Bogusław (województwo zachodniopomorskie)
wieś w województwie zachodniopomorskim
Bogusław (do 1945 niem. Batzlow) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Dębno. Według danych z 2013 miejscowość liczyła 301 mieszkańców[4].
| wieś | |
.jpg) Bogusław. Kościół św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
53 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
310[2] |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
74-404[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ZMY |
| SIMC |
0179737 |
Położenie na mapie gminy Dębno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myśliborskiego  | |
 52°41′09″N 14°45′30″E/52,685833 14,758333[1]
| |
Wieś znajdowała się od pierwszej połowy XIII w. na uposażeniu chwarszczańskich templariuszy i następnie joannitów, od ok. 1250 na terytorium powstałej Nowej Marchii. Od 1540 do pierwszej połowy XIX w. Bogusław wchodził w skład domeny elektora brandenburskiego w Dębnie. Od 1945 leży w granicach Polski.
Wieś posiada dobrze zachowany klasyczny układ owalnicy; kościół z 1900. Ludność zajmuje się głównie rolnictwem.
Toponimia edytuj
Nazwa pochodzi prawdopodobnie od domniemanego rycerza Bogusława, który mógł posiadać wieś przed przejęciem przez templariuszy[5][6].
Nazwa na przestrzeni wieków: Boguzlawe 1262; Bogusla 1295; Botchelov 1451; Bazelow 1460; Batzlow 1822; do 1945 Batzlow[6].
Położenie edytuj
Wieś położona jest 7 km na południowy wschód od Dębna, 27 km od Myśliborza i 32 km od Gorzowa.
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Bogusław należy do prowincji Nizina Środkowoeuropejska, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska[7].
Środowisko przyrodnicze edytuj
We wsi Bogusław występuje wiele gatunków i stanowisk roślin chronionych, np. bluszcz pospolity. Na polach uprawnych i suchych agrocenoz występuje ptak potrzeszcz, odnaleziono również stanowiska kumaka nizinnego. Wzdłuż głównej drogi przez całą miejscowość do granicy gminy ciągnie się cenna aleja lipowa (obw. 1,8-2,15 m) o dł. 2,4 km. Powierzchnia lasów i łąk w leśnictwie Bogusław wynosi 1884,48 ha[8]. Dominującym gatunkiem drzew jest sosna pospolita, która wykształciła różnowiekowe i zróżnicowane siedliskowo bory. W leśnych punktach kontrolnych wykazano terytorialnego puszczyka.
Historia edytuj
- VIII-poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
- 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską
- 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
- 1112-1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
- Pocz. XIII w. - obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa pomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica[9]
- 1232 – nadanie templariuszom przez księcia Władysława Odonica (lub wcześniej przez Henryka I Brodatego) wsi Chwarszczany wraz z 1000 łanami ziemi (ok. 15-17 tys. ha) między Odrą, Wartą i Myślą, w tym również Bogusławia
- 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
- 31.12.1262[10] – wzmianka w dokumentach templariuszy pod nazwą Boguzlawe; Jan i Otton z dynastii askańskiej zawierają ugodę z Widekindem (Widekinusem), mistrzem templariuszy w Niemczech i krajach słowiańskich, na mocy którego templariusze w zamian za zrzeczenie się praw do miejscowości leżących przy drodze do Gorzowa (oppidum – prawdopodobnie przedlokacyjna osada targowa pod Kostrzynem, Kłośnica, Warniki, Dąbroszyn, Pudignowe i Witnica) oraz dóbr komandorii w Myśliborzu, otrzymują potwierdzenie posiadania komandorii chwarszczańskiej wraz z dziesięcioma wsiami (Bogusław, Carkzowe?, Cychry, Dargomyśl, Dębno, Gudzisz, Krześnica, Nyvik?, Oborzany, Sarbinowo). Formą zadośćuczynienia jest dodatkowo wieś Kaleńsko w ziemi kostrzyńskiej, będąca wcześniej w posiadaniu rycerskim[11].
