Wikipedia

Artur Rubinstein

polski pianista

Artur Rubinstein (ur. 28 stycznia 1887[1] w Łodzi, zm. 20 grudnia 1982 w Genewie[2]) – polski pianista pochodzenia żydowskiego.

Artur Rubinstein
Ilustracja
Artur Rubinstein (1963)
Data i miejsce urodzenia

28 stycznia 1887
Łódź, Imperium Rosyjskie

Pochodzenie

żydowskie

Data i miejsce śmierci

20 grudnia 1982
Genewa, Szwajcaria

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

pianista

Wydawnictwo

Decca, RCA Red Seal

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Leopolda (Belgia) Komandor Orderu Zasługi (Chile) Oficer Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia) Order Cywilny Alfonsa XII (Hiszpania) Prezydencki Medal Wolności z Wyróżnieniem (Stany Zjednoczone) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001) Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy (1951-2001) Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Artur Rubinstein (1906)
Grzegorz Fitelberg, Karol Szymanowski, Artur Rubinstein (1912)
Zaproszenie na Festiwal Polski w Paryżu w 1927 z udziałem Rubinsteina
Artur Rubinstein, 1937
(fot. Carl Van Vechten)
Upamiętnienie
Odlew dłoni Artura Rubinsteina
Pomnik Artura Rubinsteina na ul. Piotrkowskiej w Łodzi
Tablica pamiątkowa na kamienicy przy ulicy Piotrkowskiej 78 w Łodzi
Medal Muzeum Miasta Łodzi z okazji 100. rocznicy urodzin Artura Rubinsteina
Tablica pamiątkowa na budynku Zespołu Szkół Muzycznych im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy
Mural Artura Rubinsteina przy ul. Henryka Sienkiewicza w Łodzi

W swojej ponad 80-letniej karierze pianisty wystąpił ponad 6 tysięcy razy. Jeden z najwybitniejszych wirtuozów fortepianu XX wieku[3] i odtwórca muzyki autorstwa Fryderyka Chopina, Johannesa Brahmsa, Franza Schuberta, Roberta Schumanna, Antonína Dvořáka, Siergieja Rachmaninowa i Karola Szymanowskiego. Występował z wieloma uznanymi orkiestrami i dyrygentami oraz grał m.in. z Pau Casalsem, Jacques’em Thibaudem i Romanem Totenbergiem.

Życiorys

edytuj

Artur Rubinstein urodził się 28 stycznia 1887 w Łodzi jako najmłodsze z siedmiorga dzieci w średnio zamożnej rodzinie żydowskiej[4][5]. W dorosłym życiu był agnostykiem[6]. Jego ojciec, Izaak Rubinstein, był właścicielem niewielkiej fabryki tekstylnej, zaś matka, Felicja z domu Heiman, zajmowała się domem[5][7][4]. Od dziecka przejawiał uzdolnienia muzyczne, już w wieku siedmiu lat wystąpił w koncercie charytatywnym. Pierwsze lekcje gry na fortepianie pobierał u Adolfa Prechnera w Łodzi. Później rodzice wysłali go do Warszawy, gdzie został uczniem Aleksandra Różyckiego. W 1897 wyjechał do Berlina, w którym uczył się w Wyższej Szkole Muzycznej i pobierał lekcje gry na fortepianie u Karla Heinricha Bartha. Jego opiekunem był dyrektor akademii, Joseph Joachim. W czasie studiów wiele koncertował przed berlińską publicznością, debiutował 1 grudnia 1900 w berlińskiej Beethoven-Saal. W kwietniu 1902 koncertował w Filharmonii Warszawskiej pod batutą Emila Młynarskiego. W 1902, z polecenia Joachima, zaprezentował się Ignacemu Janowi Paderewskiemu w Szwajcarii, zyskując jego przychylność i uznanie. W 1904 przeniósł się do Paryża, gdzie w tym samym roku zaliczył uważany za początek jego międzynarodowej kariery występ, na którym zagrał m.in. Koncert fortepianowy f-moll i Etiudę op. 10 nr 2 Fryderyka Chopina oraz Koncert fortepianowy g-moll Camille’a Saint-Saënsa[5]. Później odbywał liczne tournées po Stanach Zjednoczonych (1906), Europie i Ameryce Południowej. Wielokrotnie koncertował też w Polsce – w Łodzi, Warszawie, Lwowie, Krakowie i Zakopanem. W czasie I wojny światowej występował na rzecz Czerwonego Krzyża i Polski[5].

