Ranking szachowy
Ranking szachowy, ranking szachowy Elo – metoda obliczania relatywnej siły gry szachistów w punktacji Elo. Nazwa ta pochodzi od nazwiska Arpada Elo, amerykańskiego naukowca pochodzenia węgierskiego, którego prace ukształtowały szachowy system rankingowy oparty na naukowych podstawach.
Najwyższy wynik w historii należy do Magnusa Carlsena, który 1 maja 2014 osiągnął 2882 punkty rankingowe[1].
Opis metody edytuj
Profesor Arpad Elo był szachistą i aktywnym członkiem Federacji Szachowej Stanów Zjednoczonych (USCF) od chwili jej założenia w 1939 roku. USCF używała opracowanego przez Kennetha Harknessa liczbowego systemu rankingowego, który umożliwiał szachistom śledzenie własnych postępów w porównaniu z osiągnięciami innych szachistów. System Harknessa był prosty, lecz w niektórych okolicznościach dawał wyniki sprzeczne z intuicyjną oceną siły gry poszczególnych szachistów. Na zamówienie USCF profesor Elo opracował nowy system, oparty na regułach stosowanych w statystyce[potrzebny przypis].
Ocena siły gry szachisty jest zadaniem dość trudnym, ponieważ nie istnieją metody nierelatywnej oceny wartości poszczególnych posunięć w partii szachów. Można jedynie porównać poziom gry dwóch szachistów, biorąc pod uwagę wynik partii pomiędzy nimi. Jeśli zawodnik wygrał partię, należy założyć, że w tej partii zagrał na wyższym poziomie niż jego przeciwnik. Jeśli przegrał – na niższym. Remis w partii oznacza, że obaj szachiści grali na tym samym poziomie.
Profesor Elo zaproponował model, w którym zmiana rankingu szachisty jest bezpośrednio zależna od rankingów przeciwników i rezultatów partii z nimi rozegranych. Porównanie przed turniejem rankingu zawodnika i jego przeciwników powinno określić oczekiwany rezultat tego zawodnika. Jeśli w turnieju uzyskał wynik lepszy od oczekiwanego, jego ranking powinien wzrosnąć, jeśli gorszy – zmaleć. Najistotniejszym pytaniem w tym modelu było: jak różnica rankingów przekłada się na oczekiwany wynik? Do tego wyliczenia Elo zaproponował potraktowanie oczekiwanego wyniku jako zmiennej losowej o rozkładzie normalnym.
USCF wprowadziła w życie system zaproponowany przez profesora Elo w 1960 roku. Dość szybko okazało się, że nowy system rankingowy jest znacznie bardziej precyzyjny od dotychczas stosowanego. W 1970 roku Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE) wprowadziła system rankingowy oparty na tym samym modelu. W obu systemach nastąpiły pewne zmiany w stosunku do oryginału, skutkiem czego rankingi liczone przez FIDE i USCF dla tych samych szachistów znacznie się różnią. Swoje niezależne systemy rankingowe wprowadziły również inne organizacje, na przykład Stowarzyszenie Zawodowych Szachistów (PCA) czy Internet Chess Club (ICC). Wszystkie te odmiany są oparte na tym samym modelu, lecz różnią się w szczegółach. W związku z tym określenie „ranking Elo szachisty” może niekiedy prowadzić do nieporozumień. Przykładowo amerykański arcymistrz Grigorij Kajdanow w sierpniu 2002 roku miał ranking FIDE 2638 punktów i ranking USCF 2742 punkty (ranking USCF jest średnio o 100 punktów wyższy od rankingu FIDE). W rozgrywkach międzynarodowych powszechnie obowiązującym jest ranking FIDE, dlatego „ranking Elo” bez określenia konkretnej organizacji domyślnie odnosi się do listy rankingowej FIDE[potrzebny przypis].
Profesor Elo szczegółowo opisał swój model w książce The Ratings of Chess Players: Past and Present (Ranking szachistów: przeszłość i teraźniejszość), wydanej w 1978 roku.
Od 1 lipca 2012 listy rankingowe publikowane są w odstępach miesięcznych; również tego dnia ukazały się pierwsze listy dla szachów szybkich i błyskawicznych, a próg wymagany do znalezienia się w rankingu został obniżony do 1000 punktów[2][3].
