Pułki zmechanizowane Wojska Polskiego

Pułki zmechanizowane Wojska Polskiego – spis polskich pułków zmechanizowanych: ich geneza, podległość i przeformowania; skład organizacyjny: miejsca stacjonowania.

Korpusówka wojsk zmechanizowanych

Skład organizacyjny pułków

edytuj
 
Samochód pancerny dowództwa BA-64

Na przełomie lat 40. i 50. XX w. w Wojsku Polskim rozpoczął się proces przechodzenia dywizji piechoty z trakcji konnej i pieszej na motorową. Początkowo na bazie pułków piechoty zaczęto tworzyć pułki zmotoryzowane, a w dalszej kolejności zmechanizowane. Jest sprawą dyskusyjną, czy oddziały te spełniały kryteria jednostek zmechanizowanych, niemniej jednak przyjmowały właśnie takie nazwy.

Na przestrzeni lat zmieniano i udoskonalano struktury pułków. Były one zawsze jednak kompromisem pomiędzy skomplikowaną sytuacją polityczno-militarna na świecie a możliwościami ekonomicznymi państwa.

W 1950 pułk zmechanizowany tworzyły: trzy bataliony piechoty zmotoryzowanej po trzy kompanie piechoty, kompania ckm, kompania moździerzy, pluton armat 57 mm ZiS-2, pluton łączności i drużyna naprawcza. Siłę uderzeniową stanowił batalion czołgów średnich z trzema kompaniami czołgów. Wsparcie ogniowe zapewniał dywizjon artylerii z trzema bateriami armat 76 mm ZiS-3 i bateria moździerzy 120 mm. Ponadto w pułku występował batalion szkolny oraz kompanie: saperów, łączności, rozpoznawcza, technicznego zaopatrzenia i pluton obrony przeciwchemicznej. Pułk liczył około 1800 żołnierzy.

W 1951 postanowiono wprowadzić do dywizji zmechanizowanej trzeci pułk zmechanizowany. Odbyło się to kosztem zmniejszenia liczby pododdziałów bojowych w batalionach piechoty zmotoryzowanej. We wszystkich kompaniach piechoty, moździerzy i ckm zredukowano liczbę plutonów z 3 do 2. W batalionie czołgów średnich zmniejszono liczbę kompanii do dwóch. Wprowadzenie tych zmian spowodowało znaczne zmniejszenie stanu osobowego pułku zmechanizowanego o ok. 30%.

 
BTR-40

W 1952 wprowadzono nowe etaty dywizji zmechanizowanej typu B. Zachowano ogólną strukturę wcześniej sformowanych dywizji, jednak liczebność poszczególnych pododdziałów oraz stan ich uzbrojenia był znacznie niższy. Pułki zmechanizowane posiadały w swojej strukturze zaledwie jeden batalionu piechoty zmotoryzowanej. Nie posiadały też batalionu czołgów, a jedynie kompanię. Sprzęt bojowy pułku to: 10 czołgów średnich T-34/85 i 5 samochodów pancernych BA-64. Artylerię stanowiło: 14 armat, 14 moździerzy i 3 ciężkie granatniki przeciwpancerne (działa bezodrzutowe) T-21.

W 1954 formując 15 DZ, w batalionach piechoty zmotoryzowanej, w miejsce kompanii ckm wprowadzono baterię artylerii przeciwpancernej z plutonem armat i dwoma plutonami ciężkich granatników. W skład batalionu weszła również dodatkowo bateria artylerii przeciwlotniczej. W kompaniach piechoty zmotoryzowanej, oprócz dwóch plutonów piechoty, wprowadzono pluton ckm. Kompania czołgów średnich została tu zastąpiona kompanią czołgów i artylerii pancernej. Artyleria pułku wzmocniona została baterią artylerii przeciwlotniczej.

W 1955 wprowadzono dwa typy pułków zmechanizowanych: rozwinięty i skadrowany.

