Wikipedia

Max von Sydow

aktor szwedzki

Max Carl Adolf von Sydow[1] (ur. 10 kwietnia 1929 w Lund, zm. 8 marca 2020 w Prowansji[2][3]) – szwedzki aktor filmowy, teatralny i telewizyjny. Zasłynął z ról w kilkunastu filmach wyreżyserowanych przez Ingmara Bergmana[4], a także w takich hollywoodzkich hitach, jak m.in. Raport mniejszości, Wyspa tajemnic czy Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy.

Max von Sydow
Ilustracja
Max von Sydow (1974)
Imię i nazwisko

Max Carl Adolf von Sydow

Data i miejsce urodzenia

10 kwietnia 1929
Lund

Data i miejsce śmierci

8 marca 2020
Prowansja

Zawód

aktor, reżyser

Współmałżonek

Christina Olin
(1951–1979; rozwód)
Catherine Brelet
(1997–2020; jego śmierć)

Lata aktywności

1949–2020

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Von Sydow na 43. MFF w Cannes (1990).

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się w Lund[5]. Jego matką była Maria Margareta von Sydow, z domu baronówna Maria Margareta (Greta) Rappe, a ojcem – etnolog Carl Wilhelm von Sydow, profesor na Uniwersytecie w Lund[6][7]. W szkole średniej wraz z kilkoma kolegami założył klub teatralny, który zachęcił go do decyzji o przyszłym zawodzie. W 1948 został przyjęty do Królewskiej Akademii Teatralnej w Sztokholmie.

Kariera

edytuj

W latach 1948–1951 występował na deskach teatrów z Ingrid Thulin. Jego pierwszą rolą ekranową był Nils w dramacie Alfa Sjöberga Tylko matka (Bara en mor, 1949)[8]. Po ukończeniu studiów otrzymał angaż w teatrze w Norrköping i Malmö. Jego praca na planie filmowym Ingmara Bergmana stała się dobrze znana na arenie międzynarodowej, co sprawiło, że zaczął otrzymywać oferty z zagranicy.

Jego światowa kariera rozpoczęła się od kreacji Jezusa w biblijnej superprodukcji hollywoodzkiej Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told, 1965)[9] z udziałem takich sław jak Charlton Heston, Martin Landau, Angela Lansbury, Sidney Poitier, Telly Savalas, Shelley Winters i John Wayne. Od tamtej pory jego kariera obejmuje bardzo różne ekranowe role, takie jak Abner Hale, religijny fundamentalista, który otrzymuje rozkaz udania się na Hawaje jako misjonarz w dramacie Hawaje (Hawaii, 1966) z Julie Andrews, Gene Hackmanem i Richardem Harrisem, cesarz Ming w filmie sci-fi Flash Gordon (1980)[10], król Osric w filmie fantasy Conan Barbarzyńca, artysta Fryderyk w komedii romantycznej Woody’ego Allena Hannah i jej siostry (Hannah and Her Sisters, 1986) z Mią Farrow Dianne Wiest, Johna Turturro i Carrie Fisher, Ernst Stavro Blofeld w nieoficjalnej produkcji o Jamesie Bondzie Nigdy nie mów nigdy (Never Say Never Again, 1983), Sidka w telefilmie biblijnym ABC Samson i Dalila (Samson and Delilah, 1984) u boku Antony’ego Hamiltona, Piotr Apostoł w miniserialu Quo vadis? (1985) z Klausem Marią Brandauerem czy Dawid (król Izraela) w telefilmie biblijnym Salomon (Solomon, 1997)[11] u boku Bena Crossa, Anouk Aimée, Dextera Fletchera i Viviki A. Fox.