- 23.04.1295 – wzmianka pod nazwą Bogusla w dokumencie wyznaczającym granicę między posiadłościami margrabiego brandenburskiego Albrechta a posiadłościami chwarszczańskich templariuszy[12]
- 02.05.1312 – rozwiązanie zakonu templariuszy bullą Ad providam papieża Klemensa V
- 1312 – posiadłości templariuszy na obszarze Marchii zajmują margrabiowie brandenburscy
- 1318 – w układzie zawartym w Cremmen, negocjowanym przez przedstawicieli przeora niemieckiego Pawła z Modeny i Leonarda de Tiburtis, margrabiowie brandenburscy potwierdzają joannitom posiadanie dóbr templariuszy
- 1320-1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich
- 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
- 02.04.1335 – w Chwarszczanach wymienia się joannitów jako właścicieli[13]
- 1402-1454/55 – ziemie Nowej Marchii pod rządami zakonu krzyżackiego
- 1450 - wieś całkowicie opustoszała[14]
- 1535-1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
- 1538 – margrabia Jan Kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
- 15.06.1540 – komandoria Chwarszczany (w niej również wieś Bogusław) zostaje przejęta przez margrabiego Jana Kostrzyńskiego od joannitów, którzy zostają zmuszeni do przeniesienia konwentu do Świdwina. Bogusław przechodzi do domeny dębnowskiej[14]
- 1583 – kostrzyński ludwisarz Dietrich Kesler I odlewa dzwon dla miejscowości Bogusław; obiekt ten zostaje zarekwirowany w czasie II wojny światowej, obecnie ma znajdować się w Berlinie lub w jednej z miejscowości powiatu poczdamskiego[15]
- 1633 – istnieje folwark, określany jako „owczarnia”[14]
- 1660 (lub 1695) – zbudowano kościół, jako filialny parafii Mościce[14]
- 1696 – we wsi jest 10 zagrodników; nigdy nie posiadała ona pełnorolnych chłopów[14]
- 1701 – powstanie Królestwa Prus
- 24.08.1758 – wieś spalona przez kozackie oddziały rosyjskie w celu utrudnienia przemarszu wojskom Fryderyka II; odbudowano ją po kilku latach[14]
- 25.08.1758 – prusko-rosyjska bitwa pod Sarbinowem
- 1804 – we wsi jest 13 zagrodników[14]
- 1806-1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
- 1807-1811 – reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach
| Niemiecka nazwa | Obiekt | Położenie | Polska nazwa | Ludność ok. 1820 | Ludność w 1852 |
|---|---|---|---|---|---|
| Batzlower Teerofen[16] | smolarnia | 1,5 km na płn.-wsch. | Smolary Bogusławskie [nie istnieje] | 5[17] [domena Chwarszczany] | |
| Försterei Batzlow | leśniczówka | 2 km na płn.-wsch. | Smolarki Bogusławskie [nie istnieje] | ||
| Försterei Bohlswalde[18] | leśniczówka | 1,5 km na płn.-zach. | [nie istnieje] |
- 1815-1818 – reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Kostrzyn, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
- 1836 (1839) – w związku z likwidacją powiatu Kostrzyn[19], wieś przechodzi do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
- 1828 – wieś kupuje były właściciel Dargomyśla, Karl Friedrich Boldt[20][21]
- 1853, 1866 – epidemia cholery, liczba ludności wsi zmniejszyła się o połowę[14]
- 1871-1918 – Nowa Marchia w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej
- 1900 – budowa kościoła (stan obecny)[14][20]
- 1.10.1907 – Boldtowie sprzedają majątek rodzinie von der Lancken[20]
- VIII.1909 – majątek nabywa kapitan Bachmann[20]
- IX.1916 – majątek nabywa właściciel ziemski Hintz[20]
- 1920 – ostatnimi właścicielami majątku zostaje rodzina Katzenellenbogen[20]
- 1928 – wieś obejmuje powierzchnię około 626 ha[14]
- 1930 – majątek zostaje przejęty przez towarzystwo ziemskie „Eigene Scholle” i rozparcelowany[20]
- 31.01.1945 – zajęcie przez wojska 2 Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego[22]
- 1956 – otwarcie 4-klasowej szkoły podstawowej
- 1.09.1973 – dzieci zaczynają uczęszczać do zbiorczej szkoły podstawowej w Cychrach
- 1975 – w wyniku zmiany podziału administracyjnego zlikwidowany zostaje powiat chojeński; wieś należy do województwa gorzowskiego i gminy Dębno
- 1999 – w ramach zmiany podziału administracyjnego wieś należy do województwa zachodniopomorskiego, powiatu myśliborskiego i gminy Dębno
| Właściciel | Lata |
|---|---|
| Zakon Templariuszy | 1232-1312 |
| Margrabiowie brandenburscy | 1312-1318 |
| Zakon Joannitów | 1318-1540 |
| Margrabiowie brandenburscy, królowie Prus [w domenie Dębno] |
1540-1828? |
| von Boldt | 1828-1907 |
| von der Lancken | 1907-1909 |
| Bachmann | 1909-1916 |
| Hintz | 1916-1920 |
| Katzenellenbogen | 1920-1930 |
| Towarzystwo ziemskie "Eigene Scholle" | 1930 |
Ludność edytuj
Liczba ludność w ostatnich 3 wiekach[17][23][24][25] :
Gospodarka edytuj
Struktura działalności gospodarczej na dzień 31.10.2004[26]:
| Dział | Ilość |
|---|---|
| Produkcja | 0 |
| Transport | 0 |
| Handel | 0 |
| Usługi | 0 |
W Bogusławiu funkcjonuje 76 gospodarstw rolnych, nastawionych na produkcję zbóż (jęczmień, owies, żyto, pszenica) oraz na hodowlę trzody chlewnej i bydła, brak jest gospodarstw nastawionych na produkcję ekologiczną.
