Wikipedia

Wołczków

Wołczków (ukr. Вовчків) – osada na prawie ruskim[1], następnie osada na prawach miejskich, potem samodzielna gmina wiejska[2][3], później gromada w gminie Mariampol[4][5], obecnie w granicach gminy Dubowce.

Wołczków
Вовчків
Ilustracja
Dniestr w okolicach Wołczkowa
Państwo

 Ukraina

Obwód

 iwanofrankiwski

Rejon

iwanofrankiwski

Hromada

Dubowce

Nr kierunkowy

+3803431

Kod pocztowy

77181

Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego
Mapa konturowa obwodu iwanofrankiwskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Wołczków”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wołczków”
Ziemia49°02′41,5″N 24°51′33,4″E/49,044861 24,859278
Multimedia w Wikimedia Commons

Położenie edytuj

Wołczków leży na południowo-zachodnim krańcu części Wyżyny Podolskiej, na lewym brzegu rzeki Dniestr, 14 km na południowy wschód od Halicza oraz 15 km na północny wschód od Stanisławowa, bezpośrednio przylega do Mariampola.

Klimat i przyroda edytuj

W Wołczkowie i okolicach panuje klimat umiarkowany ciepły kontynentalny. Najwyższe wzniesienie po wschodniej stronie dochodzi do 300 m n.p.m.

Rzeka: Dniestr.

Potok: Woronica – lewy dopływ Dniestru, różnie nazywany na mapach z wcześniejszych okresów: "Koropecki", „Dolny Potok”, „Potok Zabłocie”[6] zwany w dolnym biegu „Zgniły Potok”[7], „Potok Woronica”.

Około 1 km na północ od Wołczkowa przy "Potoku Zgniłym" występują złoża kredy z krzemieniami.[8]

Archeologia edytuj

Pierwsze badania archeologiczne tych okolic przeprowadził Stanisław Krzyżanowski w 1869 r., następne wykonała Karpacka Ekspedycja Archeologiczna. Najstarsze znaleziska datowane są na okres kultury mustierskiej (150–35 tys. lat p.n.e.).

Historia edytuj

1386–1795 edytuj

 
Wołczków (lat. Wolczek) na mapie z XVII w. przed lokacją Mariampola

W okresie Korony Królestwa Polskiego miejscowość leżąca w prowincji małopolskiej, województwie ruskim, powiecie halickim. W 1452 r. Piotr ze Szczawina (Petrus de Szczawino)[9], sprzedał Wołczków (lat. Volczkow) i Łuka (lat. Luka) Panu Andrzejowi Bilinie z Rzepniowa[10] (Andree de Rzepinow)[11].

W tym okresie w Wołczkowie pracował pop Ihnat (1463 i 1464 r.), co świadczy o funkcjonowaniu cerkwi[12].

Jan Bylinka w 1469 r. przedstawił nadanie Władysława księcia opolskiego na wieś Wołczków z monasterem Ostrów[13] okazując potwierdzenie Kazimierza Jagiellończyka.

Zapisy z 1470 r. mówią o tym, że z Halicza do Wołczkowa dowiodła lokalna droga (prywatna) groblą stawu bybelskiego[14]. Zachodnią część obszaru przepływa dopływ Dniestru. Zabudowania leżą po obu stronach potoku. W księdze podatkowej z 1515 r. odnotowano we wsi 4 łany (ok. 100 ha) ziemi uprawnej i kolejne 3 łany ziemi przejściowo wolnej[15].

W XVI wieku Wołczków przeżywał okres rozrostu. Zbudowano drewniany kościół w Wołczkowie – należący do dziekanii uścieńskiej w archidiecezji lwowskiej, w późniejszej parafii mariampolskiej. Świątynia została zniszczona przez Tatarów w czasie najazdów turecko-tatarskich w 1594 r.[16].

