Wikipedia

Powiat tyski

Powiat tyski – dawny powiat istniejący w latach 1954–1975 w woj. katowickim (początkowo jako stalinogrodzkie) i 1999–2001 w woj. śląskim – samo miasto Tychy nie wchodziło wtedy w skład powiatu. Jego ośrodkiem administracyjnym były Tychy. 1 stycznia 2002 roku siedziba powiatu została przeniesiona do Bierunia, a sam powiat zmienił nazwę na powiat bieruńsko-lędziński.

Powiat tyski
powiat
1954–1975 i 1999–2001
Państwo

 Polska

Województwo

katowickie, śląskie

Data powstania

1954, 1999

Data likwidacji

1975, 2001

Siedziba

Tychy

Powierzchnia

449 km²

Populacja (1973)
• liczba ludności


143 200

• gęstość

319 os./km²

Tablice rejestracyjne

STY

Szczegółowy podział administracyjny (1973)
Plan
Liczba gmin miejskich

9

Liczba gmin wiejskich

7

brak współrzędnych
Centrum Tychów – Rondo Lwowskie

Utworzenie powiatu

edytuj

Powiat tyski został powołany dnia 1 października 1954 roku w województwie stalinogrodzkim, jako jeden z pierwszych powiatów utworzonych tuż po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat tyski złożyły się 4 miasta i 23 gromady, które wyłączono z powiatu pszczyńskiego w tymże województwie (w praktyce gromady te należały do powiatu pszczyńskiego przez zaledwie dwa dni)[1]:

31 grudnia 1960 z powiatu tyskiego wyłączono gromadę Ornontowice i włączono ją do powiatu rybnickiego[2].

Zmiany wewnętrzne

edytuj

1 stycznia 1956 roku z powiatu tyskiego wyłączono miasto Tychy i utworzono w nim powiat miejski[3]. Tychy były jednak w dalszym ciągu siedzibą powiatu tyskiego. 20 grudnia 1956 roku przywrócono województwu stalinogrodzkiemu jego pierwotną nazwę województwo katowickie[4].

W latach 1954–1957 osiem gromad uzyskało prawa osiedla: Kostuchna, Łaziska Średnie, Murcki, Wesoła (już 13 listopada 1954)[5], Hołdunów, Orzesze (1956)[6], Imielin i Lędziny (1957)[7].

W kolejnych latach sześć z ośmiu osiedli uzyskało prawa miejskie i zostało przekształcone w miasta: Orzesze, Wesoła (1962)[8], Lędziny (1966)[9], Imielin, Kostuchna i Murcki (1967)[10].

Reformy w latach 70. i łączenie jednostek

edytuj

Po zniesieniu gromad i osiedli oraz reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku powiat tyski podzielono na 9 miast i 7 gmin[11]:

27 maja 1975 roku, a więc pięć dni przed reformą likwidującą powiaty, odbyła się wielka akcja przyłączania jednostek administracyjnych do większych sąsiednich ośrodków miejskich. Spośród 16 jednostek powiatu tyskiego aż 13 utraciło tego dnia suwerenność[12]:

Po tak obszernej komasacji powiat tyski od 27 maja do 31 maja 1975 roku składał się jedynie z enklaw miejskich: Łaziska Górne, Mikołów i Orzesze.

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku skrawki terytorium zniesionego powiatu tyskiego włączono do nowego (mniejszego) województwa katowickiego[14].

Odtwarzanie jednostek i reforma 1999

edytuj

2 kwietnia 1991 roku prawa miejskie odzyskały Bieruń i Lędziny, przywrócono też gminę Wyry[15]. Nieco później, 30 grudnia 1994 roku status miasta odzyskał Imielin, odtworzono także dawną gminę Chełm Śląski (do 1954 gmina w powiecie pszczyńskim a w latach 1954–1973 już jako gromada w powiecie tyskim)[16].

Wraz z kolejną reformą administracyjną przywrócono 1 stycznia 1999 roku w województwie śląskim powiat tyski o obszarze mocno okrojonym w porównaniu z tym z początku 1975 roku[17]. Był to najmniejszy pod względem powierzchni i ludności powiat ziemski w województwie śląskim oraz najmniejszy pod względem powierzchni powiat ziemski w Polsce. Przyczyniło się do tego równoczesne utworzenie (po raz pierwszy) powiatu mikołowskiego oraz fakt że spora część dawnych terenów powiatu tyskiego pozostawała w dalszym ciągu w obrębie Tychów, Katowic i Mysłowic. Na powiat złożyły się:

Gmina Bojszowy istniała do 1954 roku w powiecie pszczyńskim, następnie została reaktywowana 1 stycznia 1973 roku w tymże powiecie lecz została zniesiona 1 lutego 1977 roku przez włączenie do gminy Pszczyna oraz do Tychów[18]. 2 lutego 1991 roku gminę reaktywowano w województwie katowickim[15]. Tak więc z dniem 1 stycznia 1999 roku gmina Bojszowy po raz pierwszy należała do powiatu tyskiego. Tychy stały się ponownie siedzibą starostwa, lecz nie wchodziły w skład powiatu, stanowiąc miasto na prawach powiatu.

Przemianowanie

edytuj

1 stycznia 2002 roku zmieniono nazwę powiatu tyskiego na powiat bieruńsko-lędziński z jednoczesnym przeniesieniem siedziby władz powiatowych z Tychów do Bierunia[19].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 246
  2. ↑ Dz.U. z 1960 r. nr 60, poz. 337
  3. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 291
  4. ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 269
  5. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253
  6. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299
  7. ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 31
  8. ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
  9. ↑ Dz.U. z 1965 r. nr 54, poz. 334
  10. ↑ Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318
  11. ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
  12. ↑ a b c d Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87
  13. ↑ a b Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88
  14. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  15. ↑ a b Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 8
  16. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671
  17. ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  18. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 14
  19. ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 631

Zobacz też

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_tyski&oldid=73730586”