W grudniu 2013 ranking FIDE posiadało 170 932 osób, co stanowiło 0,0024% całej populacji świata. 72,1% osób posiadających ranking FIDE mieszkało w Europie (najwięcej w Niemczech: 17 499). Średnia wartość rankingu wszystkich osób na liście wynosiła około 1900 punktów (ranking osoby zajmującej miejsce dokładnie w środku listy, czyli mediana, wynosił 1924 punkty). Zawodnicy z rankingiem powyżej 2300 punktów stanowili 5% ogółu, natomiast powyżej 2450 – 1%[4].
Rekordowe rankingi edytuj
Świat edytuj
Rekordowe rankingi szachowe z lat 1970–2021 (z uwzględnieniem listy rankingowej FIDE na dzień 01.03.2022)
w przypadku równej punktacji rankingowej o wyższym miejscu decyduje wcześniejsza lista rankingowa
Mężczyźni i kobiety edytuj
Kobiety edytuj
| Miejsce | Ranking | Imię i nazwisko | Data[5] | Państwo |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 2735 | Judit Polgár | 2005.07.01 |  Węgry
|
| 2 | 2686 | Hou Yifan | 2015.03.01 |  Chiny
|
| 3 | 2623 | Humpy Koneru | 2009.07.01 |  Indie
|
| 4 | 2606 | Anna Muzyczuk | 2012.07.01 |  Ukraina
|
| 5 | 2582 | Ju Wenjun | 2014.10.01 | Chiny
|
| 6 | 2581 | Tatjana Kosincewa | 2010.11.01 |  Rosja
|
| 7 | 2579 | Zhao Xue | 2013.09.01 | Chiny
|
| 8 | 2577 | Zsuzsa Polgár | 2005.01.01 | Węgry
|
| 9 | 2576 | Nadieżda Kosincewa | 2010.11.01 | Rosja
|
| 10 | 2574 | Xie Jun | 2008.01.01 | Chiny
|
| 11 | 2570 | Nana Dzagnidze | 2014.10.01 |  Gruzja
|
| 12 | 2560 | Maia Cziburdanidze | 1988.01.01 |  ZSRR
|
| 13 | 2560 | Alisa Gallamowa | 1998.07.01 | Rosja
|
| 14 | 2560 | Antoaneta Stefanowa | 2003.01.01 |  Bułgaria
|
| 15 | 2557 | Kateryna Łahno | 2012.01.01 | Ukraina
|
| 16 | 2550 | Pia Cramling | 2008.10.01 |  Szwecja
|
| 17 | 2548 | Zhu Chen | 2008.01.01 |  Katar
|
| 18 | 2543 | Aleksandra Kostieniuk | 2014.09.01 | Rosja
|
| 19 | 2540 | Walentina Gunina | 2014.09.01 | Rosja
|
| 20 | 2537 | Anna Zatonskih | 2011.05.01 |  Stany Zjednoczone
|
| 21 | 2537 | Marie Sebag | 2013.03.01 |  Francja
|
| 22 | 2534 | Viktorija Čmilytė-Nielsen | 2015.04.01 |  Litwa
|
| 23 | 2531 | Bela Chotenaszwili | 2013.06.01 | Gruzja
|
| 24 | 2530 | Marija Muzyczuk | 2014.08.01 | Ukraina
|
| 25 | 2528 | Dronavalli Harika | 2014.10.01 | Indie
|
| 26 | 2521 | Elina Danielian | 2011.07.01 | Gruzja
|
| 27 | 2520 | Nana Ioseliani | 1997.07.01 | Gruzja
|
| 28 | 2517 | Xu Yuhua | 2006.04.01 | Chiny
|
| 29 | 2512 | Wang Lei | 2001.10.01 | Chiny
|
| 30 | 2511 | Hoàng Thanh Trang | 2013.11.01 | Węgry
|
| 31 | 2510 | Tan Zhongyi | 2013.11.01 | Chiny
|
| 32 | 2508 | Natalia Pogonina | 2014.07.01 | Rosja
|
| 33 | 2507 | Jekatierina Kowalewska | 2001.07.01 | Rosja
|
| 34 | 2506 | Wang Pin | 2000.10.01 | Chiny
|
| 35 | 2506 | Ketewan Arachamia-Grant | 2009.07.01 |  Szkocja
|
| 36 | 2505 | Zsófia Polgár | 1998.07.01 | Węgry
|
| 37 | 2505 | Monika Soćko | 2008.04.01 |  Polska
|
| 38 | 2503 | Lilit Mykyrtczian | 2010.01.01 |  Armenia
|