Począwszy od 1630 r., osada należała do książęcej (szlacheckiej) rodziny Teodora Andrzeja Bełżeckiego, który w latach trzydziestych XVII wieku otrzymał od króla polskiego Zygmunta III Wazy przywilej na budowę miasta na terenie Wołczkowa. Bełżecki zbudował zamek-rezydencję, który stał się cytadelą miasta. W 1670 r. król Polski Jan III Sobieski nadał osadzie miejskie prawa magdeburskie. Drewniany zameczek zwany Boża Wola[17] w 1676 r. oblegały wojska osmańskie z ich krymsko-tatarskimi sojusznikami, które doszczętnie spaliły miasto wraz z zamkiem[18]. Stanisław Jan Jabłonowski w południowej części majętności Wołczków[19], na miejscu zwanym Bohowid (Boży widok)[20] w 1691 r. założył miasteczko Mariampol i zbudował w nim zamek obronny, który stanowił zbrojną placówkę chroniącą okolice przed Turkami.

 
Wołczków (lat. Wolczkow) nad potokiem Koropecki na mapie z końca XVIII w.

1792–1918 edytuj

Królestwo Galicji i Lodomerii[21](wchodzące w skład: Monarchii Habsburgów a potem Cesarstwa Austriackiego i Austro-Węgier), Okręg administracyjny Namiestnictwa we Lwowie, obwód stanisławowski, powiat halicki a od 1866 r. powiat stanisławowski[22].

W 1876 r. Krajowa Rada szkolna udzieliła zaliczkę na budowę szkoły ludowej[23] w Wołczkowie[7][24]. Szkoła pospolita murowana[25] prowadzona była przez: Jan Szaniawski, Józefa Grobelna, Marya Nawaryjska[26].

Według Skorowidz miejscowości i dóbr tabularnych Galicji właścicielami Wołczkowa byli kolejno: Józefa z Książąt Jabłonowskich Hrabina Stadnicka[27], Franciszka Pajączkowska, Eleonora Skarbek księżna Jabłonowska (1855, 1868, 1877); Oswald, Karol i Edmund hrabia Potoccy herbu Pilawa (1890); Marya Torosiewicz (1897 i 1905); Marya Błażowska (1914), następnie majątek został rozparcelowany[19].

Prowadzona w Wołczkowie stadnina koni w 1824 r. została nagrodzona za przychów najpiękniejszych klaczy.[28] Częste pożary[29] niszczyły[30] po kilkadziesiąt zabudowań[31]. W 1904 r. doszło do pożaru folwarku Świdowa (obszar dworski w północno-wschodniej części Wołczkowa), który zniszczył stajnię.[32]

W 1896 r. funkcjonowały dwa miejsca sprzedaży soli[33] kontrolowane przez Wydział Krajowy.

 
Wołczków (niem. Wolskow) na mapie z 1824 r.

Spółka Wodna powstała w 1907 r.; należeli do niej właściciele nieruchomości czterech gmin: Wołczków, Marjampol Miasto, Marjampol Wieś i Tumierz[34]. Z funduszu krajowego w 1910 r. sfinansowano budowę trzech[35] studni wody[36], gdyż woda znajduje się w bardzo głębokich warstwach[37]. W 1912 r. naczelnikiem gminy był Józef Such[38].

Sprawozdania Komitetu c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego świadczą o istnieniu w gminie "Kółka rolniczego Wołczków", w którym Oddział Stanisławów prowadził szkolenia[39].

Z rozkazu nr 56 Rady Naczelnej Drużyn Bartoszowych w 1914 r. utworzona została drużyna w Wołczkowie wchodząca w skład Chorągwi Stanisławowskiej[40], którą dowodził Tadeusz Zagajewski student Politechniki Lwowskiej.

1918–1939 edytuj

 
Wołczków oraz jego części Woronica i folwark Świdowa na mapie z 1914 r.

II Rzeczpospolita, województwo stanisławowskie, powiat stanisławowski. Ustawą z 3 grudnia 1920 r. zjednoczono administracyjny ustrój Galicji z tym wprowadzonym w byłym zaborze rosyjskim, tworząc 23 grudnia 1920 r. województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie[41].

W 1926 r. Michał Grobelny, mieszkaniec Wołczkowa rozpoczął starania w Starostwie w Stanisławowie o udzielenie konsensu wodno-prawnego na budowę młyna na potoku Woronica[42]. Północną część Wołczkowa składająca się z grupy domów, młyna i karczmy nazywano "Woronica"[43].