Struktura gospodarstw indywidualnych (łącznie grunty fizyczne = 303,45 ha):
| Użytki rolne | Pow. w ha |
|---|---|
| Orne | 284,67 |
| Zielone | 18,60 |
| Inne | - |
| Razem | 303,27 |
Powierzchnia gospodarstw:
| Pow. w ha | Ilość |
|---|---|
| 1-5 | 62 |
| 5-10 | 5 |
| 10-20 | 8 |
| 20-50 | - |
| 50-100 | - |
| >100 | 1 |
Edukacja edytuj
Dzieci uczęszczają do szkoły podstawowej w Cychrach, natomiast młodzież do gimnazjum publicznego w Dębnie[27].
Organizacje i instytucje edytuj
Sołectwo Bogusław - ogół mieszkańców wsi Bogusław stanowi Samorząd Mieszkańców Sołectwa; teren działania sołectwa obejmuje wieś Bogusław - w jej granicach administracyjnych.
Atrakcje turystyczne edytuj
- Kościół pw. św Jana Chrzciciela – filia kościoła parafialnego pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Cychrach, zbudowany w 1900[28] Usytuowany w centrum wsi na widocznym wzniesieniu. Kościół orientowany, założony na planie prostokąta o wymiarach 17 × 9,60 m, korpus zbudowany z kamieni narzutowych, prezbiterium i wieża z cegły. Wnętrze kościoła jednoprzestrzenne, wyposażenie pochodzi z 1900.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 7732
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 76 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Dębno, Dane Statystyczne. [dostęp 2014-04-04].
- ↑ Plan Rozwoju wsi Bogusław, załącznik 1 do uchwały LXVII/399/2006 Rady Miejskiej w Dębnie z dnia 28 czerwca 2006. [dostęp 2010-05-13]., s. 5
- ↑ a b Nazwy miejscowe Polski: historia - pochodzenie - zmiany. Kazimierz Rymut (red.). T. I. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 256. ISBN 83-85579-29-X.
- ↑ Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH "Zapol" Dmochowski Sobczyk, 2005, s. 25. ISBN 83-60140-35-9.
- ↑ Urząd Miejski w Dębnie. Ochrona Środowiska. [dostęp 2012-11-30].
- ↑ Edward Rymar: Studia i materiały z dziejów Nowej Marchii i Gorzowa: szkice historyczne. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, 1999, s. 8-9. ISBN 83-909122-1-X.
- ↑ Data układu za: Edward Rymar. Datacja układu templariuszy z margrabiami brandenburskimi w sprawie komandorii chwarszczańskiej i myśliborskiej (31 I 1262) [Błąd W druku, powinno być 31 XII 1262]. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. Nr 8, 2001. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033.
- ↑ Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. XIX. 1860, s. 5-6. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. XIX. 1860, s. 9. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. XIX. 1860, s. 196-197. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ a b c d e f g h i j Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH "Zapol" Dmochowski Sobczyk, 2005, s. 69. ISBN 83-60140-35-9.
- ↑ Tureczek M., Przyczynek do dziejów kostrzyńskiego ludwisarstwa. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ GenWiki-Batzlower Teerofen. [dostęp 2010-06-16].
- ↑ a b Leopold Krugg: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. T. 1. Halle: Karl August Kümmel, 1821, s. 67.
- ↑ GenWiki-Bohlswalde.16
- ↑ Powiat kostrzyński rozwiązano w 1836, lecz na skutek protestów junkrów król Fryderyk Wilhelm III zawiesił rozporządzenie i dopiero w 1839 ostatecznie rozwiązał powiat, pozostawiając w Kostrzynie ekspozyturę Landratury w Chojnie, która stanowiła organ zwierzchni dla południowej części powiatu chojeńskiego. Kostrzyn nad Odrą. Dzieje dawne i nowe. Jerzy Marczewski (red.). Poznań: Instytut Zachodni, 1991, s. 252. ISBN 83-85003-58-4.
- ↑ a b c d e f g Kreis Königsberg/Neumark. Erinnerungen an einen ostbrandenburgischen Landkreis. Berlin/Bonn: Westkreuz-Verlag GmbH, 1996, s. 261.
- ↑ Chronik der Stadt Neudamm 1896. [dostęp 2010-01-06].
- ↑ Z dziejów Ziemi Chojeńskiej. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1969, s. 499.
- ↑ Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 21.
- ↑ Gemeindeverzeichnis Deutschland 1900. [dostęp 2010-06-14].
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Provinz Brandenburg. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Plan Rozwoju wsi Bogusław, załącznik 1 do uchwały LXVII/399/2006 Rady Miejskiej w Dębnie z dnia 28 czerwca 2006. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Uchwała Nr XVIII/188/04 Rady Miejskiej w Dębnie z dnia 27 maja 2004 r w sprawie: ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz granic ich obwodów na terenie miasta i gminy Dębno. [dostęp 2010-06-12].
- ↑ Tygodnik Katolicki Niedziela, edycja szczecińska 23/2003. [dostęp 2010-05-13].