Wikipedia

Żary

miasto i gmina w województwie lubuskim

Żary (łac. Sara, Sarove; niem. Sorau; dolnołuż. Żarow) – miasto, będące jednocześnie gminą miejską i siedzibą gminy wiejskiej Żary, zlokalizowane w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, na południowym skraju Wału Trzebnickiego; siedziba powiatu żarskiego.

Żary
miasto i gmina
Ilustracja
Pałac Promnitzów oraz wieża zamku Dewinów
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

żarski

Data założenia

1030

Prawa miejskie

1260

Burmistrz

Danuta Madej

Powierzchnia

33,49 km²

Wysokość

160 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


36 004
1065 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 68

Kod pocztowy

68-200 do 68-205

Tablice rejestracyjne

FZA

Położenie na mapie powiatu żarskiego
Mapa konturowa powiatu żarskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Żary”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Żary”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Żary”
Ziemia51°38′12″N 15°08′12″E/51,636667 15,136667
TERC (TERYT)

0811021

SIMC

0988684

Hasło promocyjne: Miasto przyjazne inwestorom – Stolica polskich Łużyc
Urząd miejski
ul. Rynek 1-5
68-200 Żary
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Według danych GUS na 2021 r. Żary liczyły 36 004 mieszkańców[1] (największe miasto w polskiej części Łużyc[potrzebny przypis] - czasami zwane „stolicą Wschodnich Łużyc”[2] - i 4. pod względem ludności w województwie).

PołożenieEdytuj

 
Położenie gminy na mapie powiatu

Żary znajdują się we wschodniej części regionu Wzniesienia Żarskie, a południowo-wschodnia część już na terenach regionu Bory Dolnośląskie. Miasto leży między dwoma dopływami Odry: Bobrem i Nysą Łużycką.

Historycznie teren ten należy do Dolnych Łużyc[3]. Urbanistycznie miasto rozwinęło się w kierunku północnym, gdyż Wzniesienia Żarskie, dość strome utrudniały kolonizację na południe.

Według danych z 1 stycznia 2013 r. powierzchnia miasta wynosiła 33,49 km²[4]. Miasto stanowi 2,39% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2000 Żary miały obszar 33,24 km², w tym: użytki rolne 39%, użytki leśne 20%[5].

W latach 1950–1998 miasto należało do województwa zielonogórskiego.

NazwaEdytuj

Pierwotną nazwą miejscowości była łużycka nazwa Zarow, która wywodzi się prawdopodobnie od wypalania lasów w procesie wylesiania i oznacza wypalone, wyżarzone miejsce. Po podbiciu w średniowieczu Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich mieszkających na Łużycach nazwa została później zgermanizowana na Sorau. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Soravia, Sora[6]. Do XVIII wieku niemiecka nazwa miasta Soraw[potrzebny przypis].

Krótko po 1945 r. miasto miało nazwy Żuraw, Żóraw, Żarów[7] W maju 1946 r. wprowadzono urzędowo nazwę Żary[8].

Historia miastaEdytuj

 
Dworzec kolejowy (pocz. XX w.); opis miejsca widokówki Sorau N.-L., tj. Niederlausitz

Nazwa Zara pojawia się pierwszy raz w roku 1007 w kronice Thietmara. Około roku 1030 osada zostaje przyłączona przez Mieszka II do Polski. Przez terytorium plemienne Żarowian przebiegała droga handlowa zwana Traktem Niskim bądź Traktem Solnym. Miał istotne znaczenie dla rozwoju Żar i regionu w średniowieczu i nowszych dziejach. W roku 1207 miasto otoczone zostało murami[9].

