Kariera Nikodema Dyzmy (serial telewizyjny)

serial telewizyjny

Kariera Nikodema Dyzmypolski siedmioodcinkowy serial telewizyjny emitowany po raz pierwszy przez Telewizję Polską od 6 kwietnia 1980 do 18 maja 1980[1]. Scenariusz serialu powstał na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza o tym samym tytule z 1931 roku.

Kariera Nikodema Dyzmy
Gatunek

obyczajowy

Kraj produkcji

Polska

Oryginalny język

polski

Główne role

Roman Wilhelmi
Grażyna Barszczewska
Bronisław Pawlik

Liczba odcinków

7

Liczba serii

1

Produkcja
Produkcja

Zespół Filmowy „Silesia”

Reżyseria

Jan Rybkowski
Marek Nowicki

Scenariusz

Jan Rybkowski
Marek Nowicki
Witold Orzechowski

Muzyka

Piotr Marczewski

Zdjęcia

Marek Nowicki

Czas trwania odcinka

44-62 min

Pierwsza emisja
Data premiery

6 kwietnia 1980
1 stycznia 2011 (zrekonstruowana cyfrowa wersja na kanale TVP HD)

Stacja telewizyjna

TVP1

Lata emisji

1980

Chronologia
Powiązane

Kariera Nikosia Dyzmy

Filmowy pałac w Koborowie (Pałac Goldstandów w Zaborowie)

Reżyserem serialu był Jan Rybkowski, który 24 lata wcześniej wyreżyserował filmową adaptację powieści pt. Nikodem Dyzma[1]. Współreżyserem filmu był operator Marek Nowicki, który reżyserował część serialu, gdy Jan Rybkowski musiał zejść z planu z powodu poważnej choroby[2]. Na kilka miesięcy przed premierą serialu telewizyjnego, emitowany był również serial radiowy z inną obsadą[3].

Kariera Nikodema Dyzmy jest uznawana[przez kogo?] za jeden z najlepszych polskich seriali oraz za wybitne osiągnięcie aktorskie Romana Wilhelmiego[4][5].

Realizacja

edytuj

Plenery do filmu kręcone były w następujących lokacjach: Łódź (al. 1 Maja, ul. Moniuszki, ul. Piotrkowska), Zaborów (ówczesny „Dom Dziennikarza”, obecnie Pałac Goldstandów – serialowe Koborowo), Nieborów (ogrody pałacowe – scena rozmowy Żorża Ponimirskiego z Dyzmą), Warszawa (róg Al. Ujazdowskich i ul. Wilczej, lotnisko na Bemowie, Tor wyścigów konnych Służewiec).

W serialu wykorzystano przedwojenne piosenki: Chodź na Pragę oraz Dulcynea. Ta ostatnia wykonywana jest przez Bohdana Łazukę oraz przewija się jako motyw muzyczny[potrzebny przypis].

Fabuła

edytuj

Serial przedstawia historię przypadkowej, lecz zawrotnej kariery bezrobotnego przybysza z prowincjonalnego Łyskowa, który dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności dostaje się na salony i dochodzi do najwyższych zaszczytów w państwie. Akcja toczy się w latach dwudziestych XX wieku w okresie II Rzeczypospolitej, głównie w Warszawie i Koborowie, fikcyjnym majątku na Kresach.

Obsada

edytuj
 
W głównej roli Nikodema Dyzmy wystąpił Roman Wilhelmi
 
Grazyna Barszczewska, odtwórczyni roli Niny Ponimirskiej
 
Bronisław Pawlik zagrał postać Leona Kunickiego vel Leon Kunik
  • 1980 Olsztyn (Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej) – nagroda jury dla Wiesławy Otockiej za montaż filmu
  • 1980 Nagroda I stopnia Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji – dla Romana Wilhelmiego, Jana Rybkowskiego i Marka Nowickiego
  • 1981 Złoty Ekran (przyznawany przez pismo „Ekran”) – dla Romana Wilhelmiego „za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie aktorstwa telewizyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem ról w serialu Kariera Nikodema Dyzmy i w spektaklu Proces
  • 1999 Ankieta tygodnika „PolitykaKoniec wieku – 17 miejsce w kategorii „Programy, filmy i seriale telewizyjne”

Różnice między powieścią a serialem

edytuj

Scenariusz serialu jest dość dokładnie oparty na powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Dokonano jednak pewnych zmian oraz pominięto kilka wątków. Różnice wynikają w większości z konieczności spełnienia wymogów cenzury.

