Stanisław Jelitko z Mokrska
Stanisław Jelitko z Mokrska herbu Jelita (zm. między 1371-18 stycznia 1375) – podczaszy krakowski, kasztelan żarnowski, kasztelan małogoski, starosta kaliski, dziedzic Mokrska[2] oraz rozległego kompleksu dóbr na pograniczu ziemi krakowskiej i sandomierskiej.
 Jelita | |
| Rodzina |
ród Jelitczyków (Nagodziców) |
|---|---|
| Data śmierci |
między 1371 - 18 stycznia 1375 |
| Ojciec | |
| Matka |
Elżbieta, córka Stanisława Szyrzyka |
| Żona |
NN |
| Dzieci |
Stanisław z Gozdnej, Florian z Łukowej, Klemens z Łukowej, Jan Jelitko[1] z Lganowa |
Rodzina edytuj
Należał do polskiego rodu rycerskiego zwanego Jelitczykami (Jelitami) lub Nagodzicami[3]. Był synem Tomisława Mokrskiego, wojewody krakowskiego i sandomierskiego oraz Elżbiety, córki Stanisława Szyrzyka. Jego stryjem był kasztelan sandomierski Piotr z Mokrska zwany Jelito, a wujami byli Piotr z Fałkowa zwany Szyrzykiem – biskup krakowski i Jakub – kanonik krakowski. Jego rodzonym bratem był Tomisław z Mokrska, podkanclerzy dworu, zaś braćmi stryjecznymi byli: Florian Mokrski – kanclerz łęczycki i biskup krakowski; Dziwisz z Węgleszyna – starosta łęczycki i Klemens Mokrski – kasztelan radomski.
Kariera edytuj
- 1342-1352 – występuje jako podczaszy krakowski[4], pełniąc ten urząd jest w bliskim otoczeniu króla Kazimierza Wielkiego
- 1346 – otrzymuje w zarząd starostwo kaliskie, w Brześciu Kujawskim testuje dokument lokacyjny miasta Bydgoszczy[5]
- 1349-1353 – bierze udział wraz z braćmi w wyprawach na Ruś Halicką, uczestniczy w zawierania umowy lennej między królem Polski a książętami mazowieckimi[6]
- 1352 – w maju tego roku znalazł się w gronie dostojników, którzy poręczyli za króla pożyczkę od mieszczan krakowskich w wysokości 1 tys. kop groszy praskich[7], do aktu przywiesił pieczęć swego ojca Tomisława[8], miesiąc później jest jednym ze świadków królewskiego dokumentu kończącego spór z Bodzętą, biskupem krakowskim o zasady poboru dziesięciny z nowizn.
- 3 kwietnia 1353 – na dokumencie transakcji między klasztorem Cystersów w Mogile a dziedzicem Zesławic występuje jako kasztelan żarnowski, uczestniczy w wyprawie przeciw Litwie
- 19 stycznia 1354 – na dokumencie nadania Rzeszowszczyzny Janowi Pakosławicowi występuje jako kasztelan małogoski, świadkuje na akcie ugody między królem a biskupem Bodzętą,
- 29 maja 1355 – wraz z braćmi, Klemensem i Florianem, podejmuje w Mokrsku monarchę, jest dostojnikiem królewskim, jako pełnomocnik królewski mediuje w sporze między Siemowitem mazowieckim a arcybiskupem gnieźnieńskim Jarosławem z Bogorii i Skotnik dotyczącym powinności na rzecz księcia ze strony poddanych arcybiskupa w dystrykcie łowickim
- 7 grudnia 1358 – jest jednym z testatorów wielkiego przywileju królewskiego dla Krakowa[9]
- 1360 – przebywa wraz z orszakiem królewskim w Sulejowie
- pełni kilkakrotnie funkcję asesora podczas wieców sądowych w Krakowie, Sandomierzu i Wiślicy
- otrzymuje od króla zapis na żupach solnych w postaci czynszu tygodniowego w wysokości 12 grzywien[10]
- towarzyszy królowi w objazdach Małopolski, świadkuje na dokumentach królewskich, towarzyszy królowi w czasie jego ostatniej podróży
- 16 września 1370 – już po wypadku koło Przedborza[11]świadkuje na dokumencie królewskim wystawionym w Radoszycach dla arcybiskupa Jarosława z Bogorii i Skotnik
- zmarł między 1371[12]-18 stycznia 1375[13]
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Jan Jelitko z Lganowa był zapewne synem Stanisława. Wskazują na to przesłanki: w roku 1403 występuje jako zasadźca Klemensa z Łukowej w sądzie Sandomierskim; w roku 1409 odsprzedaje temu Klemensowi dobra przypadłe mu po śmierci Stanisława z Gozdnej
- ↑ siedziba Mokrskich znajdowała się wówczas w Mokrsku Górnym
- ↑ Jan Długosz w Liber Beneficiorum wspomina, że Jelitczykowie mieli na ziemi krakowskiej dwadzieścia siedem wiosek, głównie nad górną Nidą i nad średnią Nidzicą. Nad Nidą między Chęcinami a Jędrzejowem leży Mokrsko. Najstarszą posiadłością w ręku Nagodziców była wieś Węgleszyn
- ↑ Prawdopodobnie już wcześniej był podkonim krakowskim
- ↑ Prawa miejskie nadaje Bydgoszczy Kazimierz Wielki w dniu 19 kwietnia 1346, zasadźcami zostają Johann Kesselhuth i Konrad
- ↑ Układ dotyczył ziem: płockiej, wiskiej i zakroczymskiej
- ↑ W dokumencie tym nazwany został Stasco Gelitco subpincerna
- ↑ Pieczęć wojewody krakowskiego Tomisława Mokrskiego zachowała się, ma kształt trójkątnej tarczy z herbem
- ↑ wielki przywilej regulował zasady funkcjonowania instytucji miejskich, m.in. sądy krakowskie miały odtąd prawo sądzenia mieszkańców przedmieść
- ↑ Syn Stanisław z Gozdnej sprzedał zapis Janowi Tęczyńskiemu, kasztelanowi krakowskiemu
- ↑ według podania ludowego król Kazimierz Wielki chciał upolować jelenia z pięknym porożem, jednakże koń królewski potknął się i upadł. Wskutek tego upadku monarcha złamał sobie nogę. Na zamku w Przedborzu okazało się, że w ranę weszła gangrena, która stała się przyczyną rychłej śmierci króla (5 listopada 1370). Na pamiątkę tego zdarzenia wieś koło której zdarzył się ten wypadek nazwano Żelazne Nogi (obecnie Żeleźnica), a w miejscu upadku króla postawiono obelisk
- ↑ 27 maja 1373 roku z godnością kasztelana małogoskiego pojawia się Piotr z Korytnicy
- ↑ na dokumencie klasztoru Cystersów w Mogile z dnia 18 stycznia 1375 r. został określony jako nieżyjący
Bibliografia edytuj
- Polski Słownik Biograficzny, t. 42, s. 58 - 59
Linki zewnętrzne edytuj
- Mokrsko Górne – Ruina zamku szlacheckiego. zamkipolskie.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-19)].