Wikipedia

Wykaz podobozów Groß-Rosen

lista w projekcie Wikimedia
(Przekierowano z Wykaz podobozów Gross-Rosen)

Podobozy KL Groß-Rosen edytuj

Podobozy pracy przymusowej edytuj

Wobec szczątkowego zachowania archiwów SS dotyczących Groß-Rosen, krótkiego czasu funkcjonowania niektórych komand zewnętrznych, oraz burzliwego czasu ich istnienia przy zbliżającym się froncie wschodnim, trudno jest stworzyć jednoznaczną listę podobozów Groß-Rosen. Listy publikowane w pracach naukowych różnią się w niektórych aspektach[1], w ostatnich latach odkryto również nowe jednostki administracyjne SS wchodzące w skład Groß-Rosen, m.in. na terenie byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Lp. Nazwa obozu Współczesna miejscowość Czas istnienia Przeznaczenie i uwagi Liczba więźniów Najemca
1. AL Aslau Osła Produkcja myśliwców nocnych Focke-Wulf Ta 154
2. AL Bad Charlottenbrunn Jedlina-Zdrój Podobóz męski. Różne prace na rzecz kierownictwa robót podziemnych, które miało tu swoją siedzibę[2].
3. AL Bad Warmbrunn Cieplice Śląskie 1944 Prace w fabrykach w rejonie Cieplic i Piechowic poniżej 1000 osób „Dorris-Fuller Bad Warmbrunn”[3]
4. AL Bad Salzbrunn Szczawno-Zdrój
5. AL Bautzen Budziszyn (RFN) 1 X 1944 – 19/30 IV 1945 Praca w fabryce 1000-1500 (Polacy i Żydzi) Waggon- und Maschinenfabrik (WUMAG) vorm. Busch Bautzen
6. AL Bernsdorf Bernartice (powiat Trutnov)
7. AL Bernsdorf Friedeberg
8. AL Birnbäumel Gruszeczka
9. AL. Bolkenhain Bolków sierpień 1944 – luty 1945 Przemysł lotniczy 500-1500 osób, głównie Żydzi Vereinigte Deutsche Metallwerke (VDM)
10. AL Breslau I Wrocław
11. AL Breslau II Wrocław
12. AL Breslau-Hundsfeld Wrocław Psie Pole
13. AL Breslau-Lissa Wrocław-Leśnica od lata 1942[2] Pierwszy podobóz.
14. AL Brieg-Pampitz Pępice, obecnie Skarbimierz-Osiedle od 1939, jako filia KZ: 7 VIII 1944 – 23-25 I 1945 Budowa lotniska Około 1000
15. AL Brünnlitz Brněnec k. Svitav
16. AL Buchwald-Hohenwiese Bukowiec
17. AL Bunzlau I Bolesławiec 1941 (w ramach Groß-Rosen od V 1944) – 1945 Przemysł zbrojeniowy Stan dzienny: 1000-1200. Przede wszystkim Żydzi, również Polacy i Rosjanie. Holzbau Hubert Land i inne spółki
18. AL Bunzlau II Bolesławiec Jesień 1944 – II 1945 Przemysł lotniczy 500-600 osób (2/3 Polacy, 1/3 Sowieci) Fahrzeug und Motorenwerke
19. AL Christianstadt Krzystkowice Kombinat chemiczny Materiały wybuchowe Alfred Nobel Dynamit Aktien-Gesellschaft / IG Farben
20. AL Dyhernfurth I[4] Brzeg Dolny fabryka chemiczna (produkcja gazów bojowych, m.in. tabunu i sarinu) ok. 450 osób na terenie samej fabryki Anorgana GmbH
21. AL Dyhernfurth II, lager Elfenheim[5] Brzeg Dolny przed 10 IX 1944 – 24 I 1945 fabryka chemiczna (produkcja gazów bojowych, m.in. tabunu i sarinu) ok. 3000 osób głównie Polacy, Rosjanie Anorgana GmbH
23. AL Faulbrück Mościsko 9 IV 1944 – I 1945 Wcześniej samodzielny męski obóz pracy dla więźniów pochodzenia żydowskiego. 9 IV 1944 włączony do Groß-Rosen. Więźniowie wykonywali prace budowlane[2].
24. AL Freiburg Świebodzice 9 VI 1944 – I 1945[2] Podobóz. Praca w zakładach przemysłu precyzyjnego[2]. Około 200[2].
25. AL Friedland Mieroszów 8 IX 1944 – 8 V 1945[2] Podobóz męski. Praca w zakładach przemysłowych[2]. Kilkuset więźniów[2]. VDM, Fritz Schubert[2]
26. AL Fünfteichen Miłoszyce 1 XII 1943 – 21 I 1945 Budowa fabryki i produkcja zbrojeniowa ok. 6000 więźniów (Polacy, Czesi, Żydzi, Francuzi) Friedrich Krupp AG