Zmiany

edytuj
  • zmiana adresu mieszkania Barcików z ulicy Łuckiej na Krochmalną (Łuck po wojnie znalazł się w granicach ZSRR)
  • rozbudowa scen pokazujących życie „nizin społecznych” w pierwszym odcinku
  • inne okoliczności znalezienia zaproszenia na raut, w powieści goniec gubi listy wsiadając do tramwaju
  • zmiana nazwy Hotelu Europejskiego na Hotel Europa
  • zmiana lokalizacji dyrekcji lasów państwowych z Grodna na Białystok (Grodno również znalazło się w ZSRR)
  • umieszczenie Łyskowa w powiecie hrubieszowskim, czego nie ma w powieści
  • niejasne przedstawienie motywów zazdrości Kasi o Ninę, z powieści wynika wprost, że łączył je związek lesbijski
  • dodanie sceny wyścigów konnych, której nie ma w powieści; tor wyścigowy na Służewcu oddano do użytku dopiero w 1939 roku
  • dodanie wątku o założeniu przez Reicha teczki Dyzmie i inwigilowania go, czego brak w powieści
  • zmiana miejsca wysłania Terkowskiego na ambasadora z Chin na Argentynę
  • dłuższe zakończenie, pozostawiające w większej niepewności co do dalszych losów Dyzmy

[potrzebny przypis]

Wątki pominięte

edytuj
  • sprawa podróżnika Oskara Hella, bywalca salonów i adoratora Niny, przeciwko któremu Dyzma spreparował fałszywe oskarżenie o szpiegostwo na rzecz Sowietów (rozdz. 17 i 18)[potrzebny przypis]
  • powrót Kasi Kunickiej ze Szwajcarii na miesiąc przed ślubem Niny z Nikodemem (rozdz. 18)[potrzebny przypis]
  • ślub Niny z Nikodemem w kościele w Warszawie oraz huczne wesele w Hotelu Europejskim (rozdz. 20 i 21)[potrzebny przypis]
  • uroczyste powitanie Niny i Nikodema przez mieszkańców Koborowa (rozdz. 21)[potrzebny przypis]
  • dożynki w Koborowie z udziałem gości z Warszawy, rozmowy o „genach” arystokratycznych u chłopów, wykorzystanie przez Dyzmę wiejskiej dziewczyny na oczach narzeczonego (rozdz. 23)[potrzebny przypis]

Planowana kontynuacja

edytuj

Pod koniec XX wieku twórcy serialu postanowili nakręcić jego kontynuację – serial o losach współczesnego Dyzmy. We wrześniu 1999 roku rozpoczęły się przygotowania do produkcji, a o projekcie poinformowano w prasie. 13-odcinkowy serial telewizyjny i równocześnie film kinowy miały nosić tytuł Kariera Sebastiana Dyzmy. Scenariusz napisał Witold Orzechowski, współscenarzysta serialu z 1980 roku, który był również reżyserem i producentem. W tytułowej roli Sebastiana Dyzmy, czyli wnuka Nikodema Dyzmy, miał wystąpić Wojciech Malajkat. W głównych rolach wystąpić mieli również Paweł Deląg, Szymon Bobrowski, Paweł Wilczak i Robert Gonera, a w pozostałych min. Jerzy Bończak i Grażyna Barszczewska (aktorzy z serialu z 1980) oraz Agnieszka Warchulska, Agnieszka Sitek i Katarzyna Groniec[9].

Zdjęcia do nowego serialu i filmu planowano rozpocząć wiosną 2002 roku. Jednak projekt zarzucono po dwuletnich przygotowaniach ze względu na rozpoczęcie w połowie 2001 przez Jacka Bromskiego realizacji filmu Kariera Nikosia Dyzmy. Producentem filmu Bromskiego był Michał Balcerzak, który we wrześniu 1999 zgłosił się do Orzechowskiego z propozycją współpracy (którą zarzucono) i otrzymał wówczas od niego treatment scenariusza nowego serialu. Twórcy Kariery Sebastiana Dyzmy wystąpili na drogę sądową przeciwko twórcom filmu Bromskiego oskarżając ich o świadomą kradzież pomysłu i naruszenie praw autorskich[10][11][12][13].

Przypisy

edytuj
  1. a b Kariera Nikodema Dyzmy w bazie filmpolski.pl
  2. Marek Nowicki | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2022-01-06] (pol.).
  3. Kariera Nikodema Dyzmy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki) [dostęp 2021-11-04].
  4. Roman Wilhelmi – Życie i twórczość [online] [dostęp 2016-09-30].
  5. Kariera Nikodema Dyzmy | Łódzkie Filmowy Region [online], filmowelodzkie.pl [dostęp 2021-11-02].
  6. Córka z pierwszego małżeństwa.
  7. Ówczesny zwierzchnik Nikodema Dyzmy.
  8. Kariera Nikodema Dyzmy [online], FilmPolski [dostęp 2021-11-02] (pol.).
  9. Redakcja, Dyzma powraca [online], Dziennik Polski, 5 września 2001 [dostęp 2021-10-26] (pol.).
  10. Walka o Nikodema Dyzmę [online], Onet Kultura, 18 września 2001 [dostęp 2021-10-26] (pol.).
  11. Walka o Dyzmę [online], film.interia.pl [dostęp 2021-10-26] (pol.).
  12. Konflikt o prawo do pomysłu [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2021-10-26].
  13. Kariera Sebastiana Dyzmy [online], FilmPolski [dostęp 2021-10-26].

Linki zewnętrzne

edytuj