Kentucky
Kentucky (wymowa:/kənˈtʌki/ ), oficjalnie Commonwealth of Kentucky – stan na środkowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. Jest jednym z czterech stanów posługujących się w oficjalnym nazewnictwie terminem commonwealth (pozostałe to: Massachusetts, Pensylwania i Wirginia)[2]. Początkowo był częścią stanu Wirginia, ale został wydzielony z niego w 1792 roku, stając się 15. stanem dołączonym do Unii[3].
stan | |||||
15. stan od 1 czerwca 1792 | |||||
![]() | |||||
| |||||
Dewiza: United we stand, divided we fall (Zjednoczeni wytrwamy, podzieleni upadniemy) | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Kod ISO 3166-2 |
US-KY | ||||
Gubernator | |||||
Powierzchnia |
104 656 km²[1] | ||||
Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
42,5 os./km² | ||||
Strefa czasowa | |||||
Położenie na mapie USA![]() | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal ![]() |
Kentucky graniczy na północy ze stanami: Illinois, Indiana i Ohio, na południu – z Tennessee, na wschodzie – z Wirginią Zachodnią i Wirginią, a na zachodzie – z Missouri. Zajmując obszar 104 749 km², stanowi 37. pod względem powierzchni stan Stanów Zjednoczonych. W spisie ludności z 2020 roku populacja stanu wynosiła 4 505 836 mieszkańców[4].
Zachodnia część stanu położona jest na nizinie Missisipi. Część środkowa i obszary północno-wschodnie są pagórkowate (wyżyna Cumberland).
Historia[5]Edytuj
- początek XVIII wieku – początek kolonizacji amerykańskiej
- 1774 – powstała pierwsza stała osada amerykańska – Harrodsburg
- 1775 – Daniel Boone zakłada Fort Boonesborough
- 1 czerwca 1792 – Kentucky zostało przyjęte do Unii
- 1861–1865 – wojna secesyjna. Mimo że był to stan niewolniczy, Kentucky pozostało w Unii.
10 grudnia 2021 r. o porze nocnej przez zachodnie Kentucky przeszło gwałtowne tornado, powodując poważne lub katastrofalne zniszczenia w wielu miastach, w tym: Mayfield, Benton, Dawson Springs i Bremen. Potwierdzono co najmniej 58 ofiar śmiertelnych[6].
GeografiaEdytuj
Około połowę powierzchni stanu stanowią grunty leśne, a do głównych gatunków drzew należą: buk, hikora, dąb czerwony, klon cukrowy, orzech, dąb biały i topola żółta. Znajduje się tutaj najdłuższa jaskinia na świecie – Jaskinia Mamucia, która w 1941 roku została uczyniona parkiem narodowym[7].
- Klimat: podzwrotnikowy wilgotny[8],
- Główne rzeki: Cumberland River, Green River, Kentucky, Mississippi, Ohio[9]
- Najwyższy szczyt: Czarna Góra (1263 m n.p.m.)
- Liczba hrabstw: 120[10]
- Największe hrabstwo: Pike[10]
Jest w dwóch strefach czasowych: wschodnia połowa stanu w UTC-05:00 a zachodnia połowa w UTC-06:00.
Lp. | Miasto | Ludność (2017) |
---|---|---|
1 | Louisville | 621 349 |
2 | Lexington | 321 959 |
3 | Bowling Green | 67 067 |
4 | Owensboro | 59 404 |
5 | Covington | 40 455 |
6 | Richmond | 35 397 |
7 | Georgetown | 33 660 |
8 | Florence | 32 305 |
9 | Hopkinsville | 30 789 |
10 | Nicholasville | 30 553 |
11 | Elizabethtown | 30 023 |
DemografiaEdytuj
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Kentucky liczy 4 505 836 mieszkańców, co oznacza wzrost o 166 469 (3,8%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[12]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,1% populacji, 22,4% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,8% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety[13].
JęzykEdytuj
Najpowszechniej używanymi językami w 2010 roku, są[14]:
- język angielski – 95,44%,
- język hiszpański – 2,39%,
- język niemiecki – 0,3%.
Rasy i pochodzenieEdytuj
Według danych z 2019 roku, 86,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (84,2% nie licząc Latynosów), 8,1% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% miało rasę mieszaną, 1,6% to Azjaci, 0,19% to rdzenna ludność Ameryki, 0,09% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu[15].