Prawa miejskie oparte na tzw. prawie magdeburskim Żary uzyskały w 1260 roku wraz z licznymi przywilejami[potrzebny przypis]. Burzliwa historia sprawiła, że miasto często zmieniało przynależność państwową. Do 1364 obejmowali nad miastem zwierzchnictwo Piastowie śląscy, do 1469 królowie Czech, do 1490 król Węgier, do 1512 elektorowie sascy, do 1635 ponownie królowie Czech[10], a do 1806 ponownie elektorowie sascy, będący w latach 1697–1706 i 1709-1763 zarazem królami Polski, a do 1815 książę warszawski i król saski. Miasto trawiły pożary w latach 1424, 1619, 1684 oraz 1701[9]. W mieście gościli królowie Polski August II Mocny (w 1705, 1718 i 1730) i August III Sas (w 1748)[10]. Na początku III wojny północnej w 1700 zarządzeniem Augusta II w Żarach założono magazyn zbożowy na potrzeby armii saskiej[11]. Za jego panowania przez Żary poprowadzono trakt pocztowy łączący Toruń i Drezno[12]. Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 Żary wraz z całymi Dolnymi Łużycami stały się częścią Królestwa Prus, a w 1871 Cesarstwa Niemieckiego. Po II wojnie światowej, postanowieniem konferencji poczdamskiej, od 1945 roku są miastem Polski.

 
Rynek w Żarach (1921 r.)

Właścicielami Żar byli: Dewinowie, Packowie, Bibersteinowie oraz Promnitzowie, których okazałe rezydencje przetrwały do dziś w różnym stanie. Przez setki lat miasto było ośrodkiem Wolnego Państwa Stanowego Żary-Trzebiel. W XIV wieku zaczynały powstawać cechy sukienników, płócienników, piwowarów, szewców i farbiarzy. W XIX w. miasto stało się prężnym ośrodkiem przemysłowym, w którym głównie dominowały zakłady włókiennicze, zatrudniające 50% wszystkich pracujących w przemyśle. W latach 1888–1945 istniała tu fabryka porcelany.

Podczas II wojny światowej, od 1942 w Żarach znajdował się oddział zakładów lotniczych Focke-Wulf przeniesiony tutaj z Bremy. Po nalocie alianckim 11 kwietnia 1944 ok. 12:10 spłonęła bądź legła w gruzach duża część zabudowy starego miasta[13]. W 1945 w ramach prowadzonej ofensywy wojska Armii Czerwonej dotarły do miasta. Po walkach z oddziałami niemieckimi miasto zdobył 16 lutego 1945 10 Gwardyjski Korpus Pancerny z 4 Gwardyjskiej Armii Pancernej oraz wojska 13 Armii należące do 1 Frontu Ukraińskiego[14].

ZabytkiEdytuj

 
Stary Rynek w Żarach
 
Ratusz
 
Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
 
Obwarowania miejskie (XIV/XVI w.)
 
Kościół pw. św. Barbary, obecnie garnizonowy pw. Podwyższenia Krzyża

Pomimo poważnych zniszczeń wojennych, w Żarach zachowało się wiele ciekawych zabytków architektury i pozostał średniowieczny układ urbanistyczny. Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[15]:

  • Stare Miasto
  • kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, ul. 11 Listopada, z lat 1914–1917
  • kościół szpitalny pod wezwaniem Świętego Ducha, obecnie kościół polsko-kat. pod wezwaniem Dobrego Pasterza, ul. Żagańska, z XIV wieku, przebudowany w 1702 roku
  • kościół cmentarny, filialny pod wezwaniem św. Piotra, wczesnogotycki z drugiej połowy XIII wieku, przebudowany w XIV wieku, XV/XVI wieku, w XVIII wieku; zbudowany z kamienia polnego. Jednonawowy z węższym i niższym prezbiterium
  • zespół klasztorny franciszkanów, z XIII–XIX wieku, przebudowany w XX wieku: część klasztoru przebudowana na słodownię, Kaczy Rynek 9, z XIV/XV wieku, przebudowana w XIX wieku; szkoła na fundamentach skrzydła klasztornego, pl. Botwina, nie istnieje
  • katakumby – krużganki na cmentarzu, z XVII–XIX wieku
  • kościół pod wezwaniem św. Barbary, obecnie kościół garnizonowy pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, pl. Jagiełły, z XIV–XV wieku, przebudowany w XVIII wieku
  • kościół ewangelicki, obecnie kościół rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem MB Różańcowej, pl. Inwalidów 13/14, z XVIII wieku, w 1873 roku, w 1988 roku
  • mury obronne, pozostałości z XIV/XVI-wiecznych średniowiecznych obwarowań miejskich, częściowo odrestaurowane, fragmenty murów, dwie wieże
    • Brama Dolna, ul. Osadników Wojskowych, z XIV wieku, przebudowana w XVI wieku
  • zespół zamkowy, z XIV–XVIII wieku:
    • zamek Dewinów-Bibersteinów – zamek gotycki został zbudowany z inicjatywy Albrechta Dziewina w drugiej połowie XIII w., przebudowany w latach 1540–1549 przez Bibersteinów i uzyskuje renesansowy charakter
    • pałac Promnitzów, barokowy, zaprojektowany przez szwajcarskiego architekta Giovanniego Simonettiego; został zbudowany w latach 1710–1728 jako monumentalne, czteroskrzydłowe założenie z dziedzińcem pośrodku, sąsiaduje z zamkiem
    • pałac ogrodowy „Akademia Rycerska”, obecnie szpital wojskowy, ul. Domańskiego, z 1725 roku
    • park geometryczny, ul. Domańskiego, z XVIII wieku z Błękitną Bramą z 1708 roku
    • dawny folwark zamkowy, ul. Poznańska, z XVIII wieku: spichrz; stajnia; budynek gospodarczy; gorzelnia; obora, cztery domy, ul. Poznańska 3-a-b-c-d
  • ratusz, Rynek, z przełomu XIV–XVI wieku, przebudowany w XVIII wieku, w XX wieku z renesansowym portalem
  • domy, ul. Armii Krajowej 2, 3a, 4, 5, 6, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Artylerzystów 6, 7, 10, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Bohaterów Getta 1, 23, 25, 29, z XIX wieku i XX wieku
  • domy, ul. Broni Pancernej 1, 6, z XIX wieku, w XX wieku
  • domy, ul. Śródmiejska 1, 4, 5, 7, 11, 14, 15, 20, 26, 28, z XIX wieku i XX wieku
  • warte uwagi są kamieniczki otaczające rynek oraz stojące przy ulicy Króla Bolesława Chrobrego – głównej arterii handlowej miasta; najstarsze pochodzą z XVII stulecia
