Beda Czcigodny
Beda (ang. Bede), zwany Czcigodnym[4] lub Wspaniałym, łac. Venerabilis, sang. Bǣda lub Bēda (ur. 672 w Wearmouth k. Sunderlandu w Anglii[5] lub 673[6], zm. 25 maja 735 w Jarrow) – anglosaski mnich benedyktyn, prezbiter, związany z klasztorami w Wearmouth oraz Jarrow w Nortumbrii (obecnie klasztor Wearmouth-Jarrow ), wszechstronny uczony.
prezbiter doktor Kościoła odnowiciel Kościoła[1][2] | |
![]() Portret Bedy, autorstwa Bartolomé Romána (pierwsza połowa XVII wieku) | |
Data i miejsce urodzenia |
672 albo 673 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
25 maja 735 |
Czczony przez |
Kościół katolicki |
Kanonizacja |
1899 |
Wspomnienie | |
Atrybuty |
księga, pióro, zwój pergaminu[3] |
Patron |
lektorów, angielskich pisarzy, historyków i Jarrow |
Szczególne miejsca kultu |

W Kościele katolickim, prawosławnym i anglikańskim uznany za świętego. W Kościele katolickim ponadto doktor Kościoła. Niektóre Kościoły protestanckie uznają go za bohatera wiary. Anglikanie i luteranie zaliczają go do odnowicieli Kościoła.
ŻyciorysEdytuj
Cały życiorys Bedy zawarty jest w krótkiej wzmiance w jego dziele Historii kościelnej narodu angielskiego (Historia ecclesiastica gentis Anglorum). Znalazł się w klasztorze Wearmouth w wieku 7 lat jako oblat. Trzy lata później Ceolfryd zabrał go do nowo założonej filii opactwa w Jarrow, gdzie spędził resztę życia. Zdobył wykształcenie klasztorne, ucząc się od wykształconych mnichów. W wieku lat 19 został diakonem. Święcenia kapłańskie przyjął, mając lat 30. Sam nauczał i pisał.
Był również przyrodnikiem, uważał, że Ziemia jest kulista[7]. Opracowywał tablice paschalne na 532 lata (tablice paschalne opracowywano w cyklach 84-letnich, a od V w. 95-letnich). Liczył lata od narodzenia Jezusa Chrystusa, możliwe że jako pierwszy uczony w Europie Zachodniej. Datowanie tym sposobem było wówczas nieznane w Europie Zachodniej[8].
DziełaEdytuj
Jego dzieła pisane po łacinie to komentarze do Biblii, komputy, podręczniki pisowni, retoryki, kazania, biografie, listy, homilie (z których ocalało 50) i dzieje Kościoła angielskiego. Tworzył także poezje, ale nie dorównują one jego prozie. Jego metoda egzegezy została przyjęta przez cały Kościół i obowiązywała aż do XX wieku.
Z jego dzieł wyraźnie widać, że był erudytą i posiadł wszelką ówczesną wiedzę, znał grekę i nieco hebrajskiego, znał dzieła klasyczne Pliniusza, Wergiliusza, Lukrecjusza, Owidiusza i Horacego, a także astronomię, matematykę i muzykę. Napisał między innymi:
- De temporum ratione, traktat o chronologii (725),
- Historia ecclesiastica gentis Anglorum (731) – opisuje czasy od inwazji Juliusza Cezara 55 p.n.e. do 731 n.e. Dzieło ma walory dokumentu historycznego, docenione zostało bardzo wcześnie. Na język staroangielski przełożył je osobiście Alfred Wielki w IX wieku.
- De rerum natura – przegląd świeckiej wiedzy o wszechświecie.
oraz:
- Martyrologium Bedy, które posłużyło późniejszym wykazom świętych Kościoła,
- żywoty świętych, m.in.: Kutberta, Feliksa z Noli, Atanazego Wielkiego.
Wydania pism Bedy:[8]
- Strasburg 1473
- Mediolan 1473
- Paryż 1544–1545
- Bazylea 1563
- Kolonia 1602
- Anglia 1843–1844
ZnaczenieEdytuj
W 836 roku Synod w Akwizgranie (Synodus Aquisgranensis) nadał mu przydomek Venerabilis – Czcigodny.
Kardynał Robert Bellarmin powiedział o Bedzie: „Zachód mądrością swoją oświecił”.
Współcześnie Beda Czcigodny uznawany jest za ostatniego z ojców Kościoła zachodniego. Wcześniej za ostatniego uznawani byli Grzegorz Wielki i Izydor z Sewilli.
