Imatynib

związek chemiczny

Imatynib, imatinib – organiczny związek chemiczny stosowany jako lek w leczeniu nowotworów. Imatynib jest pierwszym inhibitorem hamującym receptory kinazy tyrozynowej. Stał się wzorem dla kolejnych terapii celowanych w leczeniu nowotworów krwi. Do celów farmaceutycznych stosowany jest w formie soli – metanosulfonianu[1].

Imatynib
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C29H31N7O

Masa molowa

493,60 g/mol

Identyfikacja
Numer CAS

152459-95-5

PubChem

5291

DrugBank

DB00619

Klasyfikacja medyczna
ATC

L01EA01

Stosowanie w ciąży

kategoria D

Historia

edytuj

Imatynib został opracowany jako lek w latach 90. XX wieku przez biochemika Nicholasa Lydona (z firmy Novartis) i onkologa Briana Drukera z Oregon Health and Science University. W maju 2001 roku imatynib w formie polimorficznej beta został dopuszczony do obrotu (pod nazwą Gleevec) przez amerykańską Agencję Żywności i Leków. W tym samym miesiącu informacja o wprowadzeniu imatynibu ukazała się na okładce magazynu Time; nowy lek przedstawiono jako „magiczną pigułkę” w leczeniu raka[2].

W roku 2009 Brian Druker, Nicholas Lydon i Charles Sawyers otrzymali Nagrodę im. Alberta Laskera w dziedzinie klinicznych badań medycznych za „przekształcenie śmiertelnego raka w stan przewlekły”.

W 2010 roku Instytut Farmaceutyczny w Warszawie otrzymał nagrodę w Konkursie Polski Produkt Przyszłości za proces wytwarzania imatynibu w innej formie polimorficznej – alfa[3].

Mechanizm działania

edytuj
 
Wzór wstążkowy kinazy BCR-Abl (zielony) w kompleksie z cząsteczką imatynibu (czerwony)

Imatynib jest inhibitorem kinaz tyrozynowych. Hamuje między innymi kinazę BCR-Abl, co powoduje zatrzymanie proliferacji komórek i nasila ich apoptozę. Działa w takim samym stopniu na komórki linii BCR-Abl-dodatnich i świeżo pobrane komórki od chorych z przewlekłą białaczką szpikową z obecnym chromosomem Philadelphia i z ostrą białaczką limfoblastyczną.

W badaniach in vivo na modelu zwierzęcym z użyciem BCR-Abl-dodatnich komórek nowotworowych imatynib samodzielnie wykazuje działanie przeciwnowotworowe. Ma też silne działanie hamujące receptory czynnika aktywacji płytek (PDGF) i czynnika komórek macierzystych (SCF). Wybiórczo hamuje protoonkogen c-KIT i ekspresję białka KIT.

Farmakokinetyka

edytuj

Po podaniu doustnym bezwzględna dostępność biologiczna leku wynosi około 98%. Imatynib w 95% wiąże się z białkami osocza. Jego T1/2 wynosi około 18 godzin. Metanosulfonian imatynibu metabolizowany jest głównie do N-demetylowej pochodnej piperazyny, o podobnej sile działania. W biotransformacji imatynibu uczestniczy izoenzym CYP3A4 cytochromu P450. Imatynib hamuje kompetycyjnie izoenzymy CYP2C9, CYP2D6 i CYP3A4/5.

Wskazania

edytuj

Przeciwwskazania

edytuj
  • Nadwrażliwość na substancję czynną lub którykolwiek składnik preparatu.

Interakcje

edytuj

Inhibitory izoenzymu CYP3A4 cytochromu P450 (ketokonazol, itrakonazol, flukonazol, erytromycyna, klarytromycyna) mogą spowalniać metabolizm leku i zwiększać jego stężenie w osoczu. Induktory CYP3A4 (deksametazon, fenytoina, karbamazepina, ryfampicyna, fenobarbital, ziele dziurawca) mogą nasilić metabolizm imatynibu i zmniejszyć jego stężenie w osoczu.

Imatynib może zwiększać stężenie leków metabolizowanych przez CYP3A4 (triazolobenzodiazepin, antagonistów wapnia z grupy dihydropirydyny, niektórych inhibitorów reduktazy HMG-CoA). Zalecana jest ostrożność przy podawaniu imatynibu razem z substratami CYP3A4 o wąskim współczynniku terapeutycznym (takimi jak cyklosporyna lub pimozyd). W trakcie leczenia imatynibem należy unikać stosowania paracetamolu. W badaniach in vitro imatynib hamuje aktywność izoenzymu CYP2D6 cytochromu P450, stąd potencjalnie zwiększone jest ryzyko stosowania leków będących substratami tego izoenzymu (np. warfaryny).

Działania niepożądane

edytuj

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi podczas stosowania imatynibu są:

  • nudności o niewielkim nasileniu (56%)
  • wymioty (33%)
  • skurcze mięśni (33%)
  • obrzęki wokół oczu (30%)
  • osutka (25%)
  • biegunka (24%)
  • obrzęki kończyn dolnych (17%)
  • bóle mięśni (11%[5])
  • bóle brzucha
  • zmęczenie
  • objawy zatrzymania płynów (wysięk opłucnowy, wodobrzusze, obrzęk płuc, gwałtowne zwiększenie masy ciała, obrzęki).

Stosowanie w ciąży i podczas laktacji

edytuj

Kategoria D. Imatynibu nie powinno się stosować w ciąży, o ile nie jest to bezwzględnie konieczne. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczne metody antykoncepcji w czasie leczenia. Nie należy karmić piersią podczas leczenia tym specyfikiem.

Dawkowanie

edytuj

Dawkę leku należy przyjmować doustnie, podczas posiłku, popijając dużą ilością wody. W czasie leczenia należy monitorować stężenia bilirubiny i aminotransferaz w osoczu, a także regularnie oceniać obraz krwi obwodowej i masę ciała. Nie ma konieczności modyfikowania dawki imatynibu u pacjentów w starszym wieku.

Preparaty

edytuj
 
Opakowanie leku
  • Glivec
  • Imatinib Teva
  • Nibix

Przypisy

edytuj
  1. Gleevec (imatinib mesylate) tablet. Daily Med; U.S. National Library of Medicine. [dostęp 2012-08-13].
  2. Time: New Hope For Cancer – www.time.com.
  3. PPP: Gala wręczenia nagród XIII edycji Konkursu Polski Produkt Przyszłości.. ppp.pi.gov.pl, 2010-06-24. [dostęp 2010-06-26].
  4. DG. Coit, JA. Thompson, R. Andtbacka, CK. Bichakjian, Wiliam E. Carson i in.: Melanoma, version 3.2015. National Comprehensive Cancer Network, 2015, s. 57. [dostęp 2017-02-20].
  5. Indeks leków Medycyny Praktycznej 2006 Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006, ISBN 83-7430-060-4.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj