawanych przez większość państw za jej część):

W 2000 roku dokonano dodatkowego podziału, tworząc okręgi federalne, na czele których stoją gubernatorzy mianowani przez prezydenta Rosji. Jest 8 okręgów federalnych. Ponadto w celach gospodarczych i statystycznych używany jest także podział na 12 regionów ekonomicznych[1].

Aneksja Krymu

edytuj
Osobny artykuł: Aneksja Krymu przez Rosję.
 
Od lewej: Siergiej Aksionow, Aleksiej Czały, Władimir Putin i Władimir Konstantinow – podpisanie umowy o włączeniu Krymu i Sewastopola do Federacji Rosyjskiej (Kreml, 18 marca 2014)

18 marca 2014 Władimir Putin, Władimir Konstantinow, Siergiej Aksionow i Aleksiej Czały podpisali w Moskwie umowę o włączeniu Krymu i Sewastopola do Rosji jako nowych podmiotów federacji[2]. Umowa ta weszła w życie z dniem ratyfikacji[3], co nastąpiło 21 marca 2014[4]. Tego samego dnia dokonano zmian w Konstytucji Rosji, dopisując do niej dwa nowe podmioty federacji – Republikę Krymu i miasto federalnego znaczenia Sewastopol[5] – z których utworzono Krymski Okręg Federalny[6], istniejący do 28 lipca 2016[7].

De iure (w świetle prawa międzynarodowego) zaanektowane przez Federację Rosyjską Republika Autonomiczna Krymu i miasto o specjalnym statusie Sewastopol są częściami Ukrainy – terytorium okupowanym przez Rosję[8][9][10][11][12]. Pogląd ten podziela zdecydowana większość państw – rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie integralności Ukrainy poparło 100 krajów, 11 było przeciw (Krym i Sewastopol za część Federacji Rosyjskiej uznały oficjalnie między innymi: Kuba[13], Nikaragua[14], Korea Północna[15], Syria[16] i Wenezuela[17]), 58 wstrzymało się od głosu, a 24 było nieobecnych[18].

W latach 2014–2016 istniał Krymski Okręg Federalny, złożony z obszaru Krymu i Sewastopola, który 28 lipca 2016, dekretem prezydenta Rosji, został zlikwidowany a jego teren przyłączony do Południowego Okręgu Federalnego[7][19].

Aneksja obwodów chersońskiego, donieckiego, ługańskiego i zaporskiego

edytuj

Od 2014 na części terenów obwodów donieckiego i ługańskiego należących do Ukrainy, działały nieuznawane samozwańcze republiki ludowe - Doniecka i Ługańska. W wyniku inwazji Rosji na Ukrainę w roku 2022, część ukraińskiego obwodu chersońskiego i zaporoskiego znalazła się pod rosyjską okupacją. Od 23 do 27 września 2022, na terenach obwodów okupowanych przez wojsko rosyjskie oraz separatystów, zostało przeprowadzone referendum w sprawie aneksji obwodu przez Rosję, do którego doszło 30 września[20]. W trakcie przeprowadzenia referendum, wg ukraińskich szacunków, pod kontrolą sił rosyjskich znajdowało się 67% obwodu zaporoskiego oraz 88% chersońskiego, a pod kontrolą separatystów 99% obwodu ługańskiego i 57% donieckiego[21].

Podmioty federalne

edytuj
 
Mapa podziału administracyjnego Rosji (stan na 1 marca 2008)

Republiki

edytuj
Nazwa polska Nazwa rosyjska Stolica Powierzchnia (km²) Populacja Gęstość zaludnienia (os./km²) Kod podmiotu Kod ISO 3166-2 Położenie na mapie
  Republika Adygei (Adygeja) Республика Адыгея (Адыгея) Majkop 7792 463 167 59,44 01 RU-AD
 
  Republika Ałtaju Республика Алтай Gornoałtajsk 92 903 220 954 2,38 04 RU-AL
 
  Republika Baszkortostanu Республика Башкортостан Ufa 142 947 4 013 786 28,08 02, 102 RU-BA
 
  Republika Buriacji Республика Бурятия Ułan Ude 351 334 970 679 2,8 03 RU-BU
 
  Republika Chakasji Республика Хакасия Abakan 61 569 532 266 8,65 19 RU-KK
 
  Republika Czeczeńska Чеченская Республика Grozny 16 165 1 497 992 92,66 20, 95 RU-CE
 