PatronatEdytuj
Jest patronem lektorów[5], angielskich pisarzy i historyków oraz miasta Jarrow.
Dzień wspomnieniaEdytuj
Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest:
- 23 maja w zakonach trapistów (OCSCO) i cystersów (OCist.) w Mediolanie,
- 25 maja (według Martyorologium romanum 27 lipca) w Kościele katolickim (również w Anglii), anglikańskim i ewangelickim w Niemczech (EKD) [bez kultu]
- 9 czerwca w ewangelicko-luterańskim w USA (ELCA) [bez kultu].
W Cerkwi prawosławnej święty mnich Beda Czcigodny, ros. Преподобный Беда Достопочтенный, wzmiankowany jest w literaturze żywotów prawosławnych świętych spisanych przez Bedę[9].
RelikwieEdytuj
Po śmierci Bedy jego ciało złożono w Jarrow, w kościele opackim. W roku 1030 zostały zabrane przez zawodowego złodzieja relikwii. Odnaleziono je w Durham w 1104 roku w trumnie św. Kutberta. Wydzielono je z urny wspólnej i relikwie św. Bedy złożono w nowym relikwiarzu wysadzanym drogimi kamieniami. W czasie odstępstwa od wiary króla Henryka VIII w roku 1541 sprofanowano śmiertelne szczątki św. Bedy i wyrzucono je z kościoła[8]. Część z nich zdołała ocaleć. Na 700-lecie jego urodzin (1373) wystawiono mu grobowiec w katedrze w Durham.
Proces kanonizacyjnyEdytuj
W 1899 roku papież Leon XIII podczas kanonizacji ogłosił Bedę doktorem Kościoła[5].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Evangelical Lutheran Worship – Final Draft. Augsburg Fortress Press, 2006.
- ↑ Lutheran Service Book. Concordia Publishing House, 2006.
- ↑ Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 83. ISBN 978-83-247-0574-0.
- ↑ Beda Czcigodny, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-02] .
- ↑ a b c Saint Bede the Venerable (Święty Beda Czcigodny) na Saits.SQPN.com (ang.)
- ↑ H. Fros, F. Sowa – Księga imion i świętych, t. 1, Kraków 1997, kolumna 387.
- ↑ Beda, De temporum ratione, [w:] tenże, The complete works of Venerable Bede, t. 6, London 1943-44 .
- ↑ a b c Paul Johnson: Historia Anglików. Gdańsk: Marabut, 1995, s. 41. ISBN 83-85893-16-4.
- ↑ Święci prawosławni według Martyrologium Bedy na pravoslavie.ru (ros.)
BibliografiaEdytuj
- Święty Beda Czcigodny, prezbiter i doktor Kościoła na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 29.04.2010]
- Beda Czcigodny, Komentarz do Listu Jakuba, (PSP 67), wprowadzenie, przekład, redakcja: Dariusz Sztuk, Wyd. UKSW, Warszawa 2013.
- Beda Czcigodny, Komentarz do Dziejów Apostolskich, (PSP 68), wprowadzenie, przekład, redakcja: Dariusz Sztuk, Wyd. UKSW, Warszawa 2015.
- Beda Czcigodny, Komentarz do Apokalipsy św. Jana, (PSP 73), wprowadzenie, przekład, redakcja: Dariusz Sztuk, Wyd. Naukowe UKSW, Warszawa 2019
Linki zewnętrzneEdytuj
- ISNI: 0000 0001 2096 2352
- VIAF: 61539765, 145158790620738851292, 120144648558757207523
- ULAN: 500248520
- LCCN: n80039744
- GND: 118508237
- NDL: 00519908
- LIBRIS: mkz11tg51ncgnkt
- BnF: 11885724g
- SUDOC: 026649535
- SBN: CFIV059712
- NLA: 35979387
- NKC: jn19992000061
- DBNL: beda007
- BNE: XX840759
- NTA: 068230842
- BIBSYS: 90362380
- CiNii: DA01194740
- Open Library: OL134797A
- PLWABN: 9810670642105606
- NUKAT: n96203302
- OBIN: 1922
- J9U: 987007258308005171
- PTBNP: 14188
- CANTIC: a10485478
- LNB: 000045653
- NSK: 000356612
- CONOR: 12697443
- BNC: 000802662
- ΕΒΕ: 162402, 205621
- BLBNB: 000172918
- KRNLK: KAC199602004
- LIH: LNB:lom;=CS
- WorldCat: lccn-n80039744