Kariera Nikodema Dyzmy (serial telewizyjny)
Kariera Nikodema Dyzmy – polski siedmioodcinkowy serial telewizyjny emitowany po raz pierwszy przez Telewizję Polską od 6 kwietnia 1980 do 18 maja 1980[1]. Scenariusz serialu powstał na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza o tym samym tytule z 1931 roku.
Gatunek |
obyczajowy |
---|---|
Kraj produkcji | |
Oryginalny język | |
Główne role | |
Liczba odcinków |
7 |
Liczba serii |
1 |
Produkcja | |
Produkcja | |
Reżyseria | |
Scenariusz | |
Muzyka | |
Zdjęcia | |
Czas trwania odcinka |
44-62 min |
Pierwsza emisja | |
Data premiery |
6 kwietnia 1980 |
Stacja telewizyjna | |
Lata emisji |
1980 |
Chronologia | |
Powiązane |
Reżyserem serialu był Jan Rybkowski, który 24 lata wcześniej wyreżyserował filmową adaptację powieści pt. Nikodem Dyzma[1]. Współreżyserem filmu był operator Marek Nowicki, który reżyserował część serialu, gdy Jan Rybkowski musiał zejść z planu z powodu poważnej choroby[2]. Na kilka miesięcy przed premierą serialu telewizyjnego, emitowany był również serial radiowy z inną obsadą[3].
Kariera Nikodema Dyzmy jest uznawana[przez kogo?] za jeden z najlepszych polskich seriali oraz za wybitne osiągnięcie aktorskie Romana Wilhelmiego[4][5].
Realizacja
edytujPlenery do filmu kręcone były w następujących lokacjach: Łódź (al. 1 Maja, ul. Moniuszki, ul. Piotrkowska), Zaborów (ówczesny „Dom Dziennikarza”, obecnie Pałac Goldstandów – serialowe Koborowo), Nieborów (ogrody pałacowe – scena rozmowy Żorża Ponimirskiego z Dyzmą), Warszawa (róg Al. Ujazdowskich i ul. Wilczej, lotnisko na Bemowie, Tor wyścigów konnych Służewiec).
W serialu wykorzystano przedwojenne piosenki: Chodź na Pragę oraz Dulcynea. Ta ostatnia wykonywana jest przez Bohdana Łazukę oraz przewija się jako motyw muzyczny[potrzebny przypis].
Fabuła
edytujSerial przedstawia historię przypadkowej, lecz zawrotnej kariery bezrobotnego przybysza z prowincjonalnego Łyskowa, który dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności dostaje się na salony i dochodzi do najwyższych zaszczytów w państwie. Akcja toczy się w latach dwudziestych XX wieku w okresie II Rzeczypospolitej, głównie w Warszawie i Koborowie, fikcyjnym majątku na Kresach.
Obsada
edytuj- Roman Wilhelmi – Nikodem Dyzma
- Grażyna Barszczewska – Nina Kunicka, de domo Ponimirska
- Bronisław Pawlik – Leon Kunicki vel Leon Kunik
- Leonard Pietraszak – pułkownik Wacław Wareda
- Bogusz Bilewski – Jan Ulanicki, wiceminister rolnictwa
- Wojciech Pokora – Żorż Ponimirski, brat Niny
- Jerzy Bończak – Zygmunt Krzepicki, sekretarz Dyzmy
- Halina Golanko – Mańka Barcik, córka Barcików, prostytutka
- Tadeusz Pluciński – Jaszuński, minister rolnictwa
- Ewa Szykulska – hrabina Lala Koniecpolska
- Izabela Trojanowska – Kasia Kunicka, córka Kunika[6]
- Witold Pyrkosz – Ambroziak, akordeonista
- Mariusz Dmochowski – Jan Terkowski, szef gabinetu premiera
- Igor Śmiałowski – książę Roztocki
- Piotr Wysocki – hrabia Koniecpolski
- Arkadiusz Bazak – Rajch, komisarz policji
- Mieczysław Czechowicz – Olszewski, dyrektor LP
- Krystyna Ciechomska – hrabina Eugenia Przełęska, ciotka Niny
- Edward Wichura – Józef Boczek, naczelnik UP[7]
- Bohdan Łazuka – piosenkarz-tancerz w „Oazie”
- Hanna Stankówna – księżna Janetta Roztocka
- Liliana Głąbczyńska – hrabianka Marietta Czarska
