Indiana
Indiana (wymowa:/ɪndiˈænə/) – stan w regionie Midwest Stanów Zjednoczonych, nazywanym także regionem Wielkich Jezior.
| stan | |||||
| 19. stan od 11 grudnia 1816 | |||||
 Pomnik Żołnierzy i Żeglarzy w Indianapolis. | |||||
| |||||
| Dewiza: The Crossroads of America | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-IN | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
94 321 km² | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
70,7 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
Graniczy ze stanem Michigan i jeziorem Michigan (od północy) oraz Ohio (od wschodu), Kentucky (od południa) i Illinois (od zachodu). Obszar stanu jest równinny (nizina rzeki Missisipi), na południu i wschodzie pagórkowaty.
Pierwotnie zamieszkany był przez Indian grupy algonkińskiej, między innymi Delawarów i Potawatomi.
Stan ma drugi co do wielkości przemysł motoryzacyjny w kraju i jest liderem w USA pod względem wzrostu zatrudnienia w produkcji. Szacuje się, że co piąty mieszkaniec Indiany zatrudniony jest w zaawansowanej produkcji[1].
Indiana jest wiodącym producentem kukurydzy, soi, drobiu i popcornu i zajmuje 10. miejsce w kraju pod względem sprzedaży produktów rolnych[1].
Symbole stanuEdytuj
- Dewiza: The Crossroads of America (Rozstaje Ameryki)
- Przydomek: The Hoosier State
- Znaczenie przydomku: Stan twardych ludzi lub Stan Hoosier od zawołania pionierów (Who's here? – Kto tu?)
- Symbole: peonia, tulipanowiec, kardynał (ptak)
HistoriaEdytuj
- 1679–1680 – Indiana stała się obiektem zainteresowania de la Salle'a
- 1731–1732 – Powstała pierwsza francuska misja handlowa w Vincennes.
- 1763 – W wyniku traktatu paryskiego obszar Indiany zostaje przyznany Wielkiej Brytanii.
- 1778 – Wojska amerykańskie pod dowództwem generała George'a Rogera Clarka zajęły Vincennes.
- 1811 – W bitwie nad Tippecanoe Indianie walczący pod wodzą Tecumseha ponieśli klęskę kończącą wieloletnią wojnę.
- 1816 – Przyjęcie do Unii
- 1830 – Początek gwałtownego rozwoju osadnictwa.
- 1885 – Sylvanus Bowser z Fort Wayne wynalazł pompę benzynową[1].
GeografiaEdytuj
Jest w dwóch strefach czasowych: 80 hrabstw w UTC-05:00 i 12 hrabstw w UTC-06:00 (Gibson, Jasper, Lake, La Porte, Newton, Porter, Posey, Spencer, Vanderburgh, Warrick, Perry, Starke).
- Klimat: umiarkowany ciepły, z wyraźnymi czterema porami roku, w południowej części podzwrotnikowy kontynentalny.
- Główne rzeki: rzeka Ohio
- Roślinność:
- Liczba hrabstw: 92
- Największe hrabstwo: Marion
- Liczba parków stanowych: 23
| Lp. | Miasto | Ludność (2017) |
|---|---|---|
| 1 | Indianapolis | 863 002 |
| 2 | Fort Wayne | 265 904 |
| 3 | Evansville | 118 930 |
| 4 | South Bend | 102 245 |
| 5 | Carmel | 92 198 |
| 6 | Fishers | 91 832 |
| 7 | Bloomington | 85 071 |
| 8 | Hammond | 76 618 |
| 9 | Gary | 76 008 |
| 10 | Lafayette | 72 390 |
DemografiaEdytuj
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Indiana liczy 6 785 528 mieszkańców, co oznacza wzrost o 301 726 (4,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[3]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,2% populacji, 23,3% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety[4].
JęzykEdytuj
W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[5]:
- język angielski – 92,23%,
- język hiszpański – 4,39%,
- język niemiecki – 0,59%.
