Skotniki (powiat piotrkowski)

wieś w województwie łódzkim

Skotnikiwieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Aleksandrów[3][4], na Wyżynie Przedborskiej, nad rzeką Pilicą.

Skotniki
wieś
Ilustracja
Dwór z 1531 r.
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Powiat

piotrkowski

Gmina

Aleksandrów

Strefa numeracyjna

44

Kod pocztowy

26-337[2]

Tablice rejestracyjne

EPI

SIMC

0534894

Położenie na mapie gminy Aleksandrów
Mapa konturowa gminy Aleksandrów, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Skotniki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Skotniki”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Skotniki”
Położenie na mapie powiatu piotrkowskiego
Mapa konturowa powiatu piotrkowskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Skotniki”
Ziemia51°12′03″N 19°56′03″E/51,200833 19,934167[1]

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Integralne części wsi

edytuj
Integralne części wsi Skotniki[3][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0534948 Justynów część wsi
0534902 Nad Stawem część wsi
0534954 Nowy Józefów część wsi
0534919 Piachy część wsi
0534925 Przedmieście część wsi
0534960 Siedliska część wsi
1040013 Stanisławów przysiółek
0534931 Za Cmentarzem część wsi

Nazwa miejscowości

edytuj

Wieś należy do grupy polskich miejscowości, których mieszkańcy w średniowieczu zajmowali się głównie hodowlą bydła. Nadawano im zwykle nazwę "Skotniki"[5]. W przeszłości nazwa nadpilickiej wsi Skotniki była opatrzona przymiotnikiem "Koneckie", od miasta powiatowego Końskie. Nazwa ta pozostała w niektórych dokumentach i jest sporadycznie powielana, np. w biogramie księdza doktora Władysława Chrzanowskiego (1886–1933), urodzonego w niedalekim Kietlinie, a pochowanego na cmentarzu parafialnym w Skotnikach.[6][7]

Historia Skotnik

edytuj

Pierwsza wzmianka o miejscowości Skotniki pochodzi z 1508. W 1528 powstał kościół (istniejący do dziś), a w 1530 król Zygmunt I Stary wydał przywilej na utworzenie filii parafii Ręczno w Skotnikach. Odrębna parafia została erygowana w 1604 roku. W 1784 miejscowość administracyjnie należała do powiatu opoczyńskiego w województwie sandomierskim i była własnością Antoniny Łąckiej z Pruszyńskich.

W czasie powstania styczniowego walki toczyły się w Skotnikach od stycznia do kwietnia 1864. W latach 1884–1885 na terenie ówczesnej gminy Skotniki oraz w pobliskich gminach Dobromierz (obecnie w gminie Kluczewsko) i Przedbórz panowała epidemia ospy naturalnej, tj. ospy prawdziwej.[8][6]

W 1897 ówczesny właściciel wsi hr. Krasiński przeprowadził wymianę i scalenie gruntów, w następstwie czego powstały nowe miejscowości: Nowy Reczków, Nowy Józefów, Nowy Ojrzeń oraz Papiernia.

W przeszłości spośród duchownych ze Skotnikami związany był ks. Wincenty Firlej Gotliński – kanonik jerozolimski (1788), a w czasach bardziej współczesnych (1926–1929) ks. dr Władysław Chrzanowski - proboszcz skotnickiej parafii, poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1922), profesor Seminarium Duchownego w Sandomierzu, pracownik konsulatu polskiego w Nowym Jorku oraz współorganizator oddziałów Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego w Ostrowcu Świętokrzyskim i Sandomierzu. W roku 1933 ksiądz dr Władysław Chrzanowski został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym[6].

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą władz gminy Skotniki.

W centralnej części wsi znajduje się rozległy rynek oraz kościół i dwór, przez co Skotniki przypominają swoim charakterem zapomniane miasteczko.

Przyroda

edytuj

Miejscowość położona w północnej części Wyżyny Przedborskiej, na wschód od terasów doliny rzecznej Pilicy. W rejonie wsi – pastwiska, grunty orne, lasy i rzeka Pilica. Niedaleko na północny zachód od kościoła rośnie ponad 600-letni dąb.

Na północny wschód od wsi – Diabla Góra objęta ochroną w postaci rezerwatu przyrody Diabla Góra.

Dolinę Pilicy na zachód od Skotnik zawarto w granicach Sulejowskiego Parku Krajobrazowego.