| 39 | 2503 | Ruan Lufei | 2014.01.01 | Chiny
|
| 40 | 2502 | Swietłana Matwiejewa | 2004.01.01 | Rosja
|
| 41 | 2502 | Anna Uszenina | 2007.07.01 | Ukraina
|
| 42 | 2502 | Irina Krush | 2013.10.01 | Stany Zjednoczone
|
| 43 | 2501 | Qin Kanying | 2000.07.01 | Chiny
|
| 44 | 2501 | Almira Skripczenko | 2003.01.01 |  Mołdawia
|
| 45 | 2500 | Lela Dżawachiszwili | 2010.03.01 | Gruzja
|
Polska edytuj
 |
Ta sekcja wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. |
Rekordowe rankingi szachowe Polaków z lat 1970–2015 (z uwzględnieniem listy rankingowej FIDE na dzień 01.04.2015)
w przypadku równej punktacji rankingowej o wyższym miejscu decyduje wcześniejsza lista rankingowa
Mężczyźni i kobiety edytuj
| Miejsce | Ranking | Mężczyźni | Data[5] |
|---|---|---|---|
| 1 | 2744 | Radosław Wojtaszek | 2014.11.01 |
| 2 | 2702 | Michał Krasenkow | 2000.07.01 |
| 3 | 2677 | Mateusz Bartel | 2012.05.01 |
| 4 | 2663 | Bartosz Soćko | 2014.02.01 |
| 5 | 2659 | Grzegorz Gajewski | 2014.07.01 |
| 6 | 2655 | Kamil Mitoń | 2007.01.01 |
| 7 | 2654 | Dariusz Świercz | 2013.08.01 |
| 8 | 2653 | Bartłomiej Macieja | 2004.01.01 |
| 9 | 2653 | Robert Kempiński | 2015.04.01 |
| 10 | 2632 | Tomasz Markowski | 2009.09.01 |
| 11 | 2625 | Aleksander Miśta | 2014.09.01 |
| 12 | 2614 | Rafał Antoniewski | 2010.07.01 |
| 13 | 2610 | Marcin Dziuba | 2013.04.01 |
| 14 | 2607 | Jan-Krzysztof Duda | 2015.04.01 |
| 15 | 2595 | Aleksander Wojtkiewicz | 1998.07.01 |
| 16 | 2593 | Wojciech Moranda | 2014.10.01 |
| 17 | 2583 | Jacek Tomczak | 2013.09.01 |
| 18 | 2581 | Piotr Bobras | 2008.01.01 |
| 19 | 2580 | Łukasz Cyborowski | 2007.01.01 |
| 20 | 2580 | Kacper Piorun | 2014.04.01 |
| 21 | 2578 | Bartłomiej Heberla | 2014.06.01 |
| 22 | 2576 | Kamil Dragun | 2015.04.01 |
| 23 | 2575 | Paweł Czarnota | 2007.07.01 |
| 24 | 2575 | Paweł Jaracz | 2011.05.01 |
| 25 | 2571 | Michał Olszewski | 2015.04.01 |
| 26 | 2565 | Artur Jakubiec | 2004.07.01 |
| 27 | 2564 | Krzysztof Jakubowski | 2015.04.01 |
| 28 | 2561 | Marcin Tazbir | 2013.06.01 |
| 29 | 2559 | Radosław Jedynak | 2006.10.01 |
| 30 | 2557 | Jacek Gdański | 2000.07.01 |
| 31 | 2554 | Krzysztof Bulski | 2012.07.01 |
| 32 | 2547 | Paweł Blehm | 2002.04.01 |
| 33 | 2544 | Jacek Stopa | 2015.03.01 |
| 34 | 2540 | Marcin Kamiński | 1997.01.01 |
| 35 | 2525 | Robert Kuczyński | 1992.07.01 |
| 36 | 2525 | Mirosław Grabarczyk | 1996.07.01 |
| 37 | 2520 | Klaudiusz Urban | 2004.10.01 |
| 38 | 2515 | Zbigniew Pakleza | 2015.04.01 |
| 39 | 2510 | Jakub Czakon | 2007.10.01 |
| 40 | 2507 | Tomasz Warakomski | 2014.05.01 |
| 41 | 2507 | Marcel Kanarek | 2015.02.01 |
| 42 | 2505 | Włodzimierz Schmidt | 1978.01.01 |
| 43 | 2505 | Monika Soćko | 2008.04.01 |
| 44 | 2501 | Marek Matlak | 2003.07.01 |
| 45 | 2501 | Marcin Szeląg | 2013.05.01 |
| 46 | 2501 | Daniel Sadzikowski | 2015.04.01 |
Kobiety edytuj
| Miejsce | Ranking | Kobiety | Data[5] |
