Wikipedia

Ulica Gliwicka w Tarnowskich Górach

arteria komunikacyjna i ulica w Tarnowskich Górach

Ulica Gliwicka w Tarnowskich Górach – jedna z głównych ulic w Tarnowskich Górach, która rozpoczyna swój bieg w centrum miasta, łączy je z dzielnicą Repty Śląskie i prowadzi aż do granicy Tarnowskich Gór z Bytomiem.

ulica Gliwicka
Śródmieście-Centrum, Repty Śląskie
Ilustracja
Początkowy odcinek ul. Gliwickiej wraz z domami podcieniowymi
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Tarnowskie Góry

Długość

ok. 5060 m

Poprzednie nazwy

Gleiwitzerstraße
(do 1925 i 1939–1945)
ul. Manifestu Lipcowego
(odcinek; do 1990)

Przebieg
0 m Rynek
40 m ul. Zamkowa
100 m ↖ ul. Ratuszowa
↙ ul. Dolna
170 m pl. Gwarków
250 m ul. Teofila Królika
275 m[1] rondo NSZZ „Solidarność”:
← ul. Wyszyńskiego
→ ul. Legionów
290 m ul. Lyszcze
340 m ul. Bałtycka
590 m ul. Antoniego Łomnickiego
890 m ul. Cicha
światła 1090 m[2] ul. Obwodnica:
← 11 →
↓ 78 →
1190 m ul. Kujawska
1275 m ← ul. Wielkopolska
→ ul. Śląska
1330 m ul. Szczęść Boże
światła 1560 m ul. Nowa
1720 m ul. Stanisława Staszica
2220 m ← ul. Torowa
→ ul. Skalna
2310 m ul. Semaforowa
3010 m ul. Kamienna
3360 m ← ul. Wincentego Witosa
→ ul. Długa
3530 m Drama
światła 3710 m ← ul. Jana Waliski
→ ul. Stefana Żeromskiego
4010 m ul. Juliana Ursyna Niemcewicza
4130 m ul. Skowronków
4310 m ul. Jaworowa
5060 m ul. Gliwicka
↓ ul. Żołnierska 78 (Bytom)
Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Gliwicka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Gliwicka”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Gliwicka”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Gliwicka”
50,423907°N 18,833989°E/50,423907 18,833989
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica odchodzi od południowo-zachodniego naroża tarnogórskiego Rynku i do skrzyżowania z ulicami Kardynała Wyszyńskiego i Legionów przebiega przez zabytkowe śródmieście Tarnowskich Gór jako droga gminna. Jej dalsze odcinki mają status drogi powiatowej oraz drogi krajowej i przebieg w kierunku południowo-zachodnim.

Jest to jedna z najstarszych ulic miasta; powstała wraz z jego założeniem w XVI wieku. Wznoszą się przy niej najstarsze budynki w mieście, które współcześnie wpisane są do rejestru zabytków (m.in. część kamienic podcieniowych, Dom Florczaka, Dom Gwarka oraz kościoły: św. Piotra i Pawła i św. Anny), jak również inne obiekty, które figurują w gminnej ewidencji zabytków.

Ulicą kursują autobusy komunikacji miejskiej organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego.

Przebieg edytuj

Przebieg ulicy Gliwickiej
 
Ulica Gliwicka na wysokości kościoła św. Piotra i Pawła
 
Powiatowy odcinek ul. Gliwickiej na wysokości cmentarza żydowskiego (fragment domu przedpogrzebowego widoczny po prawej)
 
Ulica Gliwicka jako część drogi krajowej nr 78 w Reptach Śląskich

Ulica rozpoczyna się w centrum miasta i odchodzi od południowo-zachodniego naroża tarnogórskiego Rynku. Z tego miejsca droga biegnie w kierunku południowym, by po 40 metrach skręcić w stronę zachodnią. Po kolejnych 60 metrach, na skrzyżowaniu z ulicami Dolną i Ratuszową, ponownie kieruje się na południe. Przecina plac Gwarków, krzyżuje się z ulicą Teofila Królika, a następnie – na oddanym do użytku w 2010 roku rondzie NSZZ „Solidarność” – z ulicami: Legionów i Kardynała Stefana Wyszyńskiego[3][1]. Na tym odcinku stanowi drogę gminną klasy Z nr 270 049 S[1].