W latach 1930-1939 z ramienia Towarzystwa Szkoły Ludowej była prowadzona biblioteka przez Jana Kostańskiego[44].

Ostatnim polskim sołtysem Wołczkowa był Kasper Szczygielski[45]. Od 14 lipca 1934 r. gmina Wołczków została włączona w skład gminy Mariampol Miasto[46].

1939-1941 edytuj

Okupacja sowiecka ziem polskich.

1941–1945 edytuj

Generalne Gubernatorstwo, dystrykt galicyjski, powiat stanisławowski.

1945–1962 edytuj

ZSRR, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, obwód stanisławowski. Na skutek Konferencji jałtańskiej (4–11.02.1945) doszło do wysiedlenia ludności polskiej z Wołczkowa i Mariampola na tereny przyłączone do Polski po 1945 r.

1962–1991 edytuj

ZSRR, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, obwód iwanofrankiwski, rejon halicki; w 1983 r. Wołczków ponownie został włączony do graniczącego z nim Mariampola[47].

1991–2020 edytuj

Ukraina, obwód iwanofrankiwski, rejon iwanofrankiwski, część gminy Mariampol (Marinopil).

od 2020 edytuj

Ukraina, obwód iwanofrankiwski, rejon iwanofrankiwski, część gminy Dubowce[48].

Zamek edytuj

W 1691 r. król Polski Jan III Sobieski wydał zrujnowane miasto Wołczków krakowianinowi, kasztelanowi, hetmanowi Stanisławowi Janowi Jabłonowskiemu (1634–1702) z przywilejem budowy fortu w tym miejscu. Fort powstał na wzgórzu w zakolu rzeki, miał cztery wysokie wieże. Były dwa wejścia do zamku poprzez mosty zwodzone. Ściany fortu były wysokie na 10 stóp i grube na 15. Południowo-wschodnie i południowe fragmenty fortu były chronione przez dużą, głęboką fosę[49]. U stóp wzgórza utworzono kwadratowy rynek. Pierwszymi mieszkańcami byli mieszkańcy z dawnego zamku Boży Widok.

Ludność edytuj

Według powszechnych spisów ludności przeprowadzonych w czasach monarchii austrowęgierskiej ludność Wołczkowa liczyła:

  • w 1854 roku – 665[50]
  • w 1870 roku – 804
  • w 1880 roku – 930[51]: 915 (gmina) oraz 15 (obszar dworski)[52]
  • w 1890 roku – 1034: 1012 (gmina) oraz 22 (obszar dworski)[26]
  • w 1900 roku – 1083: 1041 narodowości polskiej i 42 narodowości rusińskiej w 203 domach,
  • w 1904 roku – 1139 (jako wł. Marya Torosiewicz)
  • w 1914 roku – 1184 (gmina Wołczków i folwark Świdowa liczone razem jako wł. M. Błażowska)

Według Spisu Powszechnego przeprowadzonego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Wołczków zamieszkiwało:

  • w 1921 roku – 1106: 1077 narodowości polskiej i 29 narodowości rusińskiej w 227 budynkach mieszkalnych[53]
  • w 1931 roku – 1154 w 251 budynkach mieszkalnych[54].

Wg spisu niemieckiego[55] w czasie II wojny światowej w 1943 roku liczba ludności Wołczkowa wynosiła 1178.

Zbrodnia w Wołczkowie edytuj

Miała tutaj miejsce zbrodnia nacjonalistów ukraińskich na polskiej ludności cywilnej[56] w okresie II wojny światowej. Wołczków był wsią, w której znaczną większość stanowili Polacy. Z 380 gospodarstw jedynie 12 należało do Ukraińców. W nocy z 29 na 30 marca 1944 przez oddział Ukraińskiej Powstańczej Armii dokonane zostało ludobójstwo na polskich mieszkańcach wsi Wołczków[57]. W wyniku dokonanego napadu zginęły nie mniej niż 74 osoby. W dniu 27 grudnia 1944 r. w okolicach Krzywej Góry nacjonaliści ukraińscy dokonali zabójstwa kolejnych 13 osób z Wołczkowa.