    • domy, ul. Chrobrego 1, 1a, 3, 4, 5, 7, 8/8a z oficynami, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 20, 21, 23 pierwotnie kaplica, 25, 26-27, 28, 29, 35, 40, z XIV–XX wieku
  • dom, ul. Cicha 1, z XVII–XVIII wieku
  • kamienica, ul. Górnośląska 2, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, pl. Inwalidów 2, 7, 11, z XVII wieku, w XVIII wieku, w XIX wieku
  • domy, ul. Kąpielowa 15, 24
  • domy, ul. Kościelna 1 z XVI wieku, 1/2 z XIV–XV wieku, 12 nie istnieje, 13, z XVII–XVIII wieku
  • zespół zabudowy, pl. Kościelny: dwa domy przy murach obronnych; domy nr: 7, 8, 9/10, 11, 12, 13, 14; nieopodal kościoła odnajdziemy gotycką plebanię; gotycko-renesansowy budynek nadintendentury. Dzisiaj mieści się tutaj archiwum miejskie; dzwonnica z XIV wieku o wysokości 28 metrów; jest to dawna gotycka baszta obronna z początków XIV wieku, która została podwyższona i zaadaptowana na dzwonnicę w XVI wieku
  • domy, pl. Lotników 9, 17, z XV wieku
  • domy, pl. 1 Maja 1, 1a, 3a, 4, 4a, z XIX wieku/XX wieku
  • dom, ul. Parkowa 1, z XIX wieku/XX wieku
  • dom, ul. Mieszka I 24, z XVII wieku, nie istnieje
  • domy, ul. Moniuszki 32, 46, 58, z XVII wieku, w XIX wieku i XX wieku
  • dom, ul. Ogrodowa 1, 2, 2a, 3, 13, z XIX wieku i XX wieku
  • domy, ul. Osadników Wojskowych 1/2 kamienica z 1910 roku, 10, 11, 12,13, 34, nie istnieją z XVII i XVIII wieku; oraz 31/33, 35, 40, 46,52, 53, z XVII i XVIII wieku, w XIX wieku
  • kamienica z oficyną, ul. Podchorążych 2, z 1907 roku
  • domy, ul. Podchorążych 3, 6, 7 z oficyną, 9/10, 11, 25; 26 i 35 i 38 nie istnieją; 32, 39, 40, 45, 46, z XVIII wieku i XIX wieku
  • domy, pl. Przyjaźni 1, 1a, 4, 5, 9,1 7, z XIX wieku, przebudowane w początku XX wieku
  • kamienica, pl. Przyjaźni 11/12, z 1898 roku
  • domy, Rynek 6/7, 10, 11, 31, 32/33, 35, 36, z XIX wieku i XX wieku
  • gospoda „Pod Złotą Gwiazdą”, Rynek 12, z 1770 roku, przebudowana XIX wieku
  • domy, Rynek 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 37, z XVII wieku, XVIII wieku, przebudowane w XIX wieku, w XX wieku
  • dom, ul. Spokojna 1, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Wrocławska 7, 11, 14, 16, 17, 19, 21, z XIX wieku/XX wieku
  • dom, pl. Zamkowy 1, z XVI wieku, przebudowany w XVIII wieku, w XIX wieku, nie istnieje
  • dom, ul. Zielona 1/2, z XIX wieku/XX wieku
  • dom, ul. Żagańska 1, 2 z XVII, 4, 9, 11, 15, 17 z XVII i XVIII wieku, 22, 23/25, 26, 34, 37a, 42, z XIX wieku/XX wieku
  • wieża ciśnień, ul. Lotników, z początku XX wieku
  • browar (ruina), al. Jana Pawła II, z połowy XVIII wieku, nie istnieje
  • zespół dawny fabryki włókienniczej Stillera, ul. Kaszubska 41, z lat 1900–1902: budynek administracyjny; garaże; warsztat stolarski; warsztat elektryczny; kotłownia; magazyn
  • budynek produkcyjny, obecnie biurowy w zespole dawny tkalni Frenzla, ul. Broni Pancernej 6, z XIX wieku: komin przy dawnej kotłowni
  • kaplica pojednania, al. Wojska Polskiego[16]