27. AL Gabersdorf Trutnov Libeč(inne języki)
28. AL Gablonz (Reinowitz) Rýnovice(inne języki) część. Jabłońca n. Nysą
29. AL Gassen Jasień Produkcja części lotniczych Foker-Wolf ok. 700 osób
30. AL. Gebhardsdorf Giebułtów
31. AL Gellenau Jeleniów 2 III 1943 – 31 III 1945[2] Podobóz kobiecy, później męski[2]. Roboty związane z budową tuneli[2]. Christian Dierig AG[2]
32. AL Geppersdorf Milęcice I 1945 – 9 maja 1945 więźniowie z marszu śmierci z KL Auschwitz[6] ok. 400 osób
33. AL Görlitz, Biesnitzer Grund Görlitz Podbóz żeński: 1 IX 1944 – 8 V 1945; podobóz męski: 8 VIII 1944 – 8 V 1945 Komanda robocze w fabryce wagonów, broni przy budowie dróg i okopów 1500-1630 (Żydówki i Żydzi) Waggon-und Maschinenbau AG (WuMag)
34. AL Grafenort Gorzanów jesień 1944 – 8 V 1945[2] Podobóz męski i kobiecy. Kopanie rowów obronnych[2]. Około 100 więźniów i 200 więźniarek
35. AL Gräben Strzegom Grabina
36. AL Gräflich Röhsdorf Skarbków cz. Mirska
37. AL Großkoschen Großkoschen(inne języki) w Senftenberg (RFN) 1 X 1944 – 31 III 1945 Praca w fabryce. 1500-2500 (Polacy, Rosjanie) Deutsche Aluminiumwerke
38. AL Grulich Králíky
39. AL Gruschwitz Krauschwitz
40. AL Grünberg I Zielona Góra
41. AL Grünberg II Zielona Góra
42. AL Guben Gubin
43. AL Halbau Iłowa
44. AL Halbstadt Meziměstí
45. AL Hartmannsdorf[7] Miłoszów 20 IV 1944 – 1945
46. AL Hausdorf Jugowice od połowy 1944[2] Męski oddział roboczy. Prace przy budowie tuneli[2].
47. AL Hirschberg Jelenia Góra Druga połowa 1943 Prace na rzecz firmy „Prix – Werke”. po wojnie zakłady włókien sztucznych „Celwiskoza” Po przybyciu transportów ewakuacyjnych zimą 1944 blisko 2000 więźniów[3] Prix – Werke
48. AL Hochweiler Wierzchowice
49. AL Kaltenbrunn Studzienno ? – V 1945[2] Oddział roboczy[2].
50. AL Kamenz[8] Kamenz-Herrental[9] 1 XI 1944 – 10 III 1945 Praca w fabryce. Około 1000, w tym 150 Żydów Daimler Benz AG
51. AL Kittlitztreben Trzebień
52. AL Klein Radisch Klein Radisch(inne języki) k. Klitten do 23 I 1945 Praca w rolnictwie.
53. AL Kleinschönau Sieniawka Obóz kobiecy 28 X 1944 – 30 III 1945; obóz męski: 27 I – 7 V 1945 Fabryka produkcji samolotów Junkers 1200–1500 (Polacy, Żydzi i Niemcy) Zittwerke(inne języki) Junkers Flugzeugfabrik
54. AL Königszelt Jaworzyna Śląska
55. AL Kretschamberg Karczmarka
56. AL Kratzau Chrastava
57. AL Kratzau II Chrastava
58. AL Kunnerwitz Kunnerwitz(inne języki) Praca w rolnictwie 25 osób
59. AL Kurzbach (Gruenthal) Bukołowo
60. AL Landeshut Kamienna Góra 16 VII 1944 – 8 V 1945 obóz męski więzniowie głównie wykonywali niewolniczą pracę na rzecz zakładów przemysłowych z terenu miasta i okolic, a także przy drążeniu tuneli i grot oraz przy budowie umocnień wojennych
61. AL Langenbielau I (tzw. Sportschule) Bielawa 3 IX 1944 –?[2] Podobóz męski. Praca w fabrykach[2]. Ponad 1000, w większości Żydzi z Węgier[2]. Christian Dierig AG
62. AL Langenbielau II Bielawa połowa 1944 – 8 V 1945[2] Podobóz kobiecy na terenie fabryki. Praca w przemyśle[2]. Kilkaset więźniarek pochodzenia żydowskiego[2]. G.P. Flechtner[2]
63. AL Laskowitz Laskowice Oławskie 1942-1943 Budowa fabryki zbrojeniowej Bertha Werke. Około 1500 Żydów. Friedrich Krupp AG
64. AL Lehmwasser Glinica (Jedlina-Zdrój)
65. AL Liebau Lubawka
