Wikipedia

Srokowo

wieś w województwie warmińsko-mazurskim

Srokowo (do 1950 Dryfort, niem. Drengfurth[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Srokowo[5][6], na Mazurach. Siedziba gminy Srokowo. Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1405 roku, zdegradowane w 1945 roku[7]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie olsztyńskim.

Srokowo
wieś
Ilustracja
Ratusz i zabytkowy spichlerz w Srokowie
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

kętrzyński

Gmina

Srokowo

Liczba ludności (2011)

1385[2]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-420[3]

Tablice rejestracyjne

NKE

SIMC

0488668

Położenie na mapie gminy Srokowo
Mapa konturowa gminy Srokowo, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Srokowo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Srokowo”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Srokowo”
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego
Mapa konturowa powiatu kętrzyńskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Srokowo”
Ziemia54°12′51″N 21°31′24″E/54,214167 21,523333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Przez Srokowo biegnie droga wojewódzka nr 650 oraz przepływa rzeka Omet. Za miastem znajduje się duże wzniesienie moreny czołowej – Diabla Góra (157 m n.p.m.). Jest to dogodny punkt widokowy. Na terenie gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Kałeckie Błota i Bajory przy granicy gminy położony jest Rezerwat Siedmiu Wysp.

Toponimia edytuj

Miejscowość nazwę Srokowo uzyskało w 1950 r. dla upamiętnienia Stanisława Srokowskiego (1872–1950) – geografa, autora licznych prac naukowych na temat Prus Wschodnich. W latach 1945–1950 był przewodniczącym Państwowej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości, zajmującej się nazewnictwem na ziemiach zachodnich.

Historia edytuj

 
Akt oddania się stanów pruskich królowi Polski Kazimierzowi IV Jagiellończykowi i Koronie Królestwa Polskiego, 1454, Archiwum Główne Akt Dawnych

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1397 r. a prawa miejskie nadał jej 4 lipca 1405 roku wielki mistrz krzyżacki Konrad V von Jungingen. Zasadźcami miasta na prawie chełmińskim byli dwaj bracia Seyfart i Piotr Wolfowie. Srokowo lokowane było obok już istniejącej wsi na 114 włókach, z czego 4 włóki przeznaczone były na uposażenie kościoła. Parafia przed reformacją należała do archiprezbiteratu w Sępopolu. Miasto wybudowane zostało według określonego planu. Kościół farny ulokowany został w północno-zachodniej części miasta. Srokowo nie posiadało murów miejskich, a otoczone było fosami i wałami ziemnymi z palisadą drewnianą. Do miasta prowadziły trzy bramy: Nordenborska, Węgoborska i Rastemborska.

 
Herb Dryfortu

Miasto w czasie wojny trzynastoletniej 19 czerwca 1454 złożyło hołd komisarzowi króla Kazimierza Jagiellończyka w Królewcu. Od połowy XVI wieku Polacy posiadali w mieście oddzielną gminę kościelną i oddzielny kościół, który istniał do połowy XVIII wieku. Pomiędzy 1569 a 1900 siedemnastu srokowskich proboszczów było z pochodzenia Polakami. W Srokowie już w 1592 r. była szkoła parafialna, księgi kościelne w tym okresie były prowadzone w języku polskim[8]. Srokowo zostało zniszczone w 1657 r. przez Tatarów w ramach polskich represji nad elektorem za pomoc udzieloną Szwedom.

W roku 1877 hrabina Anna Lehndorff ze Sztynortu założyła w Srokowie dom dziecka. Pod koniec XIX w. były w nim 54 dziewczęta. Dziećmi opiekowały się ewangelickie diakonisy.

 
Dryfort na pocz. XX w.

Srokowo uległo zniszczeniu w czasie ostatnich dwóch wojen. W czasie I wojny światowej zniszczone zostały podcieniowe kamieniczki przy rynku. Miasto nie rozwijało się, w 1939 zamieszkiwało je 2280 osób. Odbudowana miejscowość uległa ponownemu zniszczeniu w 1945 r., podczas zajmowania przez Armię Czerwoną. Miasto utraciło 60% zabudowy.

Po II wojnie światowej 1 września 1945 rozpoczęła się nauka w szkole powszechnej zorganizowanej przez Zofię Folejewską.

 
Tablica upamiętniająca Stanisława Srokowskiego na ścianie ratusza

W 1946 miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa olsztyńskiego na terenie powojennej Polski i została zakwalifikowana, ze względu na zniszczenia i niewielkie rozmiary, do rzędu wsi. Niemieckojęzyczna ludność miasta została wysiedlona do Niemiec.

W 1950 r. historyczną nazwę Dryfort zastąpiono nazwą Srokowo, upamiętniając w ten sposób Stanisława Srokowskiego (1872–1950) – geografa, autora licznych prac naukowych na temat Prus Wschodnich. W latach 1945–1950 był przewodniczącym Państwowej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości, zajmującej się nazewnictwem na ziemiach zachodnich.

W ostatnim okresie funkcjonowania PGR w Srokowie była siedziba wielozakładowego przedsiębiorstwa o nazwie Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Srokowie. W skład PPGR Srokowo wchodziły następujące zakłady role: Brzeźnica, Pniewo Solanka, Srokowski Dwór, Stawiska i Tarławki. Srokowo jest siedzibą gminy i Nadleśnictwa Srokowo.

Zabytki edytuj

 
Kościół Świętego Krzyża
 
Kościół ewangelicki
  • Kościół ewangelicki. Katolicy w Srokowie w 1937 r. wybudowali kaplicę. Wspomniana kaplica to świątynia jednonawowa z wieżą dzwonną od zachodu. Budynek kościelny jest orientowany i wybudowany z głazów granitowych. Wieża kościelna do wysokości kalenicy wykonana jest także z granitu, a wyżej z cegły. Kaplica w swoim stylu nawiązuje do architektury romańskiej, łącznie ze sklepieniem pseudokolebkowym wnętrza. Kościół zlokalizowany jest na południowym obrzeżu Srokowa przy ul. Łąkowej. W pobliżu kościoła znajduje się dawny cmentarz katolicki. W 1945 kościół ten służył katolikom, a później gdy zmieniła się struktura wyznaniowa ludności protestanci zamienili się z katolikami na świątynie. Kościół przy ul. Łąkowej jest kościołem filialnym Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kętrzynie.
 
Spichlerz

Demografia edytuj

Liczba mieszkańców: w roku 1885 – 1693 osoby, w 1910 – 2182, w 1933 – 2233, w 1939 – 2293.

Ludzie związani ze Srokowem edytuj

  • Czesław Urbanik – polski teoretyk sportu, biomechanik i trener, ur. w Srokowie
  • Cyryl Klimowicz – katolicki biskup diecezji w Irkucku był absolwentem Szkoły Podstawowej w Srokowie z roku 1968.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 127640
  2. ↑ Wieś Srokowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1189 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72-73.
  8. ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 201-202

Bibliografia edytuj

  • Kętrzyn z dziejów miasta i okolic, wyd. "Pojezierze", Olsztyn, 1978.
  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 170-171
  • Ewangelicy na Warmii i Mazurach, Grzegorz Jasiński – rozdz. Misja wewnętrzna i związane z Kościołem ewangelickim zakłady opiekuńcze na Mazurach w XIX wieku, Mazurskie Towarzystwo Ewangelickie, Olsztyn, 2001, ISBN 83-915852-0-4 (str. 40 – dom dziecka)
  • Kętrzyn – oni tworzyli historię, Towarzystwo Miłośników Kętrzyna, ANTYKWA, Olsztyn-Kętrzyn, 2007, ISBN 978-83-919317-4-5. (str. 151-153 – Cyryl Klimowicz).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Srokowo&oldid=72715647”