  Republika Czuwaska Чувашская Республика — Чувашия Czeboksary 18 343,2 1 207 875 65,8 21, 121 RU-CU
 
  Republika Dagestanu Республика Дагестан Machaczkała 50 278 3 133 303 62,3 05 RU-DA
 
  Doniecka Republika Ludowa[a] Донецкая Народная Республика Donieck ? ? ? 80, 180
 
  Republika Inguszetii Республика Ингушетия Magas 3123 527 220 165,22 06 RU-IN
 
  Republika Sacha (Jakucja) Республика Саха (Якутия) Jakuck 3 083 523 984 703 0,32 14 RU-SA
 
  Republika Kabardyjsko-Bałkarska Кабардино-Балкарская Республика Nalczyk 12 470 870 197 69,78 07 RU-KB
 
  Republika Kałmucji Республика Калмыкия Elista 74 731 266 770 3,57 08 RU-KL
 
  Republika Karaczajsko-Czerkieska Карачаево-Черкесская Республика Czerkiesk 14 277 465 528 32,61 09 RU-KC
 
  Republika Karelii Республика Карелия Pietrozawodsk 180 520 614 064 3,4 10 RU-KR
 
  Republika Komi Республика Коми Syktywkar 416 774 813 859 1,95 11 RU-KO
 
  Republika Krymu[a] Республика Крым Symferopol 26 081 1 903 707 72,99 82
 
  Ługańska Republika Ludowa[a] Луганская Народная Республика Ługańsk ? ? ? 81, 181
 
  Republika Mari El Республика Марий Эл Joszkar-Oła 23 375 676 184 28,93 12 RU-ME
 
  Republika Mordowii Республика Мордовия Sarańsk 26 128 779 573 29,84 13, 113 RU-MO
 
  Republika Osetii Północnej – Alania Республика Северная Осетия — Алания Władykaukaz 7987 693 449 86,82 15 RU-SE
 
  Republika Tatarstanu Республика Татарстан (Татарстан) Kazań 67 847 3 894 507 57,4 16, 116 RU-TA
 
  Republika Tuwy Республика Тыва Kyzył 168 604 330 327 1,96 17 RU-TY
 
  Republika Udmurcka Удмуртская Республика Iżewsk 42 061 1 493 356 35,51 18 RU-UD
 
Nazwa polska Nazwa rosyjska Stolica Powierzchnia (km²) Populacja Gęstość zaludnienia (os./km²) Kod podmiotu Kod ISO 3166-2 Położenie na mapie
  Kraj Ałtajski Алтайский край Barnauł 167 996 2 296 773 13,67 22 RU-ALT
 
  Kraj Chabarowski Хабаровский край Chabarowsk 785 730 1 302 918 1,65 27 RU-KHA
 
  Kraj Kamczacki Камчатский край Pietropawłowsk Kamczacki 464 275 311 985 0,67 41, 82 RU-KAM
 
  Kraj Krasnodarski Краснодарский край Krasnodar 75 485 5 689 538 75,37 23, 93, 123 RU-KDA
 
  Kraj Krasnojarski Красноярский край Krasnojarsk 2 366 797 2 857 567 1,21 24, 84, 88, 124 RU-KIA
 
  Kraj Nadmorski Приморский край Władywostok 164 673 1 879 486 11,41 25, 125 RU-PRI
 
  Kraj Permski Пермский край Perm 160 236 2 580 639 16,11 59, 81, 159 RU-RER
 
  Kraj Stawropolski Ставропольский край Stawropol 66 160 2 794 625 42,24 26 RU-STA
 
  Kraj Zabajkalski Забайкальский край Czyta 431 892 1 054 071 2,44 75, 80 RU-ZAB
 

Obwody

edytuj
Nazwa polska Nazwa rosyjska Stolica Powierzchnia (km²) Populacja Gęstość zaludnienia (os./km²) Kod podmiotu Kod ISO 3166-2 Położenie na mapie
  Obwód amurski Амурская область Błagowieszczeńsk 361 908 781 850 2,16 28 RU-AMU
 
  Obwód archangielski[b] Архангельская область Archangielsk 589 913[b] 1 128 099[b] 1,91[b] 29 RU-ARK
 
  Obwód astrachański Астраханская область Astrachań 49 024 997 685 20,35 30 RU-AST
 
  Obwód biełgorodzki Белгородская область Biełgorod 27 134 1 541 259 56,80 31 RU-BEL
 
  Obwód briański Брянская область Briańsk 34 857 1 182 682 33,95 32 RU-BRY
 
  Obwód chersoński[a] Херсонская область Geniczesk[c], Chersoń[d] ? ? ? ?
 