Przez następne 814 metrów jako droga powiatowa klasy G nr 3274 S przyjmuje ostatecznie kierunek południowo-zachodni[2]. Mija m.in. kościół i cmentarz parafii św. Anny oraz cmentarz żydowski, po czym przecina ulicę Obwodnicę i staje się częścią drogi krajowej nr 78 (drogi jednojezdniowej klasy GP na odcinku Gliwice – Tarnowskie Góry)[4]. Mija dawną kolonię dla bezrobotnych przy ul. Szczęść Boże oraz Kolonię Staszica[5], a dalej przebiega przez położoną w dzielnicy Repty Śląskie miejscowość Nowe Repty. Tam ulica Gliwicka krzyżuje się m.in. z biegnącą w kierunku zachodnim ulicą Wincentego Witosa (droga powiatowa nr 3221 S, łącząca Tarnowskie Góry z Ptakowicami) oraz kierującą się na wschód ulicą Stefana Żeromskiego (droga powiatowa nr 3305 S)[2]. Swój bieg kończy na granicy administracyjnej miasta, a jej kontynuacją jest ul. Żołnierska w Bytomiu-Górnikach[2][6].

Kręty przebieg początkowego odcinka ulicy wynika z powstawania szybów wydobywczych w XVI wieku, w pierwszych latach istnienia miasta, w samym jego centrum; gdy podczas budowy domu natrafiano na nowe złoże kruszcu, stawiano tam szyb, a dom oraz zabudowania gospodarcze i przylegającą ulicę przenoszono kilkanaście metrów dalej[7].

Nazwa edytuj

Droga łącząca powstałe w XVI wieku Tarnowskie Góry z Gliwicami od początku istnienia miasta nazywana była „ulicą gliwicką” bądź „drogą gliwicką”[8][9]. Swoją oficjalną nazwę Gleiwitzerstraße zyskała dopiero w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to urzędowo nadano nazwy wszystkim ulicom w mieście[10].

25 maja 1925 roku – trzy lata po przyłączeniu Tarnowskich Gór do II Rzeczypospolitej – w ramach akcji zmieniania niemieckich nazw ulic i placów na polskie – ulicy oficjalnie nadano nazwę ulica Gliwicka[11][12]. W latach II wojny światowej przywrócono nazwę Gleiwitzerstraße[13]. Od 1945 ponownie jest ona pod nazwą ulica Gliwicka.

Do 1990 roku fragment ulicy na terenie dzielnicy Repty Śląskie nosił nazwę ul. Manifestu Lipcowego[14][15].

Historia edytuj

 
Fragment pocztówki P. Knötela z 1900 roku przedstawiającej miasto ok. 1700 roku. Widoczne (od lewej): cmentarz i kościół cmentarny św. Anny, Brama Gliwicka i odchodząca od niej droga (obecna ul. Gliwicka), kościół parafialny (św. Piotra i Pawła)

Ulica Gliwicka to jedna z najstarszych ulic Tarnowskich Gór[7][16]. Powstała wraz z założeniem miasta w 1526 roku i odchodziła od pierwszego tarnogórskiego rynku (obecnie plac Gwarków), biegnąc w kierunku południowo-zachodnim ku Bramie Gliwickiej (zwanej również Bramą Wrocławską[17]) – jednej z trzech bram miejskich służących głównie do celów fiskalnych (pozostałymi były Brama Krakowska u wylotu ul. Krakowskiej oraz Brama Lubliniecka w miejscu obecnego zbiegu ulic Opolskiej i Sobieskiego)[18].

Najprawdopodobniej w latach 1523–1525 na jednej z działek między tym placem a ul. Gliwicką wybudowano niewielką katolicką kaplicę[19], na fundamentach której w 1529 roku luteranie zbudowali pierwszy kościół drewniany, wokół którego założono cmentarz, po drugiej stronie ul. Gliwickiej powstała zaś plebania[19][18]. Już dwa lata później, po wielkim pożarze miasta w 1531 roku, drewnianą świątynię zastąpiono nową, murowaną (obecny kościół św. Ap. Piotra i Pawła), którą w kolejnych latach rozbudowywano (w 1545 roku powiększono prezbiterium, a w latach 1560–1563 dobudowano wieżę, która w stanie niemal niezmienionym zachowała się do dziś[7])[20]. Z powodu przechowywania materiałów budowlanych niezbędnych do rozbudowy kościoła na niewielkim starym cmentarzu, jak również ze względu na jego przepełnienie oraz istniejące zagrożenie epidemiczne[21], w 1559 roku po zachodniej stronie ul. Gliwickiej, za Bramą Gliwicką (extra muros – za miastem) założono nowy cmentarz[18][22].