W 1932 poślubił córkę polskiego dyrygenta, Emila Młynarskiego – Anielę. W 1933 w Buenos Aires w Argentynie urodziła się Eva Rubinstein. W 1939 Rubinsteinowie opuścili Europę i zamieszkali w Stanach Zjednoczonych. Podczas II wojny światowej Artur Rubinstein występował na koncertach charytatywnych, w tym na rzecz polskich uchodźców, a także wspierał Polaków materialnie. Publicznie namawiał Amerykanów do przystąpienia do wojny, podkreślając przy tym ogromny wojskowy wysiłek Polski[5].

Rubinstein stracił z rąk Niemców prawie całą rodzinę w czasie II wojny światowej[4]. Na znak protestu przeciwko zbrodniom niemieckim nigdy nie wystąpił z żadnym koncertem ani w RFN, ani w NRD. 13 maja 1945, podczas koncertu w operze w San Francisco dla delegatów i gości Konferencji Pokojowej, na której powołano do życia Organizację Narodów Zjednoczonych, wobec braku polskiej flagi wśród rzędu flag państw (polska delegacja była nieobecna na Konferencji z powodu braku zgody Józefa Stalina), wyraził oburzenie i ostentacyjnie zagrał Mazurka Dąbrowskiego[5][8]. Występ poprzedził słowami:

W tej sali, w której zebrały się wielkie narody, aby uczynić ten świat lepszym, nie widzę flagi Polski, za którą toczono tę okrutną wojnę.

i dodał:

A więc teraz zagram polski hymn narodowy[9].

Za to zachowanie Rubinstein otrzymał od amerykańskiej Polonii („w imieniu milionów Polaków w USA”) dyplom Polskiej Ligi Sztuk Pięknych w Pittsburghu[5].

W 1946 uzyskał obywatelstwo Stanów Zjednoczonych i zamieszkał w tym kraju, jednak nigdy nie zerwał związków z Polską[5][4]. Do końca życia posługiwał się przy tym nienaganną polszczyzną[5]. Po II wojnie światowej Polskę odwiedził siedem razy, po raz pierwszy w 1958, dając koncerty w Krakowie i Warszawie[5][4]. W 1960 był honorowym przewodniczącym jury podczas VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Podczas otwarcia konkursu 22 lutego 1960 wykonał Koncert fortepianowy f-moll Fryderyka Chopina i II Koncert fortepianowy B-dur Johannesa Brahmsa z udziałem Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Witolda Rowickiego[5]. W 1966 zainaugurował z kolei 10. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. W 1975 wystąpił na koncercie jubileuszowym z okazji 60-lecia Filharmonii Łódzkiej. Po raz ostatni publicznie wystąpił w maju 1976 w Wigmore Hall w Londynie, natomiast w 1979 ostatni raz odwiedził Polskę, w tym Łódź i Warszawę[4]. W warszawskiej cukierni Andrzeja Bliklego przy ul. Nowy Świat znajdują się zdjęcia pamiątkowe z wizyty artysty. Polskie Nagrania „Muza” wydały wówczas płytę z jego koncertem z 1960.

Rubinstein otrzymał też tytuł doktora honoris causa Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie)[10].

W 1971 podczas koncertu w Holstebro w Danii został uhonorowany prestiżową duńską Nagrodą Fundacji Muzycznej Léonie Sonning[11][12]. Była to pierwsza tego typu nagroda przyznana pianiście i zarazem pierwsza wręczona poza Kopenhagą[12].

W 1978 został laureatem nagrody Kennedy Center Honors[13].

Artur Rubinstein był wielkim miłośnikiem cygar. Do czasu rewolucji komunistycznej miał nawet własną plantację tytoniu na Kubie.

Przyjaźnił się między innymi z Karolem Szymanowskim[5], Pablem Picassem[5] i Grzegorzem Fitelbergiem.

Zmarł 20 grudnia 1982 w Genewie. Urna z jego prochami pochowana jest niedaleko Jerozolimy na zboczu góry Orah[14].

W 1994 przyznano mu pośmiertnie nagrodę Grammy za całokształt twórczości[15].

Nela Rubinstein – żona artysty jest autorką książki kucharskiej, Nela’s Cookbook, opublikowanej w Nowym Jorku w 1983. W Polsce została wydana pt. Kuchnia Neli (wyd. Muza, pełna wersja z 2001). Książka jest zapisem upodobań kulinarnych jej męża i bohemy artystycznej Nowego Jorku, Los Angeles, Paryża.

Pamiętniki

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

Od 1974 w Izraelu organizowany jest Międzynarodowy Mistrzowski Konkurs Pianistyczny im. Artura Rubinsteina. Od 4 kwietnia 1984 Filharmonia Łódzka nosiła nazwę Państwowej Filharmonii im. Artura Rubinsteina w Łodzi. 30 sierpnia 1999 Zarząd Województwa Łódzkiego uchwałą nadał placówce obecną nazwę: Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina. 4 listopada 1991 Państwowy Zespół Szkół Muzycznych w Bydgoszczy przyjął imię Artura Rubinsteina.