  Obwód czelabiński Челябинская область Czelabińsk 88 529 3 444 025 38,9 74, 174 RU-CHE
 
  Obwód irkucki Иркутская область Irkuck 774 846 2 375 640 3,07 38, 85 RU-IRK
 
  Obwód iwanowski Ивановская область Iwanowo 21 437 987 032 46,07 37 RU-IVA
 
  Obwód jarosławski Ярославская область Jarosław 36 177 1 241 424 34,34 76 RU-YAR
 
  Obwód kałuski Калужская область Kaługa 29 777 1 000 604 33,6 40 RU-KLU
 
  Obwód kemerowski Кемеровская область Kemerowo 95 725 2 634 376 27,52 42, 142 RU-KEM
 
  Obwód kirowski Кировская область Kirow 120 374 1 251 182 10,39 43 RU-KIR
 
  Obwód kostromski Костромская область Kostroma 60 211 628 972 10,45 44 RU-KOS
 
  Obwód królewiecki Калининградская область Królewiec 15 125 1 019 601 67,41 39, 91 RU-KGD
 
  Obwód kurgański Курганская область Kurgan 71 488 819 299 11,46 45 RU-KGN
 
  Obwód kurski Курская область Kursk 29 997 1 098 361 36,62 46 RU-KRS
 
  Obwód leningradzki Ленинградская область Gatczyna 83 908 1 894 038 22,57 47 RU-LEN
 
  Obwód lipiecki Липецкая область Lipieck 24 047 1 128 181 46,92 48 RU-LIP
 
  Obwód magadański Магаданская область Magadan 462 464 138 991 0,3 49 RU-MAG
 
  Obwód moskiewski Московская область Moskwa[e], Krasnogorsk[f] 44 329 7 713 326 173,49 50, 90, 150, 190 RU-MOS
 
  Obwód murmański Мурманская область Murmańsk 144 902 733 158 5,06 51 RU-MUR
 
  Obwód niżnonowogrodzki Нижегородская область Niżny Nowogród 76 624 3 177 816 41,47 52, 152 RU-NIZ
 
  Obwód nowogrodzki Новгородская область Nowogród Wielki 54 501 593 232 10,88 53 RU-NGR
 
  Obwód nowosybirski Новосибирская область Nowosybirsk 177 756 2 786 412 15,68 54, 154 RU-NVS
 
  Obwód omski Омская область Omsk 141 140 1 904 294 13,49 55 RU-OMS
 
  Obwód orenburski Оренбургская область Orenburg 123 702 1 945 307 15,63 56 RU-ORE
 
  Obwód orłowski Орловская область Orzeł 24 652 724 686 29,4 57 RU-ORL
 
  Obwód penzeński Пензенская область Penza 43 352 1 292 211 29,81 58 RU-PNZ
 
  Obwód pskowski Псковская область Psków 55 399 621 028 11,21 60 RU-PSK
 
  Obwód riazański Рязанская область Riazań 39 605 1 098 998 27,75 62 RU-RYA
 
  Obwód rostowski Ростовская область Rostów nad Donem 100 967 4 185 233 41,45 61, 161 RU-ROS
 
  Obwód sachaliński Сахалинская область Jużnosachalińsk 87 101 485 627 5,58 65 RU-SAK
 
  Obwód samarski Самарская область Samara 53 565 3 155 390 58,91 63, 163 RU-SAM
 
  Obwód saratowski Саратовская область Saratów 101 240 2 396 961 23,68 64, 164 RU-SAR
 
  Obwód smoleński Смоленская область Smoleńsk 49 779 921 127 18,51 67 RU-SMO
 
  Obwód swierdłowski Свердловская область Jekaterynburg 194 226 4 291 886 22,09 66, 96 RU-SVE
 
  Obwód tambowski Тамбовская область Tambow 34 462 994 420 28,89 68 RU-TAM
 
  Obwód tiumeński[g] Тюменская область Tiumeń 1 464 173[g] 3 778 024[g] 2,58[g] 72 RU-TYU
 