Jednocześnie, ze względu na zwartą zabudowę placu obok kościoła, po 1531 roku ulicę przedłużono o ok. 200 metrów w kierunku północnym, aby wybudować przy niej m.in. siedzibę urzędu górniczego – tzw. Dom Florczaka (ul. Gliwicka 6), który był pierwszym murowanym budynkiem w mieście[23]. W następnych latach ulicę wydłużono o kolejne 150 metrów w kierunku północno-wschodnim, wytyczając na jej końcu nowy, obszerny rynek[18]. W drugiej połowie XVI wieku w jego zachodniej pierzei oraz na odchodzącym od niego odcinku ulicy Gliwickiej powstawać zaczęły okazałe piętrowe kamienice z otwartymi arkadami sklepionych podcieni (ul. Gliwicka 1, 3 i 5 oraz Rynek 17 i 18[18])[24]. W 1598 roku wzniesiono tzw. Dom Gwarka (ul. Gliwicka 2)[25]. Według ustaleń dr Danuty Szlachcic-Dudzicz na podstawie danych z aktów własności z lat 1570–1580, przy ul. Gliwickiej w tym okresie znajdowało się ogółem 25 domów, z czego 3 należały do „bardzo bogatych mieszczan”, 4 do „bogatych mieszczan”, 7 do „średnio zamożnych mieszczan”, a 1 był własnością miasta[26].

 
Ulica Gliwicka z kościołem św. Piotra i Pawła na pocztówce z ok. 1920 roku

Systematyczny wzrost liczby protestantów w mieście i jego okolicy w kolejnych dziesięcioleciach spowodował konieczność budowy drugiego kościoła; powstał on w latach 1617–1619 na nowym cmentarzu z fundacji burmistrza Jakuba Gruzełki oraz mieszczki Goske jako kościół pogrzebowy św. Jakuba (od 1630 roku kościół św. Anny)[22][21]. W 1707 roku dobudowano do niego zakrystię, a kolejne jego przebudowy miały miejsce w latach 1846–1847 oraz w roku 1928[27].

Od 1538 roku w mieście funkcjonował również szpital. Znajdował się on w budynku położonym tuż za Bramą Gliwicką i działał do lat 60. XIX wieku[28]. Po 1907 roku budynek ten rozebrano, a w jego miejscu wybudowano Willę Piestraka (ul. Gliwicka 24)[29].

Oficjalnie w 1629, a faktycznie w 1634 (kościół parafialny) i 1653 roku (kościół cmentarny) świątynie przejęte zostały przez katolików[30]. W latach 1723–1724 do kościoła parafialnego dobudowano kaplicę św. Barbary[25], ostatecznie wykończoną w 1730 roku[31]. W 1798 roku na wieży umieszczono nowy hełm, w latach 1848–1851 świątynię gruntownie przebudowano, a w 1873 roku wybudowano nową plebanię (ul. Gliwicka 14); wcześniej – w 1818 roku – zbudowana została również wikarówka (ul. Gliwicka 16)[32].

Z 1736 roku pochodzi jedna z najstarszych zachowanych map, na których pojawia się droga łącząca Tarnowskie Góry z Gliwicami, której częścią jest obecna ulica Gliwicka – mapa księstwa opolskiego autorstwa Iohannesa Wolfganga Wielanda[33]. Natomiast najstarszy zachowany plan obejmujący fragment obecnego tarnogórskiego śródmieścia, wraz z początkowym odcinkiem ul. Gliwickiej, pochodzi z 1797 roku. Jest to projekt budowy pierwszego w mieście wodociągu prowadzącego od 40-calowej maszyny parowej ustawionej na szybie „Reden” (rejon obecnej ul. Skośnej), wzdłuż ul. Gliwickiej, aż do zbiornika wody na rynku[34]. Wodociąg ten uruchomiono 19 października 1797 roku i działał on przez 11 lat[35].

 
Dom Gwarka przy ul. Gliwickiej 2 w 1933 roku

W 1754 roku na potrzeby szkoły ewangelickiej przeznaczono budynek przy obecnej ulicy Gliwickiej 2 (tzw. Dom Gwarka); działalność szkolna była w nim prowadzona przez równe 100 lat – do 1854 roku[36]. W 1856 roku dom stał się własnością Josepha Lukaschika i został włączony do kompleksu zabudowań założonej przez niego w 1845 roku fabryki mydła[35]. Szkoła katolicka natomiast funkcjonowała przy kościele św. Piotra i Pawła, w budynku przy obecnej ulicy Gliwickiej 18[37].

W 1818 roku ulica została utwardzona i wybrukowana[38], a w 1832 roku rozebrano stojącą od XVI wieku u zbiegu ulic Gliwickiej i Wyszyńskiego Bramę Gliwicką – ostatnią z trzech dawnych bram miasta. Na jej miejscu pozostawiono jedynie rogatkę do poboru myta[18][8]. W latach 1837–1838 przebudowano i utwardzono całą szosę prowadzącą do Gliwic, której śladem biegnie współczesna ul. Gliwicka[38]. Również w 1837 roku, u zbiegu ulicy Gliwickiej i Ratuszowej założono pierwszą w mieście drukarnię (Robert Reimann Buchdruckerei, następnie Charlotte Reimann Buchdruckerei) której nakładem aż do czasu I wojny światowej wydawany był tygodnik „Tarnowitzer Wochenblatt”[39].