66. AL Ludwigsdorf I Ludwikowice Kłodzkie 16 V 1944 – 8 V 1945[2] Męski oddział roboczy. Praca w zakładach przemysłowych[2]. Kilkuset więźniów pochodzenia żydowskiego[2]. Dynamit AG, Rüstungswerk[2]
67. AL Ludwigsdorf II Ludwikowice Kłodzkie 23 VII 1944 – maj 1945[2] Podobóz kobiecy. Praca w zakładach przemysłowych[2]. Kilkaset więźniarek[2]. Dynamit AG[2]
68. AL Mährisch Weisswasser Bílá Voda(inne języki)
69. AL Markstädt Laskowice Oławskie 1942-1943 Budowa fabryki zbrojeniowej Bertha Werke ok. 600 Żydów Friedrich Krupp AG
70. AL Märzdorf Marciszów
71. AL Mittelsteine Ścinawka Średnia IV 1944 – 31 III 1945[2] Podobóz kobiecy. Praca w przemyśle lotniczym[2]. Kilkaset więźniarek[2].
72. AL Morchenstern Smržovka
73. AL Namslau Namysłów
74. AL Neiße Nysa
75. AL Neuhammer Świętoszów
76. AL Neusalz/Oder Nowa Sól VI 1944 – 01.01.1945 Produkcja nici, uprawa i zbiór lnu, załadunek amunicji na samochody. 900 Żydówek Gruschwitz Textilwerke
77. AL Niederoderwitz Niederoderwitz k. Żytawa I 1945 – 12 II 1945
78. AL Niesky Wiesengrund Niesky (RFN) 9 VI 1944 – 18 IV 1945 Praca przymusowa w fabryce 1000-1200 Christoph&Unmack
79. AL Nimptsch Niemcza Działał krótko od I 1945[2] Podobóz męski. Około 200[2]
80. AL Oberaltstadt Trutnov Starè Město
81. AL Ober Hohenelbe Hořejší Vrchlabí(inne języki)
82. AL Parschnitz I, II Trutnov Pořičí(inne języki)
83. AL Peterswaldau Pieszyce 1 VII 1944 – 8 V 1945 Podobóz kobiecy podporządkowany AL Langenbielau I. Praca w zakładach przemysłowych[2]. Kilkaset więźniarek[2]. Ferdynand Hasse, Ignatz Dichl[2]
84. AL Prausnitz Prusice
85. AL Pürschkau[10] Przybyszów
86. AL Rauscha Ruszów
87. AL Reichenau Rychnov u Jablonce n. Nisou
88. AL Reichenbach Dzierżoniów 1 III 1944 – 8 V 1945[2] Rozbudowa fabryki sprzętu elektrycznego[2]. Kilkudziesięciu[2].
89. AL Rennersdorf Rennersdorf(inne języki) k. Löbau 20 II – 8 III 1945 Obóz przejściowy Na potrzeby Niemiec
90. AL Sackisch Kudowa-Zdrój, Zakrze VII 1944 – 8 V 1945[2] Podobóz kobiecy. Praca w zakładach przemysłowych[2]. Christian Dierig AG, Vereinigte Deutsche Metallwerke[2]
91. AL Schatzlar Žacléř
92. AL Schertendorf Przylep październik 1944 – luty 1945[11] Podobóz męski. Produkcja wagonów[11] ok. 200 (Żydzi narodowości węgierskiej)[11] Beuchelt & Co., Christ & Co[11].
93. AL Schlesiersee I Sława lato 1944 – 20 I 1945 Podobóz kobiecy. Praca przy kopaniu rowów przeciwczołgowych. 2000 (Żydówki narodowości polskiej, czeskiej, słowackiej, węgierskiej, holenderskiej i belgijskiej)
94. AL Schmiedeberg Kowary
95. AL Schweidnitz Świdnica 1 poł. 1944 – 25 I 1945[2] Podobóz. Praca w zakładach metalowych[2]. Kilkuset więźniów[2].
96. AL Spohla/Brandhofen Brandhofen(inne języki) k. Hoyerswerda 1 III – 21 IV 1945 Obóz przejściowy. Kopanie okopów.
97. AL St. Georgenthal Jiřetín pod Jedlovou
98. AL Striegau Strzegom połowa 1944 – 1 II 1945[2] Podobóz kobiecy. Praca w roszarni lnu[2]. Flaschwerk Mittelschlesien GmbH[2]
99. AL Treskau Owińska
100. AL Trautenau Trutnov
101. AL Waldenburg Wałbrzych 1 IX 1944 – 8 V 1945[2] Męski podobóz[2]. Kilkuset więźniów[2].
102. AL Wüstewaltersdorf Walim X 1944 – II 1945[2] Męski oddział roboczy. Praca przy budowie tuneli[2].
103. AL Weisswasser Horneburg 9 IV 1944 – 28 II 1945 Kobieca grupa robocza w fabryce. 5000 kobiet Valvo Roehrenwerke
104. Wittichenau Wittichenau
105. AL Ziellerthal-Ermannsdorf Mysłakowice
106. AL Zittau Zittau