  Obwód tomski Томская область Tomsk 314 391 1 070 544 3,41 70 RU-TOM
 
  Obwód tulski Тульская область Tuła 25 679 1 449 115 56,49 71 RU-TUL
 
  Obwód twerski Тверская область Twer 84 201 1 245 619 14,81 69 RU-TVE
 
  Obwód uljanowski Ульяновская область Uljanowsk 37 181 1 219 240 32,79 73, 173 RU-ULY
 
  Obwód włodzimierski Владимирская область Włodzimierz 29 084 1 342 099 46,18 33 RU-VLA
 
  Obwód wołgogradzki Волгоградская область Wołgograd 112 877 2 476 100 21,94 34 RU-VGG
 
  Obwód wołogodzki Вологодская область Wołogda 145 700 1 160 445 7,97 35 RU-VLG
 
  Obwód woroneski Воронежская область Woroneż 52 216 2 305 608 44,18 36, 136 RU-VOR
 
  Obwód zaporoski[a] Запорожская область Melitopol[h], Zaporoże[i] ? ? ? ?
 

Miasta wydzielone

edytuj
Nazwa polska Nazwa rosyjska Powierzchnia (km²) Populacja Gęstość zaludnienia (os./km²) Kod podmiotu Kod ISO 3166-2 Położenie na mapie
  Miasto Moskwa Город Москва 2561,5 12 655 050 4940,48 77, 97, 99, 177, 197, 199 RU-MOW
 
  Miasto Petersburg Город Санкт-Петербург 1439 5 384 342 3837,73 78, 98, 178 RU-SPE
 
  Miasto Sewastopol[a] Город Севастополь 863,6 513 149 594,2 92
 

Obwody autonomiczne

edytuj
Nazwa polska Nazwa rosyjska Stolica Powierzchnia (km²) Populacja Gęstość zaludnienia (os./km²) Kod podmiotu Kod ISO 3166-2 Położenie na mapie
  Żydowski Obwód Autonomiczny Еврейская автономная область Birobidżan 36 271 156 492 4,31 79 RU-YEV
 

Okręgi autonomiczne

edytuj
Nazwa polska Nazwa rosyjska Stolica Powierzchnia (km²) Populacja Gęstość zaludnienia (os./km²) Kod podmiotu Kod ISO 3166-2 Położenie na mapie
  Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny – Jugra[j] Ханты-Мансийский автономный округ — Югра Chanty-Mansyjsk 534 801 1 688 378 3,16 86 RU-KHM
 
  Czukocki Okręg Autonomiczny Чукотский автономный округ Anadyr 737 700 50 294 0,07 87 RU-CHU
 
  Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny[j] Ямало-Ненецкий автономный округ Salechard 769 250 547 111 0,71 89 RU-YAN
 
  Nieniecki Okręg Autonomiczny[k] Ненецкий автономный округ Narjan-Mar 176 810 44 404 0,25 83 RU-NEN
 

Okręgi federalne

edytuj
 
Nr Nazwa polska Nazwa rosyjska Stolica
1 Centralny Okręg Federalny Центральный федеральный округ Moskwa
2 Południowy Okręg Federalny Южный федеральный округ Rostów nad Donem
3 Północno-Zachodni Okręg Federalny Северо-Западный федеральный округ Petersburg
4 Dalekowschodni Okręg Federalny Дальневосточный федеральный округ Władywostok[22]
5 Syberyjski Okręg Federalny Сибирский федеральный округ Nowosybirsk
6 Uralski Okręg Federalny Уральский федеральный округ Jekaterynburg
7 Nadwołżański Okręg Federalny Приволжский федеральный округ Niżny Nowogród
8 Północnokaukaski Okręg Federalny Северо-Кавказский федеральный округ Piatigorsk

Regiony ekonomiczne

edytuj
Osobny artykuł: Regiony ekonomiczne Rosji.
 
Nr Nazwa polska Nazwa rosyjska
1 Centralny region ekonomiczny Центральный экономический район
2 Centralno-Czarnoziemny region ekonomiczny Центральночернозёмный экономический район
3 Wschodniosyberyjski region ekonomiczny Восточносибирский экономический район
4 Dalekowschodni region ekonomiczny Дальневосточный экономический район
5 Północny region ekonomiczny Северный экономический район
6 Północnokaukaski region ekonomiczny Северокавказский экономический район
7 Północno-Zachodni region ekonomiczny Северозападный экономический район
8 Powołżański region ekonomiczny Приволжский экономический район
9 Uralski region ekonomiczny Уральский экономический район
10 Wołżańsko-Wiacki region ekonomiczny Волго-Вятский экономический район
11 Zachodniosyberyjski region ekonomiczny Западносибирский экономический район
12 Królewiecki region ekonomiczny(inne języki) (SSE) Калининградский экономический район