W 1822 roku, daleko poza granicami ówczesnego miasta, po wschodniej stronie szosy do Gliwic założono cmentarz żydowski. W 1859 roku nekropolia została powiększona, zaś w 1874 roku wzniesiono dom przedpogrzebowy[40], który rozbudowano w 1894 roku[41].

 
Kościół św. Anny w 1937 roku

W latach 1857–1892 w budynku przy ul. Gliwickiej 25 mieściła się siedziba szkoły górniczej przeniesionej z tzw. Domu Cochlera przy rynku, a w latach 1870–1874 w tym samym gmachu działała szkoła realna, której dyrektorem był przyrodnik, dr Paul Wossidlo[42]. W 1870 roku do miasta przybyły siostry boromeuszki z Trzebnicy. W 1878 roku ich Zgromadzenie nabyło od mistrza górniczego Edwarda Capella dom przy obecnej ul. Gliwickiej 22, który po rozbudowie zaadaptowany został na Zakład św. Józefa (niem. Joseph-Stift; obecnie Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych)[43][44].

W XIX wieku po obu stronach obecnej ulicy Gliwickiej, między Reptami a Stolarzowicami działała kopalnia galmanu „Planeta” (niem. Planet-Grube) uwieczniona na jednej z filiżanek słynnego Serwisu Carnalla[45][46].

Po I wojnie światowej i przyłączeniu Tarnowskich Gór do Polski w 1922 roku, kościół św. Anny stał się kościołem garnizonowym (według innych źródeł był on jedynie tzw. kapelanią pomocniczą podporządkowaną parafii garnizonowej w Lublińcu[47])[48][49]. W 1932 roku przeorganizowano przylegający do świątyni cmentarz, zmieniając układ grobów i ścieżek oraz burząc barokową kaplicę rodziny Ehr[48]. W 1938 roku tarnogórski magistrat podjął decyzję o budowie ogródka jordanowskiego na pogórniczym terenie o powierzchni 10,5 ha po wschodniej stronie szosy gliwickiej. Budowa kompleksu wielokrotnie była przerywana, aż została całkowicie wstrzymana przez wybuch II wojny światowej. Inwestycję dokończono i oddano do użytku pod koniec 1945 roku; w budynku od tego czasu działa młodzieżowy dom kultury[50][51][52][53].

W latach 1952–1996 narożna kamienica podcieniowa przy ul. Gliwickiej 5 była siedzibą Archiwum Państwowego w Tarnowskich Górach podlegającego Wojewódzkiemu Archiwum Państwowemu w Katowicach[54][55].

W styczniu 2018 roku w ramach projektu tzw. Srebrnej Drogi, na gminnym odcinku ulicy Gliwickiej zostało wymienione oświetlenie. Stare sodowe lampy jarzeniowe zastąpiono latarniami LED-owymi o świetle białym, mającym symbolizować wielowiekowy związek miasta z górnictwem rud srebronośnych[56].

Zabytki edytuj

 
Dom Florczaka przy ul. Gliwickiej 6

Do najstarszych zabytków znajdujących się przy ul. Gliwickiej należą domy wzniesione obok szybów wydobywczych w początkowym okresie powstawania miasta w XVI wieku[24]. Pomimo częściowych przebudów[57] budynki te zachowały swe pierwotne mury, sklepione kolebkowo pomieszczenia i piwnice[58]. Budynki pod numerami 1, 3 i 5 wchodzą w skład zabudowy podcieniowej; w piwnicy domu przy ul. Gliwickiej 3 zachowały się odrzwia z gmerkiem budowniczego[24], zaś narożna kamienica pod numerem 5 – przebudowana w XIX wieku – ma klasycystyczną elewację południową, z trójkątnym szczytem z wolim okiem pośrodku, poniżej znajduje się okrągły medalion ze sceną zabawy dwojga dzieci, a w dwóch niszach po jego bokach ustawione są figury Hebe i Demeter lub Persefony[59].

Budynki stojące naprzeciwko – pod numerami 2 (tzw. Dom Gwarka) i 4 (tzw. Dom Kopackiego) – zrujnowane po II wojnie światowej i przeznaczone do rozbiórki, przetrwały do czasów współczesnych dzięki zaangażowaniu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które obrało je za swoją siedzibę[59]. W drugim z budynków w 2021 roku założono hostel „Młotek i Perlik” nawiązujący nazwą do mydła będącego sztandarowym produktem wytwarzanym niegdyś w zakładzie Josepha Lukaschika[60].