Obozy wchodzące w skład kompleksu „Riese” w Górach Sowich edytuj

Lp. Nazwa obozu Współczesna miejscowość Czas istnienia Przeznaczenie Liczba więźniów Najemca
106. AL Dörnhau Kolce 1 V 1944 – 8 V 1945[2] Prace budowlane, mosty, drogi, torowiska, być może także praca w sztolni w Osówce. Około 1500 greckich, węgierskich i polskich Żydów, według innych źródeł ok. 2500[2]. W początkach 1945 podobóz przejął chorych z Jedlinki i zaczął pełnić rolę szpitala obozowego dla innych podobozów[2]. Arthur Becker-Tiefbay AG, Krause, Sager und Werner, Holzmann&Butzer.
107. AL Erlenbusch Olszyniec 1 VI 1944 – 4 V 1945[2] Męski oddział roboczy. Przeładunek kolejowy, wykopy wodociągowe, utrzymywanie kolejki wąskotorowej. Około 1500 więźniów: Polacy, Rosjanie, Żydzi z Polski i Węgier[2].
108. AL Falkenberg Sokolec 15 IV 1944 – 8 V 1945[2] Męski oddział roboczy. Drążenie sztolni w górze Gontowa, budowa dróg i torowiska, prace naziemne i budowlane Do 1500 osób, głównie Żydzi. Hoffmanneswerke, Wayss und Freytag, Hoch und Thiefbau, Deutsche Hoch und Tiefbaugesellschaft, Seidennspinner, Urban, Dybno, Fix.
109. AL Eule Sowina k. Sokolca 1 V 1944 – 13 I 1945[2] Męski oddział roboczy. Budowa tuneli i dróg[2].
110. AL Fürstenstein Wałbrzych – Książ 28 X 1944 – 8 V 1945[2] Męski oddział roboczy. Drążenie sztolni pod zamkiem, budowa dróg, budynków. Ustalono 217 nazwisk, suma wielokrotnie większa. Sänger und Laninger, Singer und Müller, Hegerfeld, Kemna und Co., Pischel.
111. AL Kaltwasser[2] Zimna Woda 1 VIII 1944 – 28 II 1945[2] Męski oddział roboczy. Różne prace na rzecz kompleksu „Riese”. Około 1000 osób, polscy Żydzi. Fix, Sago&Werner, Lentz.
112. AL Lärche Głuszyca, zbocze góry Soboń 20 X 1944 – V 1945[2] Podobóz męski. Drążenie sztolni, budowa dróg, wykopów pod fundamenty, budowa wodociągów w Głuszycy. Około 1000? Lingen[2]
113. AL Märzbachtal Głuszyca, Dolina Marcowego Potoku Dużego (Grosser Maerz-Bach) VIII 1944 – V 1945[2] Podobóz męski. Prace naziemne i leśne, oraz sztolnie w górze Soboń (?) Ponad 230 osób, może około 1200 (Żydzi węgierscy i polscy) Weiden und Petersil[2]
114. AL Oberwüstegiersdorf[2] Głuszyca Górna 15 V 1944 – V 1945[2] Męski oddział roboczy. Przeładunek na potrzeby konstrukcji, roboty kanalizacyjne, budowa dróg. Przynajmniej 1283 więźniów, głównie Żydów Lenz, Steinhage, Shcallhorn
115. AL Schotterwerk – Sauferwassergraben Głuszyca Górna na zboczu góry Osówka, przy strumieniu Kłobia 24 XI 1944 – 8 V 1945[2] Męski oddział roboczy. Drążenie sztolni, prace naziemne i budowlane, instalacja wodociągowa, kolejka wąskotorowa („Riese”).
116. AL Tannhausen (+ Zentralrevier Tannhausen) Jedlinka IV/V 1944 – 8 V 1945 Męski oddział roboczy. Prace rozładunkowe, magazynierskie i budowlane. Pełnił również funkcję szpitala obozowego przeniesionego później do Kolców[2]. Około 1200 więźniów (nie licząc chorych z rewiru). Websky, Hartmann & Wiesen AG