Rasy i pochodzenieEdytuj
Według danych z 2019 roku, 82,8% mieszkańców stanowiła ludność biała (78,3% nie licząc Latynosów), 9,6% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,6% miało rasę mieszaną, 2,5% to Azjaci, 0,27% to rdzenna ludność Ameryki i 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 7,2% ludności stanu[6].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (19,4%), irlandzkiego (10,0%), afroamerykańskiego, angielskiego (8,3%), „amerykańskiego” (7,7%) i meksykańskiego (5,0%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia polskiego (203 tys.), włoskiego (170,5 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (169,6 tys.), europejskiego (158,3 tys.), francuskiego (140,4 tys.) i holenderskiego (101,8 tys.)[6].
ReligiaEdytuj
Dane z 2014 r.[7]:
- protestanci – 52%:
- ewangelikalni – 31% (gł. bezdenominacyjni, baptyści, campbellici, uświęceniowcy, zielonoświątkowcy i luteranie)[8],
- głównego nurtu – 16% (gł. metodyści i kalwini)[8],
- historyczni czarni protestanci – 5%,
- brak religii – 26% (w tym: 4% agnostycy i 3% ateiści),
- katolicy – 18%,
- mormoni – 1%,
- inne religie – 3% (w tym: prawosławni, muzułmanie, świadkowie Jehowy, żydzi, buddyści, hinduiści, scjentyści, unitarianie uniwersaliści, wyznawcy New Age i bahaiści)[9].
Stan zamieszkuje znaczna populacja amiszów, głównie na północnym wschodzie, z największą populacją w hrabstwie LaGrange, gdzie również mieszkają mennonici. Społeczności amiszów i mennonitów stanowią ponad 1% populacji stanu i są częścią ewangelikalnego protestantyzmu[10][11].
Przemysł i bogactwa naturalneEdytuj
- kukurydza
- soja, żyto, owies
- pomidory, cebula
- trzoda chlewna, drób
- wydobywczy
- metalowy i rafineryjny
- samochodowy
- maszynowy
- farmaceutyczny
PolitykaEdytuj
Indiana głosowała na republikańskiego kandydata na prezydenta w każdych wyborach od 1968 r., z wyjątkiem wyborów z 2008 r., kiedy stan głosował na Baracka Obamę[1]. W wyborach z 2020 roku 57% wyborców oddało głos na Donalda Trumpa. Joe Biden, który uzyskał 41% poparcia, wygrał jedynie w hrabstwach Indianapolis (63,6%), Monroe (63,1%), Lake (56,8%), St. Joseph (52%) i Tippecanoe (49%)[12].
SportEdytuj
Stan znany jest z zamiłowania do koszykówki i produkcji gwiazd, takich jak Larry Bird, czy Louie Dampier[1].
4 maja 1871 roku w mieście Fort Wayne została rozegrana pierwsza państwowa i profesjonalna gra w baseball. W meczu spotkali się Fort Wayne Kekiongas i Cleveland Forest Citys[1].
Mark Spitz, dziewięciokrotny mistrz olimpijski w pływaniu, w latach 1968–1972 pływał dla Indiana University[1].
UczelnieEdytuj
- Notre Dame University
- Indiana University-Bloomington
- Indiana University-East
- Indiana University-Kokomo
- Indiana University-Northwest
- Indiana University-South Bend
- Indiana University-Southeast
- Purdue University
- Indiana University/Purdue University at Columbus
- Indiana University/Purdue University at Fort Wayne
- Indiana University/Purdue University at Indianapolis
- Indiana Institute of Technology
- Indiana State University
- Indiana University System
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c d e f g Casey Leins, 10 Things to Know About Indiana, US News, 2019 [dostęp 2021-07-28] (ang.).
- ↑ Biggest US Cities By Population – Indiana, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-01-21].
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020, 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-07-28].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Indiana; United States, www.census.gov [dostęp 2021-07-28] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-08].
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02), data.census.gov [dostęp 2021-07-28].
- ↑ Adults in Indiana. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-14].
- ↑ a b W nawiasie zaznaczono grupy mające ponad 100 tys. członków.
- ↑ The Association of Religion Data Archives | Maps & Reports, www.thearda.com [dostęp 2021-07-28].
- ↑ Indiana - People, Encyclopedia Britannica [dostęp 2021-07-28] (ang.).
- ↑ Amish Groups, undifferentiated Counties (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives, www.thearda.com [dostęp 2021-07-28].
- ↑ Indiana 2020 presidential election results, www.cnn.com [dostęp 2021-07-28] (ang.).