Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2023-08

2023-08-01

Akcja Treblinka – fałszerstwo historyczne sprokurowane przez Władysława Rażmowskiego ps. „Poraj” oraz współpracujących z nim polskich kombatantów, spopularyzowane przez historyka Jana Gozdawę-Gołębiowskiego. Celem fałszerstwa było udowodnienie kluczowej roli, którą „Poraj” i dowodzony przezeń oddział partyzancki Armii Krajowej rzekomo mieli odegrać podczas buntu żydowskich więźniów obozu zagłady w Treblince w sierpniu 1943 roku. Pojawienie się tego fałszerstwa w publicznym obiegu było najprawdopodobniej pokłosiem antysemickiej kampanii marca 1968 roku. Przez wiele lat przedstawiona przez Rażmowskiego wersja wydarzeń nie była w Polsce publicznie kwestionowana, obecnie jest jednak powszechnie uznawana za niewiarygodną. Kwestia działań, które AK rzeczywiście podjęła względem obozu oraz jego więźniów, pozostaje natomiast przedmiotem sporu historyków. Czytaj więcej…

2023-08-02

Kępa Potocka – osiedle mieszkaniowe w dzielnicy Żoliborz w Warszawie. Zostało wzniesione w okresie 1964–1969. Wstępny projekt architektoniczny tego rejonu miasta powstał przed 1962 rokiem przy okazji planowania powojennej zabudowy Powiśla. W skład osiedla wchodzą cztery bloki mieszkalne zaprojektowane przez Bogusława Chylińskiego oraz Hannę Graf-Chylińską: trzy wysokie punktowce i podłużny budynek przy ul. Promyka 5, Mister Warszawy 1969, wpisany w 2019 roku do gminnej ewidencji zabytków. Osiedle powstało w miejscu, w którym istniał wcześniej usypany z powojennych gruzów kopiec. Jego pozostałością są tarasy ziemne, które wkomponowano w układ urbanistyczny. Przed wojną w miejscu osiedla znajdował się fort – Bateria Nadbrzeżna im. Franciszka Rymkiewicza, jeden z fortów Cytadeli Warszawskiej, powstały w latach 1844–1850. Czytaj więcej…

2023-08-03

Dąb – część oraz dzielnica Katowic, położona w północnej części miasta, nad Rawą. Dawniej wieś oraz gmina. Dąb jest najwcześniej wzmiankowaną osadą w obecnych granicach Katowic, był odnotowany już w dokumencie z 19 marca 1299 roku przekazującym wieś Chorzów i Krasny Dąb klasztorowi bożogrobców, do którego należał Dąb aż do XIX wieku. Na przełomie XIX i XX wieku nastąpił szybki rozwój Dębu za sprawą lokalizacji nowych zakładów przemysłowych, zwłaszcza kopalni węgla „Eminencja” oraz huty „Baildon”. W 1924 roku Dąb został włączony do Katowic. Po upadku głównych zakładów przemysłowych pod koniec XX wieku oraz rozwojem sektorów usług i handlu Dąb pozostaje ośrodkiem wielofunkcyjnym. Zabudowa Dębu w znacznej mierze pochodzi z przełomu XIX i XX wieku z dużym udziałem zabudowy okresu powojennego. Dąb ma powierzchnię 1,86 km² (1,13% powierzchni miasta) i liczył w 2007 roku 6 914 mieszkańców (2,54% ludności Katowic). Czytaj więcej…

2023-08-04

Dom Carlos I – krążownik Marynarki Portugalskiej z początku XX wieku, jedyny okręt swojego typu. Stanowił typową konstrukcję krążownika pancernopokładowego budowy brytyjskiej stoczni Armstronga w Elswick okresu przełomu wieków. Wodowany w 1898 roku, wszedł do służby w kolejnym roku. W toku służby pełnił zadania reprezentacyjne oraz wziął udział w rewolucji republikańskiej 1910 roku. W trakcie I wojny światowej został wycofany z czynnej służby z uwagi na zużycie kotłów, a w 1925 roku skreślony z listy floty. Był największym okrętem marynarki Portugalii swojego czasu. Wyporność okrętu wynosiła 4186 ton. Uzbrojenie główne stanowiły cztery armaty kalibru 152 mm i osiem armat kalibru 120 mm. Napędzały go maszyny parowe, umożliwiające rozwijanie prędkości 22 węzłów. Czytaj więcej…

