Młynówka Królewska
Młynówka Królewska – sztuczne koryto rzeki Rudawy zbudowane w XIII w. na obszarze Krakowa. W latach 1964–1966 częściowo zasypane, skanalizowane i przerobione na Park Miejski „Młynówka Królewska”.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Krowodrza, Bronowice | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() Młynówka Królewska w okolicach ul. Podchorążych i Uniwersytetu Pedagogicznego. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Państwo | ![]() | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | Kraków | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość | 4465 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
50,080075°N 19,855383°E/50,080075 19,855383 |
HistoriaEdytuj
Pierwsze wzmianki o Młynówce Królewskiej pochodzą z XIII w., gdy postanowiono doprowadzić wody Rudawy z Mydlnik do centrum Krakowa ziemnym akweduktem w celach gospodarczych, pitnych i obronnych. Woda została doprowadzona wówczas aż do kościoła dominikanów przemierzając Rynek Główny w poprzek.
W 1327 r. król Władysław Łokietek zlecił budowę w Mydlnikach jazu spiętrzającego wodę Rudawy, a także całego systemu zaopatrzenia w wodę nie tylko Krakowa, ale też podkrakowskich wsi, pobliskich stawów hodowlanych oraz młynów wodnych, z których największymi były:
- Dolne Młyny – między obecnymi ulicami: Krupniczą, Skarbową, Czystą i Dolnych Młynów,
- Górne Młyny – w rozwidleniu obecnych ulic: Łobzowskiej i Garbarskiej.
Dzięki wybudowanemu w 1399 r. przy dzisiejszej ulicy Asnyka rurmusowi (urządzeniu windującemu kołami młyńskimi wodę), woda rozprowadzana była po mieście systemem drewnianych wodociągów; od 1533 r. nawet do komnat królewskich na Wawelu[1].
Ponadto wody Młynówki zasilały fosy obronne wokół obecnego Starego Miasta w miejscu dzisiejszych Plant, a inne liczne jej rozlewiska stanowiły dodatkową zaporę dla nieprzyjaciela. Ten częściowo naturalny system obronny miasta został zniszczony wraz z systemem zasilającym miasto w wodę pitną przez Szwedów podczas potopu w 1655 r. W rezultacie aż do początku XX w. krakowianie zaopatrywali się w wodę jedynie ze studzien.
Decyzję o zasklepieniu koryta Młynówki podjęto w 1903 po powodzi, podczas której jej cofki wyrządziły najwięcej zniszczeń w centrum Krakowa (na budynku "Sokoła" przy ul. Piłsudskiego znajduje się upamiętniający to znak wysokiej wody z 12 lipca 1902). W latach 1910–1912 przekierowano Rudawę do jej dzisiejszego obwałowanego kanału uchodzącego do Wisły przy bulwarze Rodła w okolicy klasztoru norbertanek. Kanał ten powstał dużo wcześniej, bo w XVII wieku, by zasilać w wodę folwarki klasztorne oraz stawy hodowlane.
Park miejskiEdytuj
W latach 1964–1966 Młynówka Królewska została w większości zasypana, częściowo skanalizowana, a częściowo zachowano jej otwarte koryto. W jej miejscu znajdują się obecnie parkowe ciągi zieleni z drzewostanem łęgowym. W przybliżeniu historycznym przebiegiem kanału prowadzi chodnik ze ścieżką rowerową, będącą głównym[według kogo?] połączeniem rowerowym Bronowic z centrum Krakowa. Park Młynówka Królewska, ciągnący się od ul. Na Błonie aż po Aleje Trzech Wieszczów, jest jednym z najdłuższych miejskich użytków parkowych. Liczy ponad 4 km i przebiega przez dwie dzielnice – V Krowodrza i VI Bronowice.
W roku 2012 projekty zabudowy okolic parku wywołały protesty[2].
PrzebiegEdytuj
Pierwotne koryto Rudawy przebiegało wzdłuż dzisiejszej Alei 3 Maja, tworząc liczne rozlewiska na obszarze Błoń. Ze względu na powolny nurt w tym miejscu rzeka zwana była Niecieczą. Łączyła się ona z Młynówką Królewską u zbiegu dzisiejszych ulic Wenecja i Garncarskiej, by wspólnie dotrzeć do Wisły wzdłuż dzisiejszej ulicy Retoryka.
Młynówka oddzieliwszy się od Rudawy w Mydlnikach, płynęła wzdłuż następujących dzisiejszych ulic:
- ul. Zygmunta Starego
- ul. Filtrowa
- ul. Zarzecze
- ul. Jadwigi z Łobzowa
- ul. Podchorążych (odcinek)
- Aleja Artura Grottgera
- ul. Łobzowska
- ul. Garbarska
- ul. Krupnicza (odcinek)
- ul. Wenecja
- ul. Retoryka
Taki przebieg rzeki tłumaczy pochodzenie nazw ulic: Zarzecze, Garbarska (od garbarzy), Wenecja, Dolnych Młynów.
GaleriaEdytuj
Młynówka na os. Widok
Młynówka przy ul. Podchorążych
Młynówka pomiędzy ul. Racławicką a Rzeczną
Młynówka wzdłuż al. Artura Grottgera
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Hebda-Małocha i Małocha 2007 ↓, s. 127, 125.
- ↑ Wyborcza.pl, krakow.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-25] .
BibliografiaEdytuj
- Anna Hebda-Małocha , Michał Małocha , Gospodarcza rola Młynówki Królewskiej w Krakowie i jej wpływ na obecne zagospodarowanie miasta, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2007 .