- Hanna Pląskowska – hrabianka Iwona Czarska
- Alicja Jachiewicz – Renata, dama z towarzystwa
- Ewa Ziętek – Helena, dama z towarzystwa
- Hanna Balińska – Bibiana, dama z towarzystwa
- Barbara Brylska – Evita, dama z towarzystwa
- Zofia Merle – Walentowa Barcik, gospodyni Dyzmy
- Jan Mayzel – Walenty Barcik
- Zygmunt Zintel – Malinowski, właściciel szynku
- Janusz Bylczyński – Wandryszewski, dyr. w Banku Zbożowym
- Andrzej Krasicki – minister skarbu
- Joanna Kasperska – prostytutka
- Marian Rułka – Czerpak, naczelnik wydziału w MK
- Witold Skaruch – Litwinek, dyr. gabinetu Prezydenta RP
- Włodzimierz Musiał – inż. Pilchen, minister komunikacji
- Lech Ordon – dyrektor lokalu
- Włodzimierz Skoczylas – adwokat Dyzmy
- Czesław Lasota – szofer Ignacy
- Jan Łopuszniak – Antoni, służący w Koborowie
- Barbara Burska – służąca Kunickich
- Wojciech Zagórski – Leon, służący Kunickich
- Juliusz Lubicz-Lisowski – Feliks, lokaj Dyzmy
- Bolesław Woźniak – śpiewak uliczny
- Tomasz Stockinger – Majewski, przyjaciel Koniecpolskich
- Włodzimierz Adamski – Kaniewski, zarządca w Koborowie
- Tadeusz Kożusznik
- Andrzej Żarnecki – narrator
- 1980 Olsztyn (Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej) – nagroda jury dla Wiesławy Otockiej za montaż filmu
- 1980 Nagroda I stopnia Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji – dla Romana Wilhelmiego, Jana Rybkowskiego i Marka Nowickiego
- 1981 Złoty Ekran (przyznawany przez pismo „Ekran”) – dla Romana Wilhelmiego „za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie aktorstwa telewizyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem ról w serialu Kariera Nikodema Dyzmy i w spektaklu Proces”
- 1999 Ankieta tygodnika „Polityka” Koniec wieku – 17 miejsce w kategorii „Programy, filmy i seriale telewizyjne”
Różnice między powieścią a serialem
edytujScenariusz serialu jest dość dokładnie oparty na powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Dokonano jednak pewnych zmian oraz pominięto kilka wątków. Różnice wynikają w większości z konieczności spełnienia wymogów cenzury.
Zmiany
edytuj- zmiana adresu mieszkania Barcików z ulicy Łuckiej na Krochmalną (Łuck po wojnie znalazł się w granicach ZSRR)
- rozbudowa scen pokazujących życie „nizin społecznych” w pierwszym odcinku
- inne okoliczności znalezienia zaproszenia na raut, w powieści goniec gubi listy wsiadając do tramwaju
- zmiana nazwy Hotelu Europejskiego na Hotel Europa
- zmiana lokalizacji dyrekcji lasów państwowych z Grodna na Białystok (Grodno również znalazło się w ZSRR)
- umieszczenie Łyskowa w powiecie hrubieszowskim, czego nie ma w powieści
- niejasne przedstawienie motywów zazdrości Kasi o Ninę, z powieści wynika wprost, że łączył je związek lesbijski
- dodanie sceny wyścigów konnych, której nie ma w powieści; tor wyścigowy na Służewcu oddano do użytku dopiero w 1939 roku
- dodanie wątku o założeniu przez Reicha teczki Dyzmie i inwigilowania go, czego brak w powieści
- zmiana miejsca wysłania Terkowskiego na ambasadora z Chin na Argentynę
- dłuższe zakończenie, pozostawiające w większej niepewności co do dalszych losów Dyzmy
Wątki pominięte
edytuj- sprawa podróżnika Oskara Hella, bywalca salonów i adoratora Niny, przeciwko któremu Dyzma spreparował fałszywe oskarżenie o szpiegostwo na rzecz Sowietów (rozdz. 17 i 18)[potrzebny przypis]
