Orzeł (symbol)
Orzeł – symbol państwowy popularny nie tylko w Europie, wykorzystywany w heraldyce w takich kompozycjach jako godło, trzymacze lub herb.
HistoriaEdytuj
Geneza orła jako symbolu sięga czasów wspólnoty praindoeuropejskiej, kiedy to orzeł jako symbol siły stał się atrybutem pierwszego z bogów praindoeuropejskiego panteonu – Diausa. Znany z późniejszej Grecji jako Zeus, a z Rzymu jako Jowisz, Iuppiter (archaicznie Diouis pater).
Orzeł pozostał atrybutem i posłańcem Jupitera w religii rzymskiej. Jako symbol siły tego boga stał się emblematem legionów rzymskich. Podobizna (figurka) orła z rozpostartymi skrzydłami widniała m.in. na szczycie sztandaru legionów – vexillum i labarum (do czasu zastąpienia przez symbol Chi Rho za cesarza Konstantyna Wielkiego).
W Cesarstwie Rzymskim orzeł stał się z czasem emblematem cesarza jako zwierzchnika armii, a następnie uniwersalnym symbolem państwa rzymskiego. Po przeniesieniu stolicy do Konstantynopola i utrwaleniu się dualistycznego charakteru cesarstwa (z podziałem na łaciński zachód oraz grecki wschód) rozpowszechniła się symbolika orła dwugłowego, gdzie dwie głowy symbolizują dwie stolice: lewa Rzym, prawa Konstantynopol. Orzeł jednogłowy, nawiązujący do tradycji poprzedzającej rozpad cesarstwa rzymskiego na dwie części, stał się godłem Karola Wielkiego, a potem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i innych państw, m.in. stał się godłem Polski.
Orzeł dwugłowy był znany już w głębokiej starożytności[1]. W mitologii rzymskiej orzeł dwugłowy nawiązuje do głowy Janusa – siła stwórcza, wszechwiedza[2]. Dwugłowy orzeł pozostał godłem Cesarstwa Bizantyńskiego, które nigdy nie wyrzekło się pretensji do panowania nad utraconą zachodnią częścią Cesarstwa Rzymskiego. Za panowania cesarza Zygmunta Luksemburskiego w roku 1410, aż do roku 1806 dwugłowy orzeł stał się widocznym godłem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
Do heraldyki ruskiej trafił prawdopodobnie poprzez pierwszych wareskich władców Rusi – Rurykowiczów, którzy prowadzili ożywioną działalność handlową i religijną z Bizancjum i Konstantynopolem. W XIII w. lub wcześniej, pojawił się z sąsiadującej z Polską Rusią Halicką[3]. Dwadzieścia pięć lat po ślubie Iwana III z Zoe Paleolog (1497), dwugłowego orła uznano za oficjalny herb Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Od 1993, dwugłowy złoty orzeł z czasów Cesarstwa Wschodniorzymskiego jest ponownie herbem Rosji.
GaleriaEdytuj
Współczesne herby i godła państw:
.svg)
.svg)
.svg)
Herby i godła historyczne:
Herb II Rzeczpospolitej
Herb Cesarstwa Austrii
.svg)
.svg)
_-_01.jpg)
Herby miast:
Herb Sandomierza
Inne:
10 marek polskich z 1917
PrzypisyEdytuj
- ↑ Polskie herby ziemskie: geneza, treści, funkcje. 1993; „Dwugłowego orła po raz pierwszy użyli zamieszkujący Azję Mniejszą około roku 1800 p.n.e. Hetyci, twórcy potężnego państwa, które zagrażało nawet Egiptowi.” Stanisław Russocki, Zarys dziejów. 1978; „Symbol dwugłowego orła był znany w cywilizacji łacińskiej. W starożytnym Rzymie umieszczano go obok postaci bogów.”, [w:] Andrzej Andrusiewicz. Polska i jej wschodni sąsiedzi. 2009; „Dwugłowy orzeł z legendy ruskiej porywa dzika i składa na wzgórzu nad przyszłą Moskwą”. Władysław Kopaliński. Słownik symboli.
- ↑ Władysław Kopaliński. Słownik symboli. s. 287.
- ↑ Wyobrażenia dwugłowego orła na Rusi, na miniaturach przedstawiających Jarosława Mądrego, gdzie widnieje na jego płaszczu, podobnie jak i na płaszczu Jarosława, księcia Nowogrodu (1198), na dokumentach z czasów Jurija i Wsiewołoda (1220) oraz Daniły (1235)., [w:] Alexander Solovjev. Les emblemes heraldiques de Byzance et les Slaves. t. VII, 1953.