Zobacz też

edytuj
  1. a b c d e f Ten podmiot federalny należy de iure do Ukrainy, lecz de facto jest okupowany przez siły Rosji.
  2. a b c d Obwód archangielski obejmuje także obszary Nienieckiego Okręgu Autonomicznego.
  3. De facto stolica obwodu chersońskiego.
  4. Postulowana stolica obwodu chersońskiego.
  5. Moskwa nie wchodzi w skład obwodu moskiewskiego – stanowi odrębne miasto wydzielone o tej samej nazwie.
  6. Krasnogorsk jest stolicą tylko niektórej części organów rządowych obwodu moskiewskiego.
  7. a b c d Obwód tiumeński obejmuje także obszary Chanty-Mansyjskiego Okręgu Autonomicznego – Jugry oraz Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego.
  8. De facto stolica obwodu zaporoskiego.
  9. Postulowana stolica obwodu zaporoskiego.
  10. a b Ten podmiot federalny należy administracyjnie do obwodu tiumeńskiego.
  11. Ten podmiot federalny należy administracyjnie do obwodu archangielskiego.

Przypisy

edytuj
  1. «Общероссийский классификатор экономических регионов. ОК 024-95» (утв. Постановлением Госстандарта России от 27.12.1995 N 640). consultant.ru.
  2. Подписан Договор о принятии Республики Крым в Российскую Федерацию. Администрация Президента РФ.. [dostęp 2014-03-19].
  3. Договор между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов. Администрация Президента РФ.. [dostęp 2014-03-19].
  4. Федеральный закон «О ратификации Договора между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов». Администрация Президента РФ, 2014-03-21. [dostęp 2014-03-21].
  5. Федеральный конституционный закон «О принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов – Республики Крым и города федерального значения Севастополя». Администрация Президента РФ, 2014-03-21. [dostęp 2014-03-21].
  6. Указ Президента Российской федерации «Об образовании Крымского федерального округа». Администрация Президента РФ, 2014-03-21. [dostęp 2014-03-21].
  7. a b Uniwersytet Wrocławski, Studium Europy Wschodniej: Putin likwiduje Krymski Okręg Federalny i przetasowuje kadry. 2016-07-29.
  8. Zgromadzenie Ogólne ONZ potępia aneksję Krymu
  9. Backing Ukraine’s territorial integrity, UN Assembly declares Crimea referendum invalid, UN News Centre, 27 marca 2014
  10. MSZ RP: Przyłączenie Krymu do Rosji w świetle prawa międzynarodowego. msz.gov.pl, 2014-08-08. [dostęp 2019-01-20].
  11. Polskie Radio: Rada Bezpieczeństwa ONZ o Krymie. Aneksja jest nielegalna.. 2018-03-16. [dostęp 2019-01-20].
  12. MSZ RP: Deklaracja w sprawie nieuznania aneksji Krymu. msz.gov.pl, 2018-07-25. [dostęp 2019-01-20].
  13. Visiting Russia, Fidel Castro’s Son Scoffs at U.S. Sanctions Over Crimea.
  14. Nicaragua recognizes Crimea as part of Russia.
  15. КНДР одобрила присоединение Крыма к России.
  16. Gunmen Seize Government Buildings in Crimea.
  17. Afganistan poparł aneksję Krymu. Kto jeszcze uznaje przynależność półwyspu do Rosji?, gazeta.pl, 24 marca 2014
  18. Territorial integrity of Ukraine: resolution adopted by the General Assembly
  19. Krym wchłonięty. Putin zlikwidował Krymski Okręg Federalny. kresy24.pl, 2016-07-29.
  20. Są pierwsze wyniki "referendów" na okupowanych ziemiach Ukrainy. Zgodnie z planem Putina. money.pl, 2022-09-27. [dostęp 2023-08-21].
  21. Marek Menkiszak, Maria Domańska: Rosja ogłasza aneksję czterech regionów Ukrainy. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2022-10-03. [dostęp 2023-08-21]. (pol.).
  22. Центр Дальневосточного федерального округа перенесён во Владивосток [online], Президент России [dostęp 2018-12-26] (ros.).

Linki zewnętrzne

edytuj