Zabytki

edytuj
 
Fragment alei lipowej w parku z XVI i XVII wieku

Według rejestru zabytków NID[9] na listę zabytków wpisane są obiekty:

  • późnogotycki, drewniany kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z 1528, zbudowany z drewna modrzewiowego i kryty gontem, 1501, XVIII, nr rej.: 32-II-18 z 25.09.1947 oraz 308 z 15.02.1967,
    • dzwonnica drewniana, nr rej.: 31-II-17 z 25.09.1947,
    • figura, nr rej.: 30-II-16 z 25.09.1947,
  • zespół dworski, XVI-XVII:
    • dwór późnorenesansowy wybudowany około 1531 (przebudowany w XVII w.); dwór powstał, gdy właścicielem dóbr skotnickich był Mikołaj Spinek. Możliwe, że wcześniej istniał w tym miejscu zamek. W XVII wieku dwór był rozbudowywany. Jest budowlą piętrową i podpiwniczoną, ale nie wyprowadzoną w całości ze stanu ruiny. 20 lipca 2007 zabytkowy park został prawie w całości zniszczony przez nawałnicę jaka przetoczyła się przez wieś powodując ogrom spustoszeń. Konstrukcja dworu nie została jednak naruszona
    • lamus, nr rej.: 262 z 16.10.1956 oraz 509 z 15.06.1967
    • park z XVI/XVII wieku z częściowo zachowanym układem geometrycznym i aleją lipową, nr rej.: 729 z 20.12.1957 oraz 274 z 18.11.1977 i z 19.04.1994
inne
  • na pobliskim cmentarzu parafialnym kilka XIX-wiecznych nagrobków.

Turystyka

edytuj

Rokrocznie w dniu uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 15 sierpnia, na Placu Rynkowym odbywa się jarmark.

Przez wieś przebiega   pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy. W rejonie Skotnik znajduje się Sulejowski Park Krajobrazowy. W Skotnikach - gospodarstwo agroturystyczne. Nieznacznie na północny wschód od wsi oddalona jest Diabla Góra.

13 lipca 2018 w Skotnikach odbyła się Ogólnopolska Konferencja "Potencjał Turystyczny Środkowego Nadpilicza", na której omówiono walory przyrodnicze i kulturowe ziemi nadpilickiej oraz możliwości rozwoju ruchu turystycznego w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego. Skotniki leżą w centralnej części Nadpilicza Środkowego, rozciągającego się od okolic Przedborza do Tomaszowa Mazowieckiego. Spotkanie zostało zorganizowane przez gminę Aleksandrów, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze - Oddział w Żarnowie i Sekcję Nauk o Człowieku Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.[10][11][12]

Szlak wodny Pilicy

edytuj

Szlak kajakowy długości 228 km. Trasa: Zarzecze k. Szczekocin – PrzedbórzFaliszew – Skotniki (powiat piotrkowski) – SulejówZbiornik SulejowskiTomaszów MazowieckiSpałaInowłódzŻądłowiceGrotowiceDomaniewiceNowe Miasto nad PilicąBiałobrzegiWarka – ujście Pilicy. Stopień trudności według klasyfikacji międzynarodowej: CL I (przejazd łatwy), miejscami CL II (przejazd trudniejszy – wąskie koryto, znaczny spadek, kamieniste dno).

Komunikacja

edytuj

Usługi PKS

edytuj

Przystanek znajduje się w centrum wsi. Połączenia m.in. z miastami: Sulejów, Piotrków Trybunalski, Łódź, Przedbórz.

Urząd Pocztowy

edytuj

Urząd Pocztowy w Aleksandrowie – kod 26-337.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 123869
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. Szober S., Pogląd na świat w odbiciu faktów językowych i wartości wychowawcze nauki gramatyki, „Rocznik Pedagogiczny” 1921, s. 194–213
  6. a b c Skoczylas M. M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska A., Pękacka-Falkowska K., Owecki M. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line
  7. Łopusiński T. Cmentarz w Skotnikach
  8. Rutowicz J. Społeczeństwo Przedborza w XIX i początkach XX wieku. Zarys problematyki. Zeszyty Radomszczańskie. Prace z dziejów Radomska i powiatu radomszczańskiego, 2008, t. 2, treść on-line
  9. NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].
  10. Szafiński W. Konferencja Ogólnopolska "Potencjał Turystyczny Środkowego Nadpilicza", spływ i wycieczka krajoznawcza. www.gmina-aleksandrow.pl
  11. Konferencja popularno-naukowa „Potencjał turystyczny Środkowego Nadpilicza”, Skotniki, 13 lipca 2018 roku Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika
  12. Skoczylas M.M., Szafiński W., Szafińska G. Postacie i wydarzenia z historii medycyny Piotrkowa Trybunalskiego, Tomaszowa Mazowieckiego, Opoczna, Przedborza i Gorzkowic dla rozwoju turystyki poznawczej - refleksje po konferencji "Potencjał turystyczny środkowego Nadpilicza" w Skotnikach. W: Dziedzictwo przeszłości w medycynie współczesnej. XXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Historii Nauk Medycznych, Poznań, 10-11 października 2019 roku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, 2019. s. 35.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj