Rezedowate

Rezedowate
	; 1.Rezeda żółtawa, 2.Rezeda żółta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	rezedowate
	Nazwa systematyczna
	Resedaceae DC. ex Gray; Nat. Arr. Brit. Pl. 2: 622, 665. 1 Nov 1821, nom. cons.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rezedowate (Resedaceae L.) – rodzina roślin z rzędu kapustowców (Brassicales), do której zaliczanych jest 7 rodzajów występujących w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego oraz na suchych obszarach w strefie międzyzwrotnikowej^[2] w Ameryce Środkowej i Północnej, w Europie, Afryce Północnej, Wschodniej i Południowej, w Azji Południowej^[3]. W Polsce rosną przedstawiciele rodzaju rezeda (Reseda)^[4]. Do tego rodzaju też należą rośliny użytkowe z rodziny. Rezeda wonna uprawiana jest jako ozdobna ze względu na silny aromat. Z jej korzeni i płatków pozyskiwany jest olejek rezedowy wykorzystywany w perfumerii. Rezeda żółtawa jest rośliną barwierską dostarczającą żółtego barwnika znanego już od czasów antycznych. W sposób trwały barwi tkaniny, najlepiej jedwab i wełnę – białe na żółto, a niebieskie na zielono^[5].

Morfologia

Rezeda żółta

Sesamoides pygmaea

Caylusea hexagyna

Pokrój: Rośliny roczne, dwuletnie i byliny, także pnącza, krzewy i drzewa^[3].
Liście: Skrętoległe, czasem skupione w przyziemnej rozecie, rzadko naprzeciwległe (Borthwickia)^[3], liście pojedyncze, trójlistkowe do pierzasto złożonych^[6]^[3]. Czasem obecne są szczątkowe przylistki wykształcające się zwykle jako gruczołki lub ciernie^[3].
Kwiaty: Zebrane zwykle w kłosy i grona i wsparte przysadkami, rzadko wyrastają pojedynczo w kątach liści (Neothorelia). Zwykle są obupłciowe, od grzbiecistych do promienistych. Działki kielicha występują w liczbie od dwóch do 8, są równej lub nierównej długości, są zrośnięte, czasem w rurkę pękającą i odsuwaną na bok przez otwierającą się koronę (Borthwickia). Płatki korony występują także w liczbie od dwóch do 8, rzadko są całkiem zredukowane, mogą być wolne lub zrośnięte, często są asymetryczne (często górny płatek ma paznokieć, jest większy i ma frędzlowatą krawędź). Pręcików jest od 3 do 70, u nasady zrośniętych. Pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia górna, powstaje z wolnych lub zrastających się dwóch do 8 owocolistków zakończonych szczytowo znamionami. Z dna kwiatowego wyrasta miodnik, często o budowie asymetrycznej^[3].
Owoce: Torebki, czasem nie połączone ze sobą mieszki, rzadko pestkowce^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana w stosunku do Gyrostemonaceae w obrębie rzędu kapustowców. W stosunku do systemu APG III z 2009 zmiana polega na przeniesieniu tu rodzaju Borthwickia i plemienia Stixideae wcześniej zaliczanych do kaparowatych Capparaceae^[7].

kapustowce

	Akaniaceae

	Tropaeolaceae – nasturcjowate

	Moringaceae – moringowate

	Caricaceae – melonowcowate

Setchellanthaceae

Limnanthaceae – limnantesowate

Koeberliniaceae

Tiganophytaceae

	Bataceae

	Salvadoraceae

Emblingiaceae

Pentadiplandraceae

	Resedaceae – rezedowate

	Gyrostemonaceae

Tovariaceae

Capparidaceae – kaparowate

	Cleomaceae

	Brassicaceae – kapustowate

Pozycja rodziny w systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne (Magnoliopsida Brongn.), podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), rząd kaparowce (Capparales Hutch.), rodzina rezedowate (Resedaceae).

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Resedineae Engl., rodzina rezedowate (Resedaceae DC. ex Gray)^[8].

Wykaz rodzajów w ujęciu APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[9]

Borthwickia W. W. Smith

Podrodzina Stixideae Hallier

Forchhammeria Lieb.
Neothorelia Gagnepain
Stixis Loureiro
Tirania Pierre

Podrodzina Resedeae Reichenbach

Caylusea A. St.-Hil.
Homalodiscus Bunge ex Boiss.
Randonia Coss.
Reseda L. – rezeda (w tym: Ochradenus Delile – ochradenus, Oligomeris Cambess.)
Sesamoides Ortega – rezedowiec

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 404-405. ISBN 978-1-842466346.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 78-79. ISBN 83-7079-778-4.
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 160. ISBN 0-333-74890-5.
↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
↑ Crescent Bloom: Resedaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-14]. (ang.).
↑ List of Genera in RESEDACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-10-24] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[christenhusz-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 404-405. ISBN 978-1-842466346.

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[encyk-5] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 78-79. ISBN 83-7079-778-4.

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 160. ISBN 0-333-74890-5.

[apgIV-7] The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.

[A-8] Crescent Bloom: Resedaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-14]. (ang.).

[9] List of Genera in RESEDACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-10-24] (ang.).

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]