Od 1993 w Bydgoszczy odbywa się Międzynarodowy Konkurs Młodych Pianistów „Arthur Rubinstein in memoriam”, którego dyrektorem i inicjatorem jest Ewa Stąporek-Pospiech, dyrektor Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych w Bydgoszczy. Konkurs odbywa się pod patronatem Ewy Rubinstein, córki słynnego pianisty[20].

Uchwałą z 7 marca 2007 Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2007 Rokiem Artura Rubinsteina[21].

W 2008 w Łodzi utworzono Międzynarodową Fundację Muzyczną im. Artura Rubinsteina, która organizuje Rubinstein Piano Festival. Odbyły się trzy edycje festiwalu (2008, 2011 i 2013). W Muzeum Miasta Łodzi znajduje się największa na świecie ekspozycja pamiątek po Arturze Rubinsteinie w tzw. Galerii Muzyki im. Artura Rubinsteina, przekazanych przez jego rodzinę[22].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Bożena Pellowska-Chudobińska Łódzkie koncerty Artura Rubinsteina, Międzynarodowa Fundacja Muzyczna im. Artura Rubinsteina w Łodzi, Łódź 2011, ISBN 978-83-63150-00-6, s. 7 tam też wyjaśniono genezę innych dat urodzenia.
  2. ↑ Culture.pl – Artur Rubinstein (pol.) [dostęp 2011-10-05].
  3. ↑ Rubinstein Artur, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-09-19].
  4. ↑ a b c d e f Artur Rubinstein – charyzmatyczny geniusz fortepianu [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2019-08-25].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Wojciech Stanisław Grochowalski: Artur Rubinstein (1887–1982). arturrubinstein.pl, 2019. [dostęp 2022-12-20]. (pol.).
  6. ↑ Harvey Sachs: Rubinstein: A Life. 1995, s. 139. ISBN 978-0-8021-1579-9.
  7. ↑ Maria Leszczyńska Ejzen, Anna Ćwiakowska, Izaak Kersz: Szkice z dziejów gminy Żydowskiej oraz cmentarza w Łodzi. books.google.pl, 1998. [dostęp 2022-12-17]. (pol.).
  8. ↑ Ja wam zagram hymn Polski… i proszę wstać!. histar.pl, 2022. [dostęp 2022-12-22]. (pol.).
  9. ↑ MSZ: Polska w ONZ. Aleksander Bregman Dzieje pustego fotela: konferencja w San Francisco i sprawa polska, Londyn 1947.
  10. ↑ Doktorzy honoris causa [online], Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, 22 września 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-05-12].
  11. ↑ The music prize over the years. sonningmusik.dk. [dostęp 2024-02-25]. (ang.).
  12. ↑ a b Léonie Sonning Music Prize 1971. sonningmusik.dk. [dostęp 2024-02-25]. (ang.).
  13. ↑ KENNEDY CENTER HONORS 1978 {HONOREES: FRED ASTAIRE, RICHARD RODGERS, GEORGE BALANCHINE, MARIAN ANDERSON, ARTHUR RUBENSTEIN} (TV). paleycenter.org. [dostęp 2024-02-25]. (ang.).
  14. ↑ Andrzej Niziołek: Zachód słońca nad grobem Rubinsteina. Gazeta.pl, 2007-05-01. [dostęp 2015-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-30)].
  15. ↑ Lifetime Achievement Award. [w:] Past Recipients [on-line]. grammy.com. [dostęp 2024-02-25]. (ang.).
  16. ↑ Kronika. Rubinstein w Rzeszowie. „Gazeta Rzeszowska”, s. 3, nr 40 z 30 września 1934. 
  17. ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu propagandy polskiej zagranicą”.
  18. ↑ Polonia Restituta. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 101 z 6 maja 1926. 
  19. ↑ a b c d e Arthur Rubinstein Dies in Geneva at 95. www.nytimes.com (ang.)
  20. ↑ Konkurs Rubinsteina w Bydgoszczy.
  21. ↑ M.P. z 2007 r. nr 18, poz. 196.
  22. ↑ Wystawa stała „Z dziejów Łodzi. Historia – Kultura – Codzienność” – Galeria Muzyki im. Artura Rubinsteina [online], Muzeum Miasta Łodzi [zarchiwizowane z adresu 2012-06-28].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Artur_Rubinstein&oldid=74242129”