|---|---|---|---|
| 1 | 2505 | Monika Soćko | 2008.04.01 |
| 2 | 2465 | Iweta Rajlich | 2009.09.01 |
| 3 | 2445 | Joanna Dworakowska | 2002.04.01 |
| 4 | 2430 | Marta Michna | 2002.10.01 |
| 5 | 2422 | Jolanta Zawadzka | 2015.02.01 |
| 6 | 2420 | Joanna Majdan | 2013.11.01 |
| 7 | 2416 | Karina Cyfka | 2015.02.01 |
| 8 | 2395 | Agnieszka Brustman | 1988.01.01 |
| 9 | 2381 | Beata Kądziołka | 2006.01.01 |
| 10 | 2379 | Marta Bartel | 2014.09.01 |
| 11 | 2378 | Klaudia Kulon | 2014.10.01 |
| 12 | 2351 | Joanna Worek | 2013.12.01 |
| 13 | 2342 | Barbara Jaracz | 2003.04.01 |
| 14 | 2330 | Krystyna Dąbrowska | 1998.01.01 |
| 15 | 2319 | Katarzyna Toma | 2014.10.01 |
| 16 | 2315 | Grażyna Szmacińska | 1987.01.01 |
| 17 | 2310 | Hanna Ereńska-Barlo | 1992.07.01 |
| 18 | 2309 | Monika Krupa | 2006.10.01 |
| 19 | 2305 | Agnieszka Matras-Clement | 2012.01.01 |
Przed 1970 rokiem edytuj
Poniżej hipotetyczne rankingi obliczone za wyniki uzyskane przed 1970 rokiem:
Elo a inne rankingi edytuj
Kategorie szachowe według PZSzach → zobacz
Federacja Szachowa Stanów Zjednoczonych dzieli szachistów w następujący sposób:
- ponad 2400 Elo, arcymistrz
- 2200–2399 Elo, mistrz
- 2000–2199 Elo, ekspert
- 1800–1999 Elo, klasa A
- 1600–1799 Elo, klasa B
- 1400–1599 Elo, klasa C
- 1200–1399 Elo, klasa D
- 1000–1199 Elo, klasa E
Polska w rankingu FIDE edytuj
Statystyka tytułów obejmuje wyłącznie zawodników aktywnych (stan na 01.07.2011)[8]:
- arcymistrz [GM] – 29
- arcymistrzyni [WGM] – 8
- mistrz międzynarodowy [IM] – 71
- mistrzyni międzynarodowa [WIM] – 15
- mistrz FIDE [FM] – 69
- mistrzyni FIDE [WFM] – 21
- kandydat na mistrza FIDE [CM] – 9
- kandydatka na mistrzynię FIDE [WCM] – 5
- zawodnicy aktywni – 2995
- zawodnicy nieaktywni – 5149
Zobacz też edytuj
- liderzy rankingu FIDE
- tytuły i kategorie szachowe
- system rankingowy Chessmetrics
Przypisy edytuj
- ↑ Top lists records: Carlsen, Magnus (NOR)
- ↑ First rapid and blitz rating lists to appear July 1st, 2012
- ↑ FIDE rating distribution
- ↑ Michał Paterek: Visual presentation of world chess ratings
- ↑ a b c d Data publikacji listy rankingowej
- ↑ ChessBase
- ↑ „Szachista” nr 5/1992, str. 145
- ↑ General ratings statistics for Poland. [dostęp 2011-08-16]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Szachy nr 4/1990, str. 80-83 oraz kolejne listy rankingowe FIDE
- Highest FIDE ratings (ang.)
- FIDE Chess Ratings (ang.)
Linki zewnętrzne edytuj
- Chessgraphs.com - Compare chess players' rating histories with FIDE data back to 1970
- Przepisy FIDE dotyczące rankingu (ang.)
- Aktualna lista rankingowa FIDE – pierwsza setka (mężczyźni) (ang.)
- Aktualna lista rankingowa FIDE – pierwsza setka (kobiety) (ang.)
- Polacy na aktualnej liście rankingowej – pierwsza setka (ang.)
- Kącik Sędziowski: Ranking FIDE. kolegiumszs.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-13)]. (pol.)