Dzielnica Kunice

inne zabytki:

Dzielnice i osiedla ŻarEdytuj

 
Rewitalizacja bloków na żarskiej starówce

Miasto jest jednolitą gminą o statusie miejskim, bez prawnego podziału jej terytorium na dzielnice i osiedla, czyli na jednostki pomocnicze gminy. Jednakże w mieście istnieje zwyczajowy podział poszczególnych jego części wynikający ze względu na położenie tych terenów oraz z pewnych uwarunkowań historycznych i urbanistycznych. Dzielnice i osiedla mieszkaniowe nie stanowią oficjalnego podziału administracyjnego miasta. Są to nazwy zwyczajowe, które są powszechnie używane przez mieszkańców.

Dzielnice:

Osiedla mieszkaniowe:

DemografiaEdytuj

Dane z 30 czerwca 2004[17]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 39 029 100 20 571 52,7 18 458 47,3
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 1174,2 618,9 555,3

Według danych z 31 grudnia 2014 r. liczyło 38 527 mieszkańców[18].

Piramida wieku mieszkańców Żar w 2014 roku[19].

 

Według danych z roku 2000 średni dochód na mieszkańca wynosił 1258,39 zł[5].

Wspólnoty wyznanioweEdytuj

 
Kościół Matki Boskiej Szkaplerznej (ul. Wyzwolenia)

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

GospodarkaEdytuj

Położenie w pasie przygranicznym ma duży wpływ na rozwój gospodarczy miasta. Bogate tradycje przemysłowe wraz z korzystnymi warunkami rozwoju, stworzonymi przez władze Żar, sprawiły, że żarskie firmy szybko dostosowały się do nowych warunków ekonomicznych. Coraz większą rolę odgrywa w Żarach przemysł drzewny, elektryczny, metalowy oraz materiałów budowlanych. W wiele żarskich firm zainwestowali obcokrajowcy, korzystając z wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Zainwestowany kapitał zagraniczny to do tej pory około 350 mln dolarów.[potrzebny przypis] Żary zajmują 26. miejsce wśród najbardziej atrakcyjnych dla inwestorów miast powiatowych w rankingu sporządzonym przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. W 2006 r. zajęły 2 miejsce w rankingu gmin miejskich i miejsko-wiejskich ogłoszonym przez gazetę „Rzeczpospolita”. [potrzebny przypis]

OświataEdytuj

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Fryderyka Chopina
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Janusza Korczaka
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Polskich Noblistów
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. Bolesława Chrobrego
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im. Armii Krajowej
  • Społeczna Szkoła Podstawowa
  • Katolicka Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa
  • Społeczne Liceum Ogólnokształcące
  • Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II
  • Zespół Szkół Ekonomicznych
  • Zespół Szkół Samochodowych
  • Zespół Szkół Budowlanych
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych
  • Branżowa Szkoła I Stopnia (OHP Żary)[28]
  • Łużycka Szkoła Wyższa
  • Państwowa Szkoła muzyczna im. Georga Philipa Telemanna.
  • Szkoła Muzyczna Yamaha
  • Zespół Szkół Specjalnych

KulturaEdytuj

 
Żarski Dom Kultury
 
Miejska Biblioteka Publiczna (ul. Wrocławska 11)
  • Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego
  • Żarski Dom Kultury
  • Salon Wystaw Artystycznych Żarskiego Domu Kultury
  • Punkt Informacyjno-Promocyjny (Rynek 17)
  • Sala Widowiskowa „Luna” Żarskiego Domu Kultury „Mała Galeria ŻDK”
  • Filia Żarskiego Domu Kultury „Kunice” „Galeria Zaścianek ŻDK”
  • Młodzieżowy Dom Kultury
  • Miejska Biblioteka Publiczna
  • Kino „Pionier”
  • PTTK Oddział Żary (Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego)

Media w ŻarachEdytuj

Gazety w regionie:

Telewizja i radioEdytuj

  • Na terenie miasta można odebrać naziemną telewizję cyfrową (DVB-T) z nadajników Jemiołów, Wichów i Śnieżne Kotły. Ze względu na korzystne położenie miasta, możliwy jest również odbiór programów niemieckich i czeskich oraz wielu stacji radiowych (w tym emitowanych z górskich nadajników).
  • Telewizja Regionalna na kanale 140 sieci Vectra (TV Cyfrowa) oraz w analogowym pakiecie kablówki. Stacja powstała w kwietniu 2013 r., oglądać ją można również w Internecie[29].

SportEdytuj

W mieście swoją siedzibę ma powstały 1 marca 1946 roku Klub Sportowy „Promień” Żary, którego sukcesami są m.in. występy w III poziomie rozgrywek oraz 1/16 finału Pucharu Polski. Klub rozgrywa mecze na Stadionie KS Promień przy ul. Zwycięzców 38 w Żarach[30]. Na terenie dzielnicy Kunice istnieje drugi żarski klub piłkarski – „Unia” Kunice-Żary, którego najlepszym sukcesem są występy w III poziomie rozgrywek. Mecze domowe rozgrywane są na stadionie w Kunicach[31].

Miejski Ludowy Klub Sportowy Agros Żary (założony w 1978 roku) prowadzi sekcje zapaśnicze (męską i żeńską) oraz lekkoatletyczną.