Narożny budynek pod numerem 6 – Dom Florczaka – według tradycji stać ma w miejscu odkrycia przez Chłopa Rybkę pierwszej bryły srebronośnego kruszcu, co miało nastąpić w 1490[61] lub 1519 roku[62]. Po licznych przebudowach na przestrzeni lat budynek zatracił swój pierwotny wygląd, zachowała się jednak część piwnic, a w sieni na stropie z rozetą widoczna jest data 1664 – prawdopodobnie jednej z przebudów[59].

 
Cmentarz żydowski przy ul. Gliwickiej 66

Wszystkie te obiekty 15 kwietnia 1966 roku zostały wpisane do rejestru zabytków[63][64]: ul. Gliwicka 1 – nr rej. 616/66, ul. Gliwicka 2 – nr rej. 617/66, ul. Gliwicka 3 – nr rej. 618/66, ul. Gliwicka 4 – nr rej. 619/66, ul. Gliwicka 5 – nr rej. 620/66, ul. Gliwicka 6 – nr rej. 621/66.

W rejestrze zabytków figurują również zabytki sakralne[63][64]:

Ponadto cały początkowy odcinek ul. Gliwickiej od Rynku aż do ronda NSZZ „Solidarność” znajduje w granicach układu urbanistycznego obecnego śródmieścia Tarnowskich Gór wpisanego do rejestru zabytków (nr rej. 610/66 z 27 kwietnia 1966 roku)[63]. Ulica ma na tym odcinku zachowaną historyczną nawierzchnię z kocich łbów oraz granitowej kostki brukowej z XIX wieku[38][65].

 
Płyta nagrobna Georga Schomanna z 1614 roku wbudowana w elewację kamienicy przy ul. Gliwickiej 27

W gminnej ewidencji zabytków figurują inne kamienice znajdujące się w ścisłym centrum miasta przy ul. Gliwickiej, m.in. pod numerami 7, 8, 10, 13, 17, 19, 21, 27 i 33[66]. Były one budowane w okresie od XVII wieku (w przypadku kamienicy przy ul. Gliwickiej 7) aż do początku XX wieku (np. wybudowana w 1924 roku kamienica Jana Nowaka, tarnogórskiego kronikarza i działacza narodowego, przy ul. Gliwickiej 13[29][65])[66]. W elewacji wzniesionej w 1914 roku kamienicy przy ul. Gliwickiej 27 wmurowana jest renesansowa płyta nagrobna dziecka – zmarłego w 1614 roku Georga Schomanna. Przedstawia ona postać dziecięcą w długiej sukience, z rękoma trzymającymi bukiecik kwiatków złożonymi na piersi[67]. Najprawdopodobniej została ona przypadkowo zakopana podczas któregoś z remontów kościoła, a znaleziono ją podczas kopania fundamentów nowej kamienicy[68].

Obiektami wpisanymi do gminnej ewidencji zabytków znajdującymi się w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła św. Apostołów Piotra i Pawła są[66]:

  • krzyż drewniany w ścianie kościoła,
  • krzyż misyjny przy kościele,
  • XIX-wieczny krzyż kamienny na postumencie,
  • dom parafialny (plebania) z 1873 roku – ul. Gliwicka 14,
  • pochodząca z I połowy XX wieku figura na postumencie stojąca przed plebanią,
  • dawna wikarówka z 1818 roku – ul. Gliwicka 16,
  • dawna szkoła parafialna – ul. Gliwicka 18,

natomiast w przypadku kościoła św. Anny w gminnej ewidencji figurują: krzyż misyjny z 1985 roku stojący przy kościele oraz otaczający świątynię cmentarz[66].

 
Willa Piestraka przy ul. Gliwickiej 24

Innymi obiektami znajdującymi się w tej ewidencji są[66]:

  • dom opieki sióstr boromeuszek (dawny przytułek) przy ul. Gliwickiej 22,
  • budynek dawnej szkoły górniczej przy ul. Gliwickiej 25,
  • dwie wille miejskie – Willa Piestraka z początku XX wieku (ul. Gliwicka 24) i willa z 1925 roku (ul. Gliwicka 32),
  • budynki mieszkalne z początku XX wieku znajdujące się na terenie dzielnicy Repty Śląskie – przy ul. Gliwickiej 228, 229, 234, 244, 255 i 257,
  • schron polowy według instrukcji saperskiej z 1939 roku – jest on elementem tzw. pozycji „Tarnowskie Góry” i znajduje się w zadrzewieniu śródpolnym za cmentarzem św. Anny[69],
  • krzyże przydrożne:
    • krzyż kamienny na postumencie z początku XIX wieku – przy ul. Gliwickiej 57,
    • krzyż napoleoński z 1807 roku[70] – u zbiegu ulicy Gliwickiej i Jaworowej,
    • krzyż z 1871 roku – u zbiegu ulicy Gliwickiej i Długiej,
    • pomnik z wyrytym krzyżem upamiętniający wypadek samochodowy, do którego doszło 24 kwietnia 1909 roku na obecnej ul. Gliwickiej w Reptach Nowych, w wyniku którego zginął hrabia Gustaw Ballestrem[71] – przy ul. Gliwickiej 252,
    • krzyż pamiątkowy powstańców śląskich ustawiony po 1921 roku – u zbiegu ulicy Gliwickiej i Niemcewicza,
    • krzyż przydrożny z ok. 1950 roku – u zbiegu ulicy Gliwickiej i Żeromskiego.