Instytut Pamięci Narodowej we Wrocławiu prowadził śledztwo w tej sprawie. Od 2000 r. przesłuchano w tej sprawie kilkuset poszkodowanych Polaków i Ukraińców lub ich rodziny[58].

Urodzeni w Wołczkowie edytuj

Pobliskie miejscowości edytuj

Mariampol, Pobereże, Jezupol, Dubowce, Wodniki, Łany (łac. Lany), Tumierz, Uście Zielone (lac. Oucze), Dołhe, Stryhańce, Pobereże

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego. T. 12, [Najdawniejsze zapiski sądów halickich 1435-1475] [online], polona.pl, 409, *4100 (pol.).
  2. ↑ Dziennik Rządowy dla Kraju Koronnego Galicyi i Lodomeryi [...] = Landes-Regierungs-Blatt für das Kronland Galizien und Lodomerien [...]. 1854, oddział 1, cz. 28, „Biblioteka Jagiellońska, 100245 III”, 5 sierpnia 1854, s. 339.
  3. ↑ Podział administracyjny państwa na województwa, powiaty, gminy wiejskie i gminy miejskie [online], polona2.pl, s. 95.
  4. ↑ Stanisławowski Dziennik Wojewódzki. 1936, nr 8, „Biblioteka Jagiellońska, 102191 III”, 1 maja 1936, s. 116.
  5. ↑ Stanisławowski Dziennik Wojewódzki. 1939, nr 6, „Biblioteka Jagiellońska, 102191 III”, 1 kwietnia 1939, s. 83.
  6. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 147.
  7. ↑ a b Wołczków, wś, powiat stanisławowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 864.
  8. ↑ Polona [online], polona2.pl [dostęp 2023-11-21].
  9. ↑ Przemysław (1877–1950) Dąbkowski, Podział administracyjny województwa ruskiego i bełzkiego w XV wieku: z mapą, Miejska Biblioteka Publiczna w Sanoku, 1939, 41, l.p. 227 (pol.).
  10. ↑ Herbarz polski : wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1 t. 1 [online], polona2.pl, s. 284.
  11. ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego. T. 12, [Najdawniejsze zapiski sądów halickich 1435-1475] [online], polona.pl, 215, *2494 (pol.).
  12. ↑ Dąbkowski Przemysław, Szkice średniowieczne [online], polona2.pl, s. 20 (pol.).
  13. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV cz.2 - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 700.
  14. ↑ Przemysław (1877–1950) Dąbkowski, Stosunki gospodarcze ziemi halickiej w XV wieku, Lwów 1927, s. 35.
  15. ↑ Aleksander Jabłonowski (1829–1913), Ziemie ruskie: Ruś Czerwona, Seria: Źródła Dziejowe (Warszawa) ; t. 18,1 ; Seria: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym ; t. 7, cz. 1, Warszawa: skł. gł. u Gebethnera i Wolffa, 1902, s. 170 (pol. • łac.).
  16. ↑ Encyklopedya do krajoznawstwa Galicyi pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym [...]. T. 1 [online], polona.pl, s. 243 (pol.).
  17. ↑ Prawem i lewem : obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. T. 1, Czasy i ludzie [online], polona2.pl, s. 98 (pol.).
  18. ↑ Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, s. 98.
  19. ↑ a b Grzegorz Ra̜kowski, Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Cz. 2: Podole, Pruszków: Oficyna Wydawn. "Rewasz", 2006, s. 305-306, ISBN 978-83-89188-46-5 (pol.).
  20. ↑ Aleksander (1865-1944) Czołowski, Z przeszłości Jezupola i okolicy [online], polona2.pl, s. 125 (pol.).
  21. ↑ Dziennik Rządowy dla Kraju Koronnego Galicyi i Lodomeryi [...] = Landes-Regierungs-Blatt für das Kronland Galizien und Lodomerien [...]. 1854, oddział 1, cz. 28, „Biblioteka Jagiellońska, 100245 III”, 5 sierpnia 1854, s. 287, 339.
  22. ↑ [Kadencja I, sesja III, al. 85] Alegaty do Sprawozdań Stenograficznych z Trzeciej Sesyi Sejmu Galicyjskiego z roku 1865-1866. Alegat 85, „Biblioteka Jagiellońska,”, 1865–1866, s. 28.
  23. ↑ [Kadencja IV, sesja I, al. 13] Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Pierwszej Sesyi Czwartego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1877. Alegat 13, „Biblioteka Jagiellońska, 418423 III”, 1877, s. 88.
