Kuźmina

wieś w województwie podkarpackim

Kuźminawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Bircza[6][5]. Leży na Pogórzu Przemyskim.

Kuźmina
wieś
Ilustracja
Zabytkowa cerkiew; obecnie kościół MB Nieustającej Pomocy
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przemyski

Gmina

Bircza

Liczba ludności (2011)

400[2][3]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-740[4]

Tablice rejestracyjne

RPR

SIMC

0599310[5]

Położenie na mapie gminy Bircza
Mapa konturowa gminy Bircza, na dole znajduje się punkt z opisem „Kuźmina”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Kuźmina”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kuźmina”
Położenie na mapie powiatu przemyskiego
Mapa konturowa powiatu przemyskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kuźmina”
Ziemia49°36′56″N 22°25′42″E/49,615556 22,428333[1]

Do 1954 istniała gmina Kuźmina. W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kuźmina, po jej zniesieniu w gromadzie Leszczawa Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

W Kuźminie znajduje się najgłębszy w Polsce otwór wiertniczy "Kuźmina-1", o głębokości 7541 m. Był to otwór badawczy, mający na celu zbadanie budowy geologicznej Karpat. Do krystalicznego podłoża dowiercono się na głębokości ponad 7300 m.

Części wsi edytuj

Integralne części wsi Kuźmina[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0599327 Chałupki część wsi
0599333 Dolny Koniec część wsi
0599340 Górny Koniec część wsi
0599356 Kiczora część wsi
0599362 Rzeki część wsi

Historia edytuj

Pierwsza wzmianka o Kuźminie pochodzi z 1497; następna, z 1500. Pierwszą cerkiew zbudowano w 1526. W XIX w. wieś należała do Pieciorowskich. W połowie i pod koniec XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Kuźminie był Ryszard Pieściorowski[7][8]. Na wschód od wsi znajdują się fragmenty fortyfikacji dworskich. Pod koniec XIX w. wieś dzieliła się na cztery części: Kuźminę Górną, Margel, Kiczerę i Kamionkę zwaną również Wapienisko. W 1938 wieś była widownią kilkudniowych starć ludności ukraińskiej z Kuźminy i okolic, walczącej o odebraną im cerkiew, z Polakami. Po kilku dniach starć sytuację opanowały oddziały żandarmerii ściągnięte z Dobromila, Sanoka i Przemyśla. Kilkadziesiąt osób, w tym kobiety i dzieci, zostało pobitych, a kilka zakatowano na śmierć. Cerkiew została przez władze polskie zamknięta, a udostępniły ją z powrotem wiernym dopiero okupacyjne władze niemieckie w 1941.

W II Rzeczypospolitej wieś położona powiecie dobromilskim województwa lwowskiego. 23 października 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zaatakowali wieś. W obronie ludności cywilnej zginęło 10 żołnierzy Wojska Polskiego. Atak został odparty, ale w październiku i listopadzie tegoż roku banderowcy zamordowali tu 19 Polaków[9].

Z Kuźminy pochodził Władysław Solarz[10].

Kuźmina w 1929 edytuj

  • Właściciel ziemski: Neuman Wład. (307 ha)
  • Lasy-eksploatacja: Sontag H.
  • Kowal: Kozioł F.
  • Różne towary: Roth G., Śliwka L.
  • Tartak: Langman Ch.
  • Wyszynk trunków: Langman Ch.

Wyznania edytuj

Katolicy obrządku wschodniego edytuj

W Kuźminie znajduje się drewniana cerkiew św. Dymitra, zbudowana w 1814 fundacji Woźniaków. W 1880 kościół liczył 90 wiernych, msze odbywały się nieregularnie. Do 1926 cerkiew podlegała greckokatolickiej parafii w Leszczawie Górnej, a potem parafii greckokatolickiej w Krecowie, po wojnie użytkowana przez rzymskich katolików jako kościół parafialny pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy[11].

Katolicy obrządku łacińskiego edytuj

W 1880 parafia łacińska w Tyrawie liczyła 560 wiernych z Kuźminy.

Demografia edytuj

  • 1785 mieszkało tu 103 grekokatolików, 265 rzymskich katolików i 5 Żydów.
  • 1840 i w 1859 - 250 grekokatolików,
  • 1880 - 560 katolików, 90 grekokatolików
  • 1899 - 144 grekokatolików,
  • 1926 - 320 grekokatolików
  • 1929 - 924 mieszkańców
  • 1938 - 246 grekokatolików.
    • (brak danych o innych mieszkańcach, do uzupełnienia)

Transport edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 65842
  2. Wieś Kuźmina w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-04-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
  5. a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 107.
  8. Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893. 
  9. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 133, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  10. Józef Ząbkiewicz. Drogi zwycięstwa. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 11 (338) z 10-20 kwietnia 1985. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  11. Parafia na stronie diecezji. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-25)].

Linki zewnętrzne edytuj