Jednocześnie u zbiegu ulic Gliwickiej i Kamiennej znajduje się hałda szybu „Pomoc Szczęściu” (niem. Glückhilf-Schacht[72]) Sztolni Głębokiej Fryderyk o głębokości 67 metrów, który jest jednym z dwudziestu ośmiu obiektów wpisanych na Listę światowego dziedzictwa UNESCO pod wspólną nazwą Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach[73]. Sama sztolnia rozgałęzia się w tym miejscu na dwa chodniki, w związku z czym przebiega pod ulicą Gliwicką w dwóch miejscach[74].

Komunikacja edytuj

 
Ulica Gliwicka na wysokości przystanku Tarnowskie Góry Gliwicka (widoczny po lewej)

Według stanu z marca 2024 roku ulicą Gliwicką kursują autobusy organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego[75], obsługujące następujące linie[76]:

Przy ulicy zlokalizowane są przystanki autobusowe Tarnowskie Góry Gliwicka, Tarnowskie Góry Kolonia Staszica, Tarnowskie Góry Torowa, Repty Śląskie Długa oraz Repty Śląskie Skowronków[76].

Mieszkalnictwo edytuj

Według danych Urzędu Stanu Cywilnego na dzień 31 grudnia 2022 roku przy ulicy Gliwickiej zameldowanych na pobyt stały było 579 osób[77].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c BIP – Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Tarnowskich Górach: Wykaz publicznych dróg gminnych w Tarnowskich Górach. 2021-10-25. [dostęp 2021-11-12]. (pol.).
  2. ↑ a b c d BIP – Zarząd Dróg Powiatowych w Tarnowskich Górach: Aktualny wykaz dróg powiatowych. 2020-09-09. [dostęp 2020-09-24]. (pol.).
  3. ↑ Szendzielorz 2010 ↓.
  4. ↑ GDDKiA: Zarządzenie nr 83 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 24/12 2009 r. zmieniające zarządzenie w sprawie klas istniejących dróg krajowych. gddkia.gov.pl, 2009-12-24. [dostęp 2018-02-23]. (pol.).
  5. ↑ Cimała 2000 ↓, s. 398.
  6. ↑ Ulica Gliwicka w Tarnowskich Górach na mapie Polski Targeo.
  7. ↑ a b c Szlachcic-Dudzicz 2000 ↓, s. 60.
  8. ↑ a b Nadolski 2000 ↓, s. 235.
  9. ↑ Wojcik 2017 ↓, s. 107.
  10. ↑ Nadolski 2000 ↓, s. 241, 244.
  11. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 144.
  12. ↑ Nadolski 2000 ↓, s. 241.
  13. ↑ Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona: Lata 1939–1945. Plan Tarnowskich Gór. [w:] tarnowskie_gory.fotopolska.eu [on-line]. 2017-02-07. [dostęp 2021-11-06]. (pol.).
  14. ↑ Witański i Aparta 1985 ↓.
  15. ↑ Miejska Rada Narodowa w Tarnowskich Górach: Uchwała nr XI/60/90 Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach z dnia 16 lutego 1990 r. w sprawie dokonania zmian w nazewnictwie ulic oraz zmiany nazwy osiedla w mieście Tarnowskie Góry. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Katowickiego nr 3, poz. 79 [on-line]. sbc.org.pl, 1990-03-20. [dostęp 2020-03-13]. (pol.).
  16. ↑ Broniec i in. 2009 ↓, s. 79.
  17. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 56.
  18. ↑ a b c d e f Szlachcic-Dudzicz 2000 ↓, s. 61.
  19. ↑ a b Gwóźdź 2000 ↓, s. 111.
  20. ↑ Gwóźdź 2000 ↓, s. 112.
  21. ↑ a b Hadaś 2000 ↓, s. 745.
  22. ↑ a b Gwóźdź 2000 ↓, s. 113.
  23. ↑ Hadaś 2000 ↓, s. 733.
  24. ↑ a b c Krzykowska 2000a ↓, s. 141.
  25. ↑ a b Krzykowska 2000a ↓, s. 143.
  26. ↑ Szlachcic-Dudzicz 2000 ↓, s. 66.
  27. ↑ Krzykowska 2000a ↓, s. 148–149.
  28. ↑ Nadolski 2000 ↓, s. 243.
  29. ↑ a b Nowak 1927 ↓, s. 27.
  30. ↑ Gwóźdź 2000 ↓, s. 117.
  31. ↑ Gwóźdź 2000 ↓, s. 124.
  32. ↑ Krzykowska 2000b ↓, s. 324–326.
  33. ↑ Kwak 2000 ↓, s. 79.
  34. ↑ Wojcik 2017 ↓, s. 16.
  35. ↑ a b Moszny 2000 ↓, s. 203.
  36. ↑ Sikorska 2000a ↓, s. 135.
  37. ↑ Sikorska 2000b ↓, s. 303.
  38. ↑ a b c Nadolski 2000 ↓, s. 238.
  39. ↑ Moszny 2000 ↓, s. 205.
  40. ↑ Bednarczyk 2018 ↓, s. 11.
  41. ↑ Krzykowska 2000b ↓, s. 328.
  42. ↑ Sikorska 2000b ↓, s. 306.
  43. ↑ Nadolski 2000 ↓, s. 251.