  24. ↑ Wołczków, wś, powiat stanisławowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 700.
  25. ↑ Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz Spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie [online], polona2.pl, s. 85.
  26. ↑ a b Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerji z Wielkim Księstwem Krakowskim, Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1913, s. 864.
  27. ↑ Gazeta Lwowska R.30, nr 68 (9 czerwca 1840) + dod. nadzwyczajny + dod. [online], polona2.pl, s. 1293.
  28. ↑ Gazeta Lwowska 1824, nr 28 (8 marca) + dod., polona2.pl, Lwów, s. 125.
  29. ↑ [Kadencja VIII, sesja I] Stenograficzne Sprawozdania z Pierwszej Sesyi Ósmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1902/3. T. 2. Posiedzenie 17-49 [całość], „Biblioteka Jagiellońska, 418421 III”, 1902–1903, s. 2034.
  30. ↑ Stanisław (1845-1911) Red Stojałowski, Stanisław (1875-?) Red Stohandel, Wieniec - Pszczółka, 1903, R. XXIX, Nr 38, „MF 25”, 1903, s. 599.
  31. ↑ Gazeta Narodowa, polona2.pl, Lwów 1862, s. 3.
  32. ↑ Maria (1856-1942) Siedlecka, Przodownica : pismo dla kobiet wiejskich R. 5, nr 6 (czerwiec 1904) + dod. + dod. ilustrowany [online], polona2.pl, s. 95.
  33. ↑ [Kadencja VII, sesja II, al. 32] Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Drugiej Sesyi Siódmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1896/7. Alegat 32, „Biblioteka Jagiellońska,”, Lwów: Sejm Krajowy Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, 1896–1897, s. 9.
  34. ↑ Roboty wodne i meljoracyjne w południowej Małopolsce wykonane z inicjatywy Sejmu i Wydziału Krajowego. Cz. 3, Regulacja rzek górskich, zbiorniki wody i zabudowanie potoków górskich [online], polona2.pl, s. 396.
  35. ↑ [Kadencja IX, sesja I, al. 489] Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Pierwszej Sesyi Dziewiątego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1909/1910. Alegat 489, „Biblioteka Jagiellońska, 418423 III”, 1909, s. 67.
  36. ↑ Sprawozdanie Wydziału Krajowego o Zamknięciu Rachunków Funduszów Krajowych za r. 1910, polona2.pl, 1911, s. 162.
  37. ↑ J. Red Szpilman, Przegląd Hygieniczny : organ Towarzystwa Hygienicznego. R.4, 1905, nr 2, „Biblioteka Jagiellońska, 100011 III”, 1 lutego 1905, s. 27.
  38. ↑ Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie Komitet, Sprawozdanie Komitetu c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego : za rok 1912, „Biblioteka Jagiellońska, 63122 III”, 1913, s. 203.
  39. ↑ Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie Komitet, Sprawozdanie Komitetu c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego : za rok 1912, „Biblioteka Jagiellońska, 63122 III”, 1913, s. 203, 253.
  40. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 155-158, 275.
  41. ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768.
  42. ↑ Wł Red Kwaśniewski, Kurjer Stanisławowski : polski organ kresowy. R.39 (1926), nr 328, „Biblioteka Jagiellońska, 7767 IV czasop.”, 14 listopada 1926.
  43. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIII - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 955 (pol.).
  44. ↑ a b Kostański Andrzej (1912–1984), Moje wspomnienia, 1970.
  45. ↑ http://www.mariampol-wolczkow.pl/mariampol/images/mariampol/galerie/dokumenty/dok66.jpg.
  46. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 564.
  47. ↑ Міста і села Галицького району: історія, пам'ятки, особистості – Івано-Франківськ, Нова Зоря, 2001 – с. 32.
  48. ↑ Про утворення та ліквідацію районів, Офіційний вебпортал парламенту України, 17 lipca 2020 (ukr.).
  49. ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 113–115, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