Do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (13,8%), niemieckiego (12,3%), irlandzkiego (10,8%) i angielskiego (9,8%). Do innych dużych grup należą osoby pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (139 tys.), europejskiego (123,6 tys.), meksykańskiego (91,8 tys.), włoskiego (88,1 tys.) i francuskiego (77,9 tys.)[15].
ReligiaEdytuj
Dane z 2014[16]:
- protestanci – 65% (w większości baptyści – 36%, ale także zielonoświątkowcy, bezdenominacyjni, metodyści i campbellici)[17],
- niereligijni – 22% (w tym: ateiści – 4% i agnostycy – 4%),
- katolicy – 10%,
- inne religie – 3% (w tym: mormoni, świadkowie Jehowy, muzułmanie, żydzi, buddyści, prawosławni, unitarianie uniwersaliści, scjentyści, bahaiści i hinduiści)[18].
Kentucky należy do trzech stanów z najwyższym odsetkiem (49%) protestantów ewangelikalnych[19]. Częścią tej grupy jest populacja około 10 tys. amiszów, z największą liczbą w hrabstwie Hart[20].
Około jedna trzecia wszystkich katolików zamieszkuje największe miasto – Louisville i jego hrabstwo Jefferson[21].
Przemysł i bogactwa naturalne[22]Edytuj
- główne uprawy: tytoń, soja, kukurydza
- produkcja bourbonu
- hodowla bydła, trzody chlewnej i koni.
- maszynowy,
- spożywczy,
- elektrotechniczny,
- hutniczy,
- petrochemiczny, wydobywczy (węgiel kamienny)
SportEdytuj
Stan jest domem dla jednego z najstarszych i najpopularniejszych wydarzeń sportowych w Ameryce – Kentucky Derby. Widzowie przebierają się od 1875 roku, aby pić miętowe julepy i oglądać wyścigi koni w Churchill Downs, w Louisville[7].
UczelnieEdytuj
W Kentucky działają Transylvania University (1780), będąca najstarszą instytucją szkolnictwa wyższego na zachód od Allegheny Mountains. University of Louisville, założony przez radę miasta w 1798 roku, jest najstarszym publicznym uniwersytetem w stanie. Założony w 1970 roku University of Kentucky w Lexington, jest największym uniwersytetem w stanie[23].
Zarówno University of Kentucky, jak i University of Louisville mają szkoły medyczne i dentystyczne oraz kolegia prawnicze. University of Kentucky ma również bardzo szanowaną szkołę rolniczą, dobrze znaną z obiektów do badań nad końmi. Większość prywatnych uczelni wspieranych jest przez kościoły[23].
Znani ludzieEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ Matt Rosenberg , What's the Difference Between a Commonwealth and a State?, ThoughtCo, 25 lipca 2019 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ How Kentucky Became a State, Puerto Rico 51st, 8 sierpnia 2014 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ Kentucky: 2010 Census of Population and Housing. [w:] U.S. Census Bureau [on-line]. webcitation.org. [dostęp 2017-01-19]. (ang.).
- ↑ Kentucky, history.com [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ NOAA US Department of Commerce , Dec 10-11 2021 Tornado Event, www.weather.gov [dostęp 2021-12-18] (ang.).
- ↑ a b Sara Clarke , 10 Things to Know About Kentucky, US News, 2019 [dostęp 2021-08-13] (ang.).
- ↑ Kentucky, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-23] .
- ↑ The 10 Longest Rivers in Kentucky, WorldAtlas [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ a b Kentucky land area County rank, www.usa.com [dostęp 2020-03-23] .
- ↑ Biggest Cities in Kentucky, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-01-23] .
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020, 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-08-08] .
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Kentucky; United States, www.census.gov [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-23] .
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02), data.census.gov [dostęp 2021-08-08] .
- ↑ Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics, Pew Research Center's Religion & Public Life Project [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ W nawiasie zaznaczono jedynie grupy mające ponad 50 tys. członków.
- ↑ Kentucky - Religious Traditions, 2010, www.thearda.com [dostęp 2021-08-08] .
- ↑ Mark Dreistadt , The Most Powerful Group In The United States, Infinity Concepts, 22 marca 2019 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ Amish Groups, undifferentiated Counties (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives, www.thearda.com [dostęp 2021-08-08] .
- ↑ Catholic Counties (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives, www.thearda.com [dostęp 2021-08-08] .
- ↑ Carla Carlton , Growing Grains - bourbon is fertilizing new market, Kentucky Living, 27 marca 2018 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ a b Kentucky, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-08-13] (ang.).