  44. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 156.
  45. ↑ Hadaś 2000 ↓, s. 701.
  46. ↑ Filak 2015 ↓.
  47. ↑ Myszor 2000 ↓, s. 425.
  48. ↑ a b Krzykowska 2000c ↓, s. 474.
  49. ↑ Jeziorski 2001 ↓.
  50. ↑ Krzykowska 2000c ↓, s. 472.
  51. ↑ Hadaś 2000 ↓, s. 744.
  52. ↑ Bednarczyk 2011 ↓.
  53. ↑ Bednarczyk 2015 ↓, s. 7–11.
  54. ↑ Staszków 2000 ↓, s. 674.
  55. ↑ Szlachcic-Dudzicz 2006 ↓, s. 14.
  56. ↑ Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Tarnowskie Góry w lepszym, nowym świetle. tarnowskiegory.pl, 2018-02-16. [dostęp 2018-02-18]. (pol.).
  57. ↑ Krzykowska 2000b ↓, s. 319.
  58. ↑ Krzykowska 2000d ↓, s. 636.
  59. ↑ a b c Broniec i in. 2009 ↓, s. 81.
  60. ↑ SMZT: Nowa baza noclegowa w sercu Tarnowskich Gór. Będziecie zaskoczeni aranżacją. smzt.pl, 2021-07-06. [dostęp 2021-07-10]. (pol.).
  61. ↑ Broniec i in. 2009 ↓, s. 81–82.
  62. ↑ Hadaś 2000 ↓, s. 728.
  63. ↑ a b c Rejestr zabytków (WKZ) ↓.
  64. ↑ a b Rejestr zabytków (NID) ↓.
  65. ↑ a b Broniec i in. 2009 ↓, s. 83.
  66. ↑ a b c d e Gminna Ewidencja Zabytków ↓.
  67. ↑ Krzykowska 2000a ↓, s. 145.
  68. ↑ Broniec i in. 2009 ↓, s. 87.
  69. ↑ Sadowski i Skupień 2002 ↓.
  70. ↑ Bednarczyk 2007 ↓.
  71. ↑ Garczarczyk 2017 ↓.
  72. ↑ Hadaś 2000 ↓, s. 721.
  73. ↑ Atrybuty tworzące Dobro – 1.4 Szyb Pomoc Szczęściu. Urząd Miejski w Tarnowskich Górach. [dostęp 2021-11-12]. (pol.).
  74. ↑ Hadaś 2000 ↓, s. 721–724.
  75. ↑ Pawlik 2019 ↓.
  76. ↑ a b Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Tarnowskie Góry. Transport GZM. [dostęp 2024-03-04]. (pol.).
  77. ↑ BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Ludność miasta Tarnowskie Góry według stanu na dzień 31.12.2022 r.. 2023-01-11. [dostęp 2023-01-25]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Ryszard Bednarczyk. Napoleońscy chłopcy malowani. „Montes Tarnovicensis”. nr 25, 2007-06. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-11-12]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 
  • Ryszard Bednarczyk. Dzieciniec budowany na raty. „Montes Tarnovicensis”. nr 53, 2011-12. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-12-26]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 
  • Ryszard Bednarczyk: Śladami tarnogórskiego funkcjonalizmu. Tarnowskie Góry: Fundacja Kruszce Śląska, 2015.
  • Ryszard Bednarczyk: Gliwicka 66. Inwentaryzacja kirkutu w Tarnowskich Górach. Tarnowskie Góry: Tarnogórska Fundacja Kultury i Sztuki, 2018. ISBN 978-83-951294-9-0.
  • Marian Broniec, Ryszard Bednarczyk, Arkadiusz Czech, Mieczysław Filak, Krzysztof Gwóźdż, Jan Hahn, Marek Kandzia, Alicja Kosiba-Lesiak, Zofia Krzykowska, Dominik Ochman, Marek Panuś, Przemysław Rubacha, Anna Sopuch, Gabriela Szubińska, Marek Wojcik, Roman Wolniszewski: Przewodnik Tarnowskie Góry. Tarnowskie Góry: Drukpol sp.j., 2009. ISBN 978-83-61458-36-4.
  • Bogdan Cimała: Tarnowskie Góry w okresie międzywojennym (1918–1939). Rada miejska – gospodarka komunalna. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Mieczysław Filak. Kopalnia Planeta. „Montes Tarnovicensis”. nr 74, 2015-06. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-11-09]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 
  • Krzysztof Garczarczyk: Automobilowa tragedia. Gwarek, 2017-11-18. [dostęp 2021-11-12]. (pol.).
  • Gminna Ewidencja Zabytków. BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2021-06-01. [dostęp 2021-11-11]. (pol.).
  • Krzysztof Gwóźdź: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Sytuacja religijna. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Tadeusz B. Hadaś: Przyroda i jej przemiany w dziejach Tarnowskich Gór. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Herbert Jeziorski. Tarnogórskie świątynie – kościół pw. św. Anny. „Montes Tarnovicensis”. nr 8, 2001-12-20. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-11-09]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 