Rozwinięty posiadał: dwa bataliony piechoty zmotoryzowanej po dwie kompanie piechoty zmotoryzowanej, kompanię ckm oraz baterie: artylerii przeciwpancernej i przeciwlotniczej. Jego batalion czołgów i artylerii pancernej posiadał dwie kompanie czołgów i kompanię dział pancernych. Artylerię pułkową stanowiły: bateria artylerii i bateria moździerzy, oraz bateria artylerii przeciwlotniczej. Ponadto występowały kompanie: rozpoznawcza, łączności, saperów oraz pluton obrony przeciwchemicznej. W składzie pułku znajdował się również batalion szkolny będący w praktyce trzecim batalionem piechoty zmotoryzowanej.

Ogółem w pułku było ok. 1.200 żołnierzy. Sprzęt bojowy to: 25 czołgów T-54A (lub T-34/85), 10 ciężkich dział pancernych ISU-122, 9 transporterów opancerzonych BTR-152 i 1 transporter opancerzony BTR-40. Ponadto: 5 dział bezodrzutowych 107 mm B-11, 5 dział bezodrzutowych kalibru 82 mm B-10, 4 armaty polowe 76 mm ZiS-3, 5 armat przeciwpancernych 57 mm ZiS-2, 4 armaty przeciwlotnicze 37 mm 61-K, 4 moździerze 120 mm, 30 granatników przeciwpancernych, 10 wkm PKM-2 i 4 PKM-4.

Skadrowany pułk miał strukturę zbliżoną do pułku rozwiniętego. Zasadnicze różnice dotyczyły batalionów piechoty zmotoryzowanej, z których jeden został skadrowany, a w drugim zmniejszono liczbę kompanii piechoty z 3 do 2. W batalionie istniały tylko trzy plutony. Kompanię saperów zastąpił pluton.

Stan osobowy pułku był o 25% mniejszy i wynosił 886 żołnierzy. Sprzęt bojowy to: 25 czołgów T-54A, 3 działa ISU-122, 6 transporterów opancerzonych BTR-152 i 1 transporter opancerzony BTR-40. Poza tym pułk dysponował 3 działami bezodrzutowymi 107 mm B-11, 3 działami bezodrzutowymi 82 mm B-10, 4 armatami 76 mm ZiS-3, 3 armatami przeciwpancernymi 57 mm ZiS-2, 4 armatami przeciwlotniczymi 37 mm 61-K, 4 moździerzami 120 mm, 21 granatników przeciwpancernymi, 6 PKM-2 i 4 PKM-4

W 1967 w pułku zmechanizowanym znajdowały się trzy bataliony piechoty zmotoryzowanej o składzie: trzy kompanie piechoty zmotoryzowanej i kompania wsparcia, batalion czołgów z trzema kompaniami czołgów, artyleria pułkowa z baterią haubic 122 mm i baterią przeciwpancerną. Samodzielne pododdziały stanowiły kompanie: rozpoznawcza, saperów, łączności, medyczna, remontowa i transportowa oraz plutony: chemiczny, przeciwlotniczy, remontu uzbrojenia i regulacji ruchu.

Pułk liczył 1636 żołnierzy. Jego uzbrojenie stanowiło: 31 czołgów T-54A (T-34/85), 79 transporterów opancerzonych SKOT, 11 samochodów rozpoznawczych BRDM-1, 3 wyrzutnie ppk 3M6 Trzmiel, 6 haubic 122 mm M-30, 9 armat przeciwpancernych 85 mm D-44, 9 moździerzy 120 mm, 9 moździerzy 82 mm, 6 dział bezodrzutowych 82 mm B-10, 94 granatniki przeciwpancerne RPG-2, 132 karabinki-granatniki kbkg wz. 1960, 18 ciężkich karabinów maszynowych, 98 ręcznych karabinów maszynowych i 27 karabinów wyborowych SWD.

Nazwy pułków

edytuj
 
BTR-152
 
SKOT 2A
 
BWP-1

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h Pułk zunifikowany posiadający w swoim składzie dwa bataliony czołgów i dwa bataliony zmechanizowane.

Bibliografia

edytuj
  • Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń ;Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.