117. AL Wolfsberg Walim/Jugowice, przy górze Włodarz V 1944 – V 1945[2] Podobóz męski. Prace naziemne, kanalizacyjne i budowlane w rejonie góry Włodarz Wiele tysięcy osób, ustalono 2850 nazwisk Lamm, Stohl&Butzer, Ackermann, Dübner, Vereinigte Deutsche Metallwerke, Klemma, Otto Weil, Gepard, Jank, Hotzo, Hutto, Tebe u. Bueer i ponad 20 innych firm.
118. AL Wüstegiersdorf I[2] Głuszyca koniec 1943 – 8 V 1945 Podobóz męski. Głównie prace budowlane w górach Osówka, Soboń Stan dzienny ok. 1000 osób
119. AL Wüstegiersdorf II[2] Głuszyca 1944 – początek 1945 Kobiecy oddział roboczy. Praca w zakładach zbrojeniowych. Stan dzienny ok. 1000 osób Friedrich Krupp AG
120. Waldlager Wüstewaltersdorf[2] Głuszyca V 1944? – II 1945 Męski oddział roboczy, 3 grupy więźniów. Praca w lesie przy wywożeniu gruzu z podziemnych chodników[2]. Około 1500 osób.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Dorota Sula, Filie KL Gross-Rosen; Wałbrzych 2001.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945, PWN, Warszawa 1979, s. 425 i nast.
  3. ↑ a b Lista podobozów Gross-Rosen. [dostęp 2018-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-08)].
  4. ↑ Byłem w Gross-Rosen i Dyhernfurth. Wspomnienia lekarza-więźnia. Wałbrzych 2013.
  5. ↑ Na podst. listu więźnia nr 15184 – St. Niewiadomskiego z Jasionnej, gm. Piątek.
  6. ↑ Aureliusz M. Pędziwol: Nieznany marsz śmierci. Deutsche Welle, 2021-01-29. [dostęp 2021-01-30]. (pol.).
  7. ↑ Janusz Skowroński, Dorota Sula, Arbeitslager Hartmannsdorf – zapomniana filia KL Gross-Rosen; Stankowice-Sucha 2016.
  8. ↑ Alfred Konieczny, Podobóz KL Gross-Rosen w Kamenz; Wałbrzych 2001.
  9. ↑ Das KZ-Außenlager Kamenz-Herrental 1944–1945. kamenz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-02)].
  10. ↑ Według książki Abrahama Kajzera „Za drutami śmierci”, Wałbrzych, Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7 – Schlesiersee I.
  11. ↑ a b c d Grzegorz Biszczanik: Filia Gross-Rosen w Przylepie [Nieznana Zielona Góra]. wzielonej.pl, 2020-02-03. [dostęp 2021-11-18].

Bibliografia edytuj

  • Dorota Sula, Filie KL Gross-Rosen; Wałbrzych 2001
  • Alfred Konieczny, Podobóz KL Gross-Rosen w Kamenz; Wałbrzych 2001
  • Abraham Kajzer, Za drutami śmierci, Wyd. II, uzup.; Wałbrzych 2008 (więzień łódzkiego getta; więziony w kilku podobozach Gross-Rosen)
  • Kazimierz Hałgas, Byłem w Gross-Rosen i Dyhernfurth. Wspomnienia lekarza-więźnia. Wałbrzych 2013
  • Aleksandra Kobielec, AL Friedland – filia KL Gross-Rosen w Mieroszowie; Wałbrzych 2014
  • Janusz Skowroński, Dorota Sula, Arbeitslager Hartmannsdorf – zapomniana filia KL Gross-Rosen; Stankowice-Sucha 2016

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wykaz_podobozów_Groß-Rosen&oldid=73539627”