  50. ↑ Dziennik Rządowy dla Kraju Koronnego Galicyi i Lodomeryi [...] = Landes-Regierungs-Blatt für das Kronland Galizien und Lodomerien [...]. 1854, oddział 2, cz. 7, „Biblioteka Jagiellońska, 100245 III”, 30 czerwca 1854, s. 158.
  51. ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, z oznaczeniem starostw, sądów powiatowych [...]. Z najnowszą mapą Galicyi i Bukowiny, nakładem autora, 1886, s. 215.
  52. ↑ Alojzy (1845-1911) Szarłowski, Stanisławów i powiat stanisławowski pod względem historycznym i geograficzno-statystycznym, „178639 I”, 1887.
  53. ↑ WOJEWÓDZTWO STANISŁAWOWSKIE, [w:] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. XIV, WARSZAWA: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923, s. 30, Opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.
  54. ↑ Statystyka Polski cz. III, województwa południowe, [w:] Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Skorowidz gmin Rzeczypospolitej Polskiej [.djvu], t. Serja B, zeszyt 8c, ludność i budynki na podstawie tymczasowych wyników Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 9.XII.1931 r. oraz powierzchnia ogólna i użytki rolne, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1933, s. 61–62 (pol.).
  55. ↑ http://wiki-de.genealogy.net/w/index.php?title=Datei:Generalgouv_gemeindevz_1943.djvu&page=1 Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG].
  56. ↑ Witold Redaktor Listowski, Dawne Kresy Południowo Wschodnie w optyce historycznej i współczesnej. 4., Przedsiębiorstwo Poligraficzno-Papiernicze "Arsgraf", 2012, s. 195, 200, 202, 204 (pol.).
  57. ↑ Witold Redaktor Listowski, Dawne Kresy Południowo-Wschodnie w optyce historycznej i współczesnej. 5., Przedsiębiorstwo Poligraficzno-Papiernicze "Arsgraf", 2013, s. 39, 42, 56.
  58. ↑ IPN umorzył śledztwo w sprawie ludobójstwa dokonanego na Polakach. Dzieje.pl, 2012-05-15. [dostęp 2017-06-17]. (pol.).
  59. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 295.
  60. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 299.
  61. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 311.
  62. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 356.
  63. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 360.
  64. ↑ a b Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 361.
  65. ↑ a b Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 390.
  66. ↑ a b Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 391.
  67. ↑ a b Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 396.
  68. ↑ Komitet Redakcyjny Księgi Pamiątkowej Drużyn Bartoszowych (Lwów) (red.), Drużyny Bartoszowe 1908-1914, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 1939, s. 408.
  69. ↑ Kościół rzymskokatolicki archidiecezji lwowskiej na terenie województwa lwowskiego z wyjątkiem Lwowa w latach 1945-1991. Część 2 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 5 stycznia 2022 [dostęp 2023-09-27] (pol.).
  70. ↑ Instytut Gość Media, Matka Boża Zwycięska w kościele NMP na Piasku. 30. rocznica koronacji [online], Instytut Gość Media, 8 września 2019.
  71. ↑ https://wydawnictwowam.pl/sites/default/files/88926_skrot.pdf
  72. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2023-07-24].
  73. ↑ https://kujawsko-pomorskie.pl/38116-paulina-szczygielska
  74. ↑ https://dbc.wroc.pl/Content/109479/Rocznik_1990.pdf.
  75. ↑ Żołnierze Niezłomni Józefa Obacza [online], walbrzych24.com [dostęp 2023-10-02] (pol.).
  76. ↑ PROGRAM POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ IM. W. PSTROWSKIEGO, Spis absolwentów s.165, Gliwice 1961, s. 165 [dostęp 2023-03-30] (pol.).
  77. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2023-07-24].
  78. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2023-07-24].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wołczków&oldid=73390614”