- powrót Kasi Kunickiej ze Szwajcarii na miesiąc przed ślubem Niny z Nikodemem (rozdz. 18)[potrzebny przypis]
- ślub Niny z Nikodemem w kościele w Warszawie oraz huczne wesele w Hotelu Europejskim (rozdz. 20 i 21)[potrzebny przypis]
- uroczyste powitanie Niny i Nikodema przez mieszkańców Koborowa (rozdz. 21)[potrzebny przypis]
- dożynki w Koborowie z udziałem gości z Warszawy, rozmowy o „genach” arystokratycznych u chłopów, wykorzystanie przez Dyzmę wiejskiej dziewczyny na oczach narzeczonego (rozdz. 23)[potrzebny przypis]
Planowana kontynuacja
edytujPod koniec XX wieku twórcy serialu postanowili nakręcić jego kontynuację – serial o losach współczesnego Dyzmy. We wrześniu 1999 roku rozpoczęły się przygotowania do produkcji, a o projekcie poinformowano w prasie. 13-odcinkowy serial telewizyjny i równocześnie film kinowy miały nosić tytuł Kariera Sebastiana Dyzmy. Scenariusz napisał Witold Orzechowski, współscenarzysta serialu z 1980 roku, który był również reżyserem i producentem. W tytułowej roli Sebastiana Dyzmy, czyli wnuka Nikodema Dyzmy, miał wystąpić Wojciech Malajkat. W głównych rolach wystąpić mieli również Paweł Deląg, Szymon Bobrowski, Paweł Wilczak i Robert Gonera, a w pozostałych min. Jerzy Bończak i Grażyna Barszczewska (aktorzy z serialu z 1980) oraz Agnieszka Warchulska, Agnieszka Sitek i Katarzyna Groniec[9].
Zdjęcia do nowego serialu i filmu planowano rozpocząć wiosną 2002 roku. Jednak projekt zarzucono po dwuletnich przygotowaniach ze względu na rozpoczęcie w połowie 2001 przez Jacka Bromskiego realizacji filmu Kariera Nikosia Dyzmy. Producentem filmu Bromskiego był Michał Balcerzak, który we wrześniu 1999 zgłosił się do Orzechowskiego z propozycją współpracy (którą zarzucono) i otrzymał wówczas od niego treatment scenariusza nowego serialu. Twórcy Kariery Sebastiana Dyzmy wystąpili na drogę sądową przeciwko twórcom filmu Bromskiego oskarżając ich o świadomą kradzież pomysłu i naruszenie praw autorskich[10][11][12][13].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kariera Nikodema Dyzmy w bazie filmpolski.pl
- ↑ Marek Nowicki | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2022-01-06] (pol.).
- ↑ Kariera Nikodema Dyzmy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki) [dostęp 2021-11-04] .
- ↑ Roman Wilhelmi – Życie i twórczość [online] [dostęp 2016-09-30] .
- ↑ Kariera Nikodema Dyzmy | Łódzkie Filmowy Region [online], filmowelodzkie.pl [dostęp 2021-11-02] .
- ↑ Córka z pierwszego małżeństwa.
- ↑ Ówczesny zwierzchnik Nikodema Dyzmy.
- ↑ Kariera Nikodema Dyzmy [online], FilmPolski [dostęp 2021-11-02] (pol.).
- ↑ Redakcja, Dyzma powraca [online], Dziennik Polski, 5 września 2001 [dostęp 2021-10-26] (pol.).
- ↑ Walka o Nikodema Dyzmę [online], Onet Kultura, 18 września 2001 [dostęp 2021-10-26] (pol.).
- ↑ Walka o Dyzmę [online], film.interia.pl [dostęp 2021-10-26] (pol.).
- ↑ Konflikt o prawo do pomysłu [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2021-10-26] .
- ↑ Kariera Sebastiana Dyzmy [online], FilmPolski [dostęp 2021-10-26] .
Linki zewnętrzne
edytuj- Kariera Nikodema Dyzmy w bazie IMDb (ang.)
- Kariera Nikodema Dyzmy w bazie Filmweb
- Zdjęcia z filmu Kariera Nikodema Dyzmy w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Kariera Nikodema Dyzmy w bazie filmpolski.pl