  • Zofia Krzykowska: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Najstarsze zabytki sztuki i architektury. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Zofia Krzykowska: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763–1918). Zabytki sztuki i architektury. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Zofia Krzykowska: Tarnowskie Góry w okresie międzywojennym (1918–1939). Architektura. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Zofia Krzykowska: Lata II wojny światowej i powojennego półwiecza. Substancja zabytkowa miasta, jej stan i zagrożenia. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Jan Kwak: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Dzieje polityczne. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Józef Moszny: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763–1918). Życie gospodarcze. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Jerzy Myszor: Tarnowskie Góry w okresie międzywojennym (1918–1939). Stosunki wyznaniowe. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Przemysław Nadolski: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763–1918). Miasto i jego zabudowa. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Jan Nowak: Kronika Miasta i Powiatu Tarnowskie Góry: najstarsze dzieje Śląska i ziemi Bytomsko-Tarnogórskiej: dzieje pierwszego górnictwa w Polsce. Tarnowskie Góry: Księgarnia Polska Jana Nowaka, 1927. [dostęp 2018-12-08].
  • Paweł Pawlik: Koniec KZK GOP, MZK Tychy i MZKP Tarnowskie Góry. Teraz to ZTM. onet.pl, 2019-01-02. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).
  • Rejestr zabytków nieruchomych w województwie śląskim (stan na 31 grudnia 2020 r.). Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2021-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  • Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, 2021-10-18. [dostęp 2021-11-11]. (pol.).
  • Jerzy Sadowski, Piotr Skupień. Pozycja „Tarnowskie Góry”. Fortyfikacje na terenie powiatu tarnogórskiego. „Forteca”. nr 9, 2002. Przasnysz: Wydawnictwo Forteca. ISSN 1428-5649. 
  • Maria Sikorska: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Szkolnictwo. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Maria Sikorska: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763–1918). Szkolnictwo. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Antonina Staszków: Lata II wojny światowej i powojennego półwiecza. Źródła historyczne. Zawartość archiwów – archiwalia miejskie. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Krzysztof Szendzielorz: Tarnogórskiemu rondu patronuje NSZZ „Solidarność”. tarnowskiegory.naszemiasto.pl, 2010-08-21. [dostęp 2021-11-12]. (pol.).
  • Danuta Szlachcic-Dudzicz: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Układ przestrzenny miasta i jego zabudowa. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
  • Danuta Szlachcic-Dudzicz: Najcenniejsze i najciekawsze dokumenty Tarnowskich Gór. W: Tarnowskie Góry wczoraj i dziś. Materiały sesyjne z okazji 480-lecia miasta. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2006. ISBN 83-920958-5-5.
  • Henryk Witański, Marian Aparta: Tarnowskie Góry – plan miasta (skala 1 : 15 000). Katowice: Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1985.
  • Marek Wojcik: Tarnogórski rynek. Dzieje domów i mieszkańców od XVII wieku do początków XX wieku. Tarnowskie Góry: Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2017. ISBN 978-83-939816-1-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Gliwicka_w_Tarnowskich_Górach&oldid=73055607”