2023-08-05

E lucevan le stelle – tenorowa aria z III aktu opery Tosca Giacoma Pucciniego, do której libretto napisali Luigi Illica oraz Giuseppe Giacosa na podstawie sztuki La Tosca Victoriena Sardou. Przypisana jest do roli malarza Cavaradossiego, który został skazany na śmierć. Pierwszy tę rolę w czasie światowej prapremiery opery zaśpiewał Emilio De Marchi 14 stycznia 1900 roku. Aria jest najbardziej znanym utworem z tej opery i należy do podstawowego repertuaru tenorowego na świecie. Leitmotiv z początku arii jest grany w dwóch miejscach. Podczas aktu III po arii pastuszka i na samym końcu opery, gdy Tosca skacze z murów zamku. Użycie motywu Cavaradossiego w ostatniej scenie jest częstym tematem prac naukowych. W trakcie arii Cavaradossi wspomina postać Florii Tosci oraz uczucia z nią związane. Ostatecznie zdaje sobie sprawę, że niedługo umrze i nic nie może tego zmienić. Czytaj więcej…

2023-08-06

N. Biren Singh (ur. 1 stycznia 1961) – indyjski polityk, piłkarz oraz dziennikarz, premier stanowy Manipuru od 2017 roku. Pochodzi z grupy etnicznej Meitei. Piłkarz, dwukrotny zdobywca Pucharu Duranda, reprezentant Indii między 1979 a 1986 rokiem. Po zakończeniu kariery sportowej dziennikarz, twórca oraz redaktor pisma Naharolgi Thoudang. Poseł do Zgromadzenia Ustawodawczego Manipuru od 2002 roku. Minister w rządzie stanowym, działacz Indyjskiego Kongresu Narodowego. Od 2016 roku członek Indyjskiej Partii Ludowej, od 2017 roku premier Manipuru. Uznawany za polityka kontrowersyjnego, opierającego się na etnicznym nacjonalizmie. Obwiniany o sprowokowanie krwawych zamieszek w Manipurze na przełomie maja i czerwca 2023 roku. Oskarżany jest o przeprowadzanie czystek etnicznych, jak również o ścisłe związki z organizacjami ekstremistycznymi, takimi jak Meitei Leepun i Arambai Tenggol. Czytaj więcej…

2023-08-07

Korczak – polsko-niemiecko-brytyjski film biograficzny z 1990 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, nakręcony na podstawie scenariusza Agnieszki Holland. Opowieść o Januszu Korczaku, polskim lekarzu i pedagogu żydowskiego pochodzenia, koncentrująca się na ostatnich latach z jego życia (1936–1943), w której tytułową rolę zagrał Wojciech Pszoniak. Korczak jest drugą, po filmie Jest pan wolny, doktorze Korczak Aleksandra Forda, fabularną biografią pedagoga. Ekranizację jego losów Wajda planował już od 1982 roku, a wkrótce potem Holland ukończyła sporych rozmiarów scenariusz. Ze względu na miażdżącą, umotywowaną politycznie kolaudację film można było skierować do produkcji dopiero w 1989 roku, dzięki staraniom producentki Reginy Ziegler. Korczak, początkowo ciepło przyjęty na 43. MFF w Cannes, w wyniku nagonki przypuszczonej przez Claude’a Lanzmanna oraz Danièle Heymann na łamach pisma Le Monde napotkał na poważne problemy z dystrybucją. W Polsce zebrał mieszane recenzje krytyków i okazał się klęską komercyjną; w kraju i za granicą Wajda spotykał się z zarzutami apoteozy Korczaka i odczytania jego postaci w kluczu chrześcijańskim. Czytaj więcej…

2023-08-08

Akcja Treblinka – fałszerstwo historyczne sprokurowane przez Władysława Rażmowskiego ps. „Poraj” oraz współpracujących z nim polskich kombatantów, spopularyzowane przez historyka Jana Gozdawę-Gołębiowskiego. Celem fałszerstwa było udowodnienie kluczowej roli, którą „Poraj” i dowodzony przezeń oddział partyzancki Armii Krajowej rzekomo mieli odegrać podczas buntu żydowskich więźniów obozu zagłady w Treblince w sierpniu 1943 roku. Pojawienie się tego fałszerstwa w publicznym obiegu było najprawdopodobniej pokłosiem antysemickiej kampanii marca 1968 roku. Przez wiele lat przedstawiona przez Rażmowskiego wersja wydarzeń nie była w Polsce publicznie kwestionowana, obecnie jest jednak powszechnie uznawana za niewiarygodną. Kwestia działań, które AK rzeczywiście podjęła względem obozu oraz jego więźniów, pozostaje natomiast przedmiotem sporu historyków. Czytaj więcej…

2023-08-09

Kępa Potocka – osiedle mieszkaniowe w dzielnicy Żoliborz w Warszawie. Zostało wzniesione w okresie 1964–1969. Wstępny projekt architektoniczny tego rejonu miasta powstał przed 1962 rokiem przy okazji planowania powojennej zabudowy Powiśla. W skład osiedla wchodzą cztery bloki mieszkalne zaprojektowane przez Bogusława Chylińskiego oraz Hannę Graf-Chylińską: trzy wysokie punktowce i podłużny budynek przy ul. Promyka 5, Mister Warszawy 1969, wpisany w 2019 roku do gminnej ewidencji zabytków. Osiedle powstało w miejscu, w którym istniał wcześniej usypany z powojennych gruzów kopiec. Jego pozostałością są tarasy ziemne, które wkomponowano w układ urbanistyczny. Przed wojną w miejscu osiedla znajdował się fort – Bateria Nadbrzeżna im. Franciszka Rymkiewicza, jeden z fortów Cytadeli Warszawskiej, powstały w latach 1844–1850. Czytaj więcej…

2023-08-10

Dąb – część oraz dzielnica Katowic, położona w północnej części miasta, nad Rawą. Dawniej wieś oraz gmina. Dąb jest najwcześniej wzmiankowaną osadą w obecnych granicach Katowic, był odnotowany już w dokumencie z 19 marca 1299 roku przekazującym wieś Chorzów i Krasny Dąb klasztorowi bożogrobców, do którego należał Dąb aż do XIX wieku. Na przełomie XIX i XX wieku nastąpił szybki rozwój Dębu za sprawą lokalizacji nowych zakładów przemysłowych, zwłaszcza kopalni węgla „Eminencja” oraz huty „Baildon”. W 1924 roku Dąb został włączony do Katowic. Po upadku głównych zakładów przemysłowych pod koniec XX wieku oraz rozwojem sektorów usług i handlu Dąb pozostaje ośrodkiem wielofunkcyjnym. Zabudowa Dębu w znacznej mierze pochodzi z przełomu XIX i XX wieku z dużym udziałem zabudowy okresu powojennego. Dąb ma powierzchnię 1,86 km² (1,13% powierzchni miasta) i liczył w 2007 roku 6 914 mieszkańców (2,54% ludności Katowic). Czytaj więcej…

2023-08-11

Dom Carlos I – krążownik Marynarki Portugalskiej z początku XX wieku, jedyny okręt swojego typu. Stanowił typową konstrukcję krążownika pancernopokładowego budowy brytyjskiej stoczni Armstronga w Elswick okresu przełomu wieków. Wodowany w 1898 roku, wszedł do służby w kolejnym roku. W toku służby pełnił zadania reprezentacyjne oraz wziął udział w rewolucji republikańskiej 1910 roku. W trakcie I wojny światowej został wycofany z czynnej służby z uwagi na zużycie kotłów, a w 1925 roku skreślony z listy floty. Był największym okrętem marynarki Portugalii swojego czasu. Wyporność okrętu wynosiła 4186 ton. Uzbrojenie główne stanowiły cztery armaty kalibru 152 mm i osiem armat kalibru 120 mm. Napędzały go maszyny parowe, umożliwiające rozwijanie prędkości 22 węzłów. Czytaj więcej…

2023-08-12

E lucevan le stelle – tenorowa aria z III aktu opery Tosca Giacoma Pucciniego, do której libretto napisali Luigi Illica oraz Giuseppe Giacosa na podstawie sztuki La Tosca Victoriena Sardou. Przypisana jest do roli malarza Cavaradossiego, który został skazany na śmierć. Pierwszy tę rolę w czasie światowej prapremiery opery zaśpiewał Emilio De Marchi 14 stycznia 1900 roku. Aria jest najbardziej znanym utworem z tej opery i należy do podstawowego repertuaru tenorowego na świecie. Leitmotiv z początku arii jest grany w dwóch miejscach. Podczas aktu III po arii pastuszka i na samym końcu opery, gdy Tosca skacze z murów zamku. Użycie motywu Cavaradossiego w ostatniej scenie jest częstym tematem prac naukowych. W trakcie arii Cavaradossi wspomina postać Florii Tosci oraz uczucia z nią związane. Ostatecznie zdaje sobie sprawę, że niedługo umrze i nic nie może tego zmienić. Czytaj więcej…

2023-08-13

N. Biren Singh (ur. 1 stycznia 1961) – indyjski polityk, piłkarz oraz dziennikarz, premier stanowy Manipuru od 2017 roku. Pochodzi z grupy etnicznej Meitei. Piłkarz, dwukrotny zdobywca Pucharu Duranda, reprezentant Indii między 1979 a 1986 rokiem. Po zakończeniu kariery sportowej dziennikarz, twórca oraz redaktor pisma Naharolgi Thoudang. Poseł do Zgromadzenia Ustawodawczego Manipuru od 2002 roku. Minister w rządzie stanowym, działacz Indyjskiego Kongresu Narodowego. Od 2016 roku członek Indyjskiej Partii Ludowej, od 2017 roku premier Manipuru. Uznawany za polityka kontrowersyjnego, opierającego się na etnicznym nacjonalizmie. Obwiniany o sprowokowanie krwawych zamieszek w Manipurze na przełomie maja i czerwca 2023 roku. Oskarżany jest o przeprowadzanie czystek etnicznych, jak również o ścisłe związki z organizacjami ekstremistycznymi, takimi jak Meitei Leepun i Arambai Tenggol. Czytaj więcej…

2023-08-14

Bitwa nad Alligator Creek – stoczona 21 sierpnia 1942 roku pierwsza bitwa lądowa na wyspie Guadalcanal, w trakcie walk o lotnisko Henderson Field, w początkowych dniach sześciomiesięcznej kampanii na Wyspach Salomona. Bitwa została stoczona między dowodzonym przez pułkownika Kiyanao Ichiki 2. batalionem japońskiego 28. pułku piechoty, a żołnierzami amerykańskiej 1 Dywizji Marines. Skutkiem braku uprzedniego rozpoznania oraz niedoceniania przeciwnika przez płk. Ichiki, dowodzony przez niego oddział poniósł całkowitą klęskę, ze śmiercią niemal wszystkich biorących udział w bitwie żołnierzy japońskiej armii cesarskiej. Podczas bitwy siły japońskie przeprowadziły trzy krwawo odparte ataki na jedną z rubieży obronnych amerykańskich marines, po czym została zakończona w wyniku amerykańskiego kontrataku i okrążenia wojsk japońskich. Podczas tej bitwy wojska amerykańskie po raz pierwszy doświadczyły fanatycznego, nieuznającego kapitulacji sposobu walki żołnierzy japońskich, z którym siły amerykańskie miały się borykać do końca wojny na Pacyfiku. Czytaj więcej…

2023-08-15

Dom Mansjonarzy w Tarnowie – zabytkowy budynek znajdujący się przy placu Katedralnym w Tarnowie. Wchodzi w skład ścisłej zabudowy północnej pierzei placu. Kamienica jest przykładem XVIII-wiecznego budynku mieszkalnego. Skonstruowano ją na planie wydłużonego nieforemnego czworokąta, z najdłuższym bokiem ustawionym wzdłuż pierzei placu Katedralnego. Budynek ma poddasze, ale jest ono ciemne i nieużytkowe. Przez lata obiekt pełnił różne funkcje, służył m.in. jako siedziba szkoły i instytucji kościelnych oraz patriotycznych. Współcześnie znajdują się w nim pomieszczenia chóru katedralnego Pueri Cantores Tarnovienses, oraz sale wystawowe tarnowskiego Muzeum Diecezjalnego. W 2017 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Czytaj więcej…

2023-08-16

Maria Wittek (ur. 16 sierpnia 1899 we wsi Trębki, zm. 19 kwietnia 1997 w Warszawie) – generał Wojska Polskiego. Od 1917 roku przynależała do Polskiej Organizacji Wojskowej, od 1921 roku w Ochotniczej Legii Kobiet. W latach 1928–1935 komendantka naczelna Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Uczestniczka kampanii wrześniowej w 1939 roku. W latach 1939–1945 dowódczyni Wojskowej Służby Kobiet w Dowództwie Głównym Służby Zwycięstwa Polski, następnie Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. Więziona w 1949 roku. Współorganizatorka Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość przy Towarzystwie Miłośników Historii w Warszawie. Na mocy postanowienia prezydenta RP Lecha Wałęsy z 30 kwietnia 1991 roku o numerze W-111-24-91 awansowała na stopień generała brygady. Była pierwszą kobietą w Polsce, która awansowała na ten stopień. Czytaj więcej…

2023-08-17

Lista nagród i wyróżnień Ingrid Bergman – aktorka otrzymała szereg nagród i wyróżnień w trakcie 49-letniej kariery aktorskiej. Wygrywała lub była nominowana do nich za pracę w filmach, na scenie i w telewizji. Siedmiokrotnie uzyskiwała nominacje do nagrody Akademii Filmowej, z czego zdobyła trzy statuetki Oscara – dwie za pierwszoplanowe kreacje w filmach Gasnący płomień oraz Anastazja oraz jedną dla najlepszej aktorki drugoplanowej za występ w obrazie Morderstwo w Orient Expressie. Była też m.in. laureatką BAFTY w kategorii dla najlepszej aktorki drugoplanowej, dwukrotną zdobywczynią Davida di Donatello dla najlepszej aktorki zagranicznej. Ingrid Bergman pozostaje jedną z 24 osób w historii, które zdobyły potrójną koronę aktorstwa. American Film Institute docenił jej talent, klasyfikując ją na 4. miejscu w stworzonym przez siebie rankingu największych aktorek wszech czasów. Od 1960 roku posiada swoją gwiazdę na Hollywoodzkiej Alei Gwiazd, mieszczącą się przy 6759 Hollywood Boulevard. Czytaj więcej…

2023-08-18

Amaron – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich neficki historyk i skryba. Potomek Jakuba, brata Nefiego, syn Omniego. Odpowiedzialny za sporządzanie przekazywanych pośród Nefitów zapisów, pozostawił po sobie jedynie bardzo lakoniczny materiał. Brat Chemisza. Jego życie oraz prawość są obiektem spekulacji mormońskich teologów. Wykorzystywany jest też przez apologetów tej tradycji religijnej. Życie Amarona wedle badaczy Księgi Mormona przypada na okres o bardzo niepewnej i niejasnej oraz trudnej do ustalenia chronologii. Jednakże pojawiały się spekulatywne propozycje odnośnie do ram czasowych jego egzystencji, choćby 359–279 p.n.e.. Imię Amaron występuje wśród wyznających mormonizm Maorysów, sam Amaron natomiast uwieczniony został w szerszej mormońskiej kulturze. Czytaj więcej…

2023-08-19

Romeo i Julcia – polska czarno-biała komedia z 1933 roku w reżyserii Jana Nowiny-Przybylskiego na podstawie scenariusza Napoleona Sądka. Akcja filmu skupia się na działalności biura matrymonialnego i szkoły dobrych manier „Romeo i Julcia”, prowadzonej przez Teofila Rączkę oraz Mońka Platfusa. Naukę w szkole podejmuje między innymi Frania Krochmalska. Niebawem właściciele firmy otrzymują zlecenie zniechęcenia państwa Koziegłowiczów do amerykańskiej dziewczyny, którą upatrzyli sobie jako przyszłą żonę dla swojego syna Romana. Chłopak zakochał się bowiem w córce leśniczego, Krysi. W tym celu Teofil przebiera się w damski strój i udaje Amerykankę. W rolach głównych wystąpili: Adolf Dymsza, Konrad Tom, Zula Pogorzelska oraz Wacław Ścibor. Produkcja Romeo i Julcia otrzymała mieszane recenzje krytyków. Recenzenci negatywnie odnieśli się do scenariusza, fotografii, montażu i udźwiękowienia oraz ogólnej jakości filmu. Pozytywne oceny wydali w stosunku do gry aktorskiej. Czytaj więcej…

2023-08-20

Tito Speri – włoski okręt podwodny z okresu międzywojennego oraz II wojny światowej, jedna z czterech jednostek typu Mameli. Okręt został zwodowany w maju 1928 roku w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto w Tarencie, a w skład Regia Marina wszedł w sierpniu 1929 roku. Okręt wyposażony był w sześć stałych wyrzutni torped kalibru 533 mm: cztery na dziobie oraz dwie na rufie, z łącznym zapasem 10 torped. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem pojedyncze działo pokładowe kalibru 102 mm L/35 Schneider–Armstrong 1914-15. Broń przeciwlotniczą stanowiły dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm L/76. Okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym oraz Atlantyku, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii i kampanii śródziemnomorskiej. Po kapitulacji Włoch „Tito Speri” trafił do USA, gdzie był używany do szkolenia sił ZOP. Jednostka została wycofana ze służby 1 lutego 1948 roku. Czytaj więcej…

2023-08-21

Bitwa nad Alligator Creek – stoczona 21 sierpnia 1942 roku pierwsza bitwa lądowa na wyspie Guadalcanal, w trakcie walk o lotnisko Henderson Field, w początkowych dniach sześciomiesięcznej kampanii na Wyspach Salomona. Bitwa została stoczona między dowodzonym przez pułkownika Kiyanao Ichiki 2. batalionem japońskiego 28. pułku piechoty, a żołnierzami amerykańskiej 1 Dywizji Marines. Skutkiem braku uprzedniego rozpoznania oraz niedoceniania przeciwnika przez płk. Ichiki, dowodzony przez niego oddział poniósł całkowitą klęskę, ze śmiercią niemal wszystkich biorących udział w bitwie żołnierzy japońskiej armii cesarskiej. Podczas bitwy siły japońskie przeprowadziły trzy krwawo odparte ataki na jedną z rubieży obronnych amerykańskich marines, po czym została zakończona w wyniku amerykańskiego kontrataku i okrążenia wojsk japońskich. Podczas tej bitwy wojska amerykańskie po raz pierwszy doświadczyły fanatycznego, nieuznającego kapitulacji sposobu walki żołnierzy japońskich, z którym siły amerykańskie miały się borykać do końca wojny na Pacyfiku. Czytaj więcej…

2023-08-22

Dom Mansjonarzy w Tarnowie – zabytkowy budynek znajdujący się przy placu Katedralnym w Tarnowie. Wchodzi w skład ścisłej zabudowy północnej pierzei placu. Kamienica jest przykładem XVIII-wiecznego budynku mieszkalnego. Skonstruowano ją na planie wydłużonego nieforemnego czworokąta, z najdłuższym bokiem ustawionym wzdłuż pierzei placu Katedralnego. Budynek ma poddasze, ale jest ono ciemne i nieużytkowe. Przez lata obiekt pełnił różne funkcje, służył m.in. jako siedziba szkoły i instytucji kościelnych oraz patriotycznych. Współcześnie znajdują się w nim pomieszczenia chóru katedralnego Pueri Cantores Tarnovienses, oraz sale wystawowe tarnowskiego Muzeum Diecezjalnego. W 2017 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Czytaj więcej…

2023-08-23

Maria Wittek (ur. 16 sierpnia 1899 we wsi Trębki, zm. 19 kwietnia 1997 w Warszawie) – generał Wojska Polskiego. Od 1917 roku przynależała do Polskiej Organizacji Wojskowej, od 1921 roku w Ochotniczej Legii Kobiet. W latach 1928–1935 komendantka naczelna Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Uczestniczka kampanii wrześniowej w 1939 roku. W latach 1939–1945 dowódczyni Wojskowej Służby Kobiet w Dowództwie Głównym Służby Zwycięstwa Polski, następnie Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. Więziona w 1949 roku. Współorganizatorka Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość przy Towarzystwie Miłośników Historii w Warszawie. Na mocy postanowienia prezydenta RP Lecha Wałęsy z 30 kwietnia 1991 roku o numerze W-111-24-91 awansowała na stopień generała brygady. Była pierwszą kobietą w Polsce, która awansowała na ten stopień. Czytaj więcej…

2023-08-24

Lista nagród i wyróżnień Ingrid Bergman – aktorka otrzymała szereg nagród i wyróżnień w trakcie 49-letniej kariery aktorskiej. Wygrywała lub była nominowana do nich za pracę w filmach, na scenie i w telewizji. Siedmiokrotnie uzyskiwała nominacje do nagrody Akademii Filmowej, z czego zdobyła trzy statuetki Oscara – dwie za pierwszoplanowe kreacje w filmach Gasnący płomień oraz Anastazja oraz jedną dla najlepszej aktorki drugoplanowej za występ w obrazie Morderstwo w Orient Expressie. Była też m.in. laureatką BAFTY w kategorii dla najlepszej aktorki drugoplanowej, dwukrotną zdobywczynią Davida di Donatello dla najlepszej aktorki zagranicznej. Ingrid Bergman pozostaje jedną z 24 osób w historii, które zdobyły potrójną koronę aktorstwa. American Film Institute docenił jej talent, klasyfikując ją na 4. miejscu w stworzonym przez siebie rankingu największych aktorek wszech czasów. Od 1960 roku posiada swoją gwiazdę na Hollywoodzkiej Alei Gwiazd, mieszczącą się przy 6759 Hollywood Boulevard. Czytaj więcej…

2023-08-25

Amaron – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich neficki historyk i skryba. Potomek Jakuba, brata Nefiego, syn Omniego. Odpowiedzialny za sporządzanie przekazywanych pośród Nefitów zapisów, pozostawił po sobie jedynie bardzo lakoniczny materiał. Brat Chemisza. Jego życie oraz prawość są obiektem spekulacji mormońskich teologów. Wykorzystywany jest też przez apologetów tej tradycji religijnej. Życie Amarona wedle badaczy Księgi Mormona przypada na okres o bardzo niepewnej i niejasnej oraz trudnej do ustalenia chronologii. Jednakże pojawiały się spekulatywne propozycje odnośnie do ram czasowych jego egzystencji, choćby 359–279 p.n.e.. Imię Amaron występuje wśród wyznających mormonizm Maorysów, sam Amaron natomiast uwieczniony został w szerszej mormońskiej kulturze. Czytaj więcej…

2023-08-26

Romeo i Julcia – polska czarno-biała komedia z 1933 roku w reżyserii Jana Nowiny-Przybylskiego na podstawie scenariusza Napoleona Sądka. Akcja filmu skupia się na działalności biura matrymonialnego i szkoły dobrych manier „Romeo i Julcia”, prowadzonej przez Teofila Rączkę oraz Mońka Platfusa. Naukę w szkole podejmuje między innymi Frania Krochmalska. Niebawem właściciele firmy otrzymują zlecenie zniechęcenia państwa Koziegłowiczów do amerykańskiej dziewczyny, którą upatrzyli sobie jako przyszłą żonę dla swojego syna Romana. Chłopak zakochał się bowiem w córce leśniczego, Krysi. W tym celu Teofil przebiera się w damski strój i udaje Amerykankę. W rolach głównych wystąpili: Adolf Dymsza, Konrad Tom, Zula Pogorzelska oraz Wacław Ścibor. Produkcja Romeo i Julcia otrzymała mieszane recenzje krytyków. Recenzenci negatywnie odnieśli się do scenariusza, fotografii, montażu i udźwiękowienia oraz ogólnej jakości filmu. Pozytywne oceny wydali w stosunku do gry aktorskiej. Czytaj więcej…

2023-08-27

Tito Speri – włoski okręt podwodny z okresu międzywojennego oraz II wojny światowej, jedna z czterech jednostek typu Mameli. Okręt został zwodowany w maju 1928 roku w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto w Tarencie, a w skład Regia Marina wszedł w sierpniu 1929 roku. Okręt wyposażony był w sześć stałych wyrzutni torped kalibru 533 mm: cztery na dziobie oraz dwie na rufie, z łącznym zapasem 10 torped. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem pojedyncze działo pokładowe kalibru 102 mm L/35 Schneider–Armstrong 1914-15. Broń przeciwlotniczą stanowiły dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm L/76. Okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym oraz Atlantyku, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii i kampanii śródziemnomorskiej. Po kapitulacji Włoch „Tito Speri” trafił do USA, gdzie był używany do szkolenia sił ZOP. Jednostka została wycofana ze służby 1 lutego 1948 roku. Czytaj więcej…

2023-08-28

Kwintus Eliusz Tuberon – rzymski polityk, prawnik i pisarz, autor pracy dotyczącej dziejów Rzymu, zaliczany do annalistów młodszych. Wszechstronnie wykształcony, podobnie jak jego ojciec, przyjaźnił się z Cyceronem oraz Markiem Terencjuszem Warronem. Walczył w bitwie pod Farsalos po stronie Pompejusza, po czym zdał się na łaskę Cezara. W 46 roku p.n.e. wystąpił jako oskarżyciel Kwintusa Ligariusza, którego bronił Cyceron. Niepowodzenie w tym procesie miało skłonić Tuberona do porzucenia działalności publicznej i zajęcia się pisarstwem prawniczym oraz historiografią. W dziedzinie prawa zasłynął z orientacji zarówno w zakresie prawa publicznego, jak i prywatnego. Napisał pracę dotyczącą senatu, z tytułu znane jest z kolei dzieło o obowiązkach sędziów. Według Sekstusa Pomponiusza pisał stylem archaizującym, przez co był mało poczytny. Czytaj więcej…

2023-08-29

Ryjówka zwieńczona – gatunek ssaka z rodziny ryjówkowatych. Średniej do dużej wielkości ryjówka z grupy ryjówki aksamitnej, zamieszkuje zachodnią Europę, gdzie występuje obficie. Długość głowy i tułowia wynosi od 6,8 do 8 cm, w przypadku osobników niedojrzałych od 6,8 do 7,4 cm. Ogon mierzy od 3,7 do 4,6 cm. Ubarwienie ryjówki zwieńczonej jest dwubarwne. Ciemnobrązowy u osobników dorosłych grzbiet u młodocianych przybiera barwy jaśniejszego brązu. Szczególnie u dojrzałych zwierząt widać kontrast ciemniejszego grzbietu z jaśniejszymi, jasnoszarymi bokami i brzuchem zwierzęcia. Ryjówka zwieńczona aktywna jest podobnie za dnia i w nocy, nie występuje zmienność co do pory roku. Wykazuje terytorializm nawet poza sezonem rozrodu. Czytaj więcej…

2023-08-30

SM UC-20 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany w kwietniu 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine we wrześniu 1916 roku. Przebazowany na Morze Śródziemne został nominalnie wcielony w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine pod nazwą U-60, pływając w składzie Flotylli Pola. W czasie służby operacyjnej okręt odbył 13 patroli i misji bojowych, w wyniku których zatonęło 21 statków o łącznej pojemności 20 927 BRT, zaś trzy statki o łącznej pojemności 11 554 BRT zostały uszkodzone. SM UC-20 został poddany Brytyjczykom 16 stycznia 1919 roku w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie złomowany w latach 1919–1920. Czytaj więcej…

2023-08-31

Omni – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich neficki historyk oraz skryba. Potomek Jakuba, brata Nefiego, syn Jaroma. Odpowiedzialny za sporządzanie przekazywanych pośród Nefitów zapisów, pozostawił po sobie jedynie bardzo lakoniczny materiał. Uczestniczył w szeregu walk z Lamanitami. Pojawiały się spekulatywne propozycje odnośnie do ram czasowych jego egzystencji, choćby 397–317 p.n.e. Jego życie oraz prawość są obiektem spekulacji mormońskich teologów. Wykorzystywany jest też przez apologetów tej tradycji religijnej. Imię Omni występuje wśród wyznających mormonizm Maorysów, jak również wśród świętych w dniach ostatnich zamieszkujących Stany Zjednoczone. Czytaj więcej…