BC Swiss Krono Żary, który występuje w II lidze koszykówki.

Żarski Klub Sportów Walki, prowadzący sekcje Boksu Tajskiego, boksu olimpijskiego oraz mieszanych sztuk walk.

Miasta partnerskieEdytuj

 
Ławeczka Georga Philippa Telemanna

Urodzeni w ŻarachEdytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Żarach.

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Ludność / Stan ludności / Gęstość zaludnienia (...) oraz Narodowe spisy powszechne / NSP rrrr - ludność / Ludność w miejscowościach statystycznych, GUS - Bank Danych Lokalnych, 2021 [dostęp 2023-02-03].
  2. ↑ Marcin Tujdowski, Materiały - Wschodnie Łużyce. Region historyczny i społeczny, „Przegląd Zachodni” (3), Biblioteka Cyfrowa dLibra, 2005, s. 124, 126 [dostęp 2023-02-03] (pol.).
  3. ↑ Łużyce Dolne, Szlak rowerowy Odra-Nysa. oderneisse-radweg.de:80. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-26)]..
  4. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  5. ↑ a b Miasto Gmina Żary. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset, 2000. [dostęp 2010-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-15)]. (pol.).
  6. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 181. ISBN 978-83-910595-2-4.
  7. ↑ Dz.U. 1945 nr 33, poz. 196.
  8. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85, s. 2).
  9. ↑ a b A.F. Busching, „A new system of geography”, rozdz. „Lusatia”, London 1762, s. 142.
  10. ↑ a b » ŻaryDresden-Warszawa, dresden-warszawa.eu [dostęp 2019-04-11] (pol.).
  11. ↑ Johann Gottlob Paulitz, Chronik der Stadt Senftenberg und der zum ehemaligen Amte Senftenberg gehörigen Ortschaften, Dresden, 1892-1923, s. 231.
  12. ↑ Szkice z historii poczty / usługi pocztowe, pocztowokurierski.pl [dostęp 2017-11-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-31] (pol.).
  13. ↑ Aleksandra Hudyma, Dwieście ton bomb spadło na Żary, ginęli ludzie, niszczono zabytki. Znasz historię swojego miasta?, Żary Nasze Miasto, 11 kwietnia 2020 [dostęp 2020-06-23] (pol.).
  14. ↑ Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga, Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych. Warszawa 1971, s.637,638.
  15. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 138–143. [dostęp 2013-03-16].
  16. ↑ Jedyna w Lubuskiem kapliczka pojednania stoi w ogródku w Żarach. To prawdziwa rzadkość
  17. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14].
  18. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 III 2011.
  19. ↑ Żary w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2015-12-30] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  20. ↑ Zbory, kbwch.pl [dostęp 2023-03-29].
  21. ↑ Żary, luteranie.pl [dostęp 2023-03-29].
  22. ↑ Diecezja wrocławska, polskokatolicki.pl [dostęp 2023-03-29].
  23. ↑ a b c d e Dekanat Żary, diecezjazg.pl [dostęp 2023-03-29].
  24. ↑ Dekret biskupa Józefa Guzdka ustalający przynależność parafii wojskowych do dekanatów, ordynariat.wp.mil.pl [dostęp 2023-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-23].
  25. ↑ Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2023-03-29].
  26. ↑ a b c Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-09-23].
  27. ↑ Filia wrocławskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Żarach, sztetl.org.pl [dostęp 2023-03-29].
  28. ↑ 4-5 Hufiec Pracy – DK w Żarach. lubuska.ohp.pl. [dostęp 2015-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-22)].
  29. ↑ Telewizja Regionalna Żary
  30. ↑ Promień Żary. 90minut.pl. [dostęp 10.4.15].
  31. ↑ Unia Kunice (Żary). 90minut.pl. [dostęp 10.4.15].

BibliografiaEdytuj

  • W. Korcz i inni: Województwo zielonogórskie przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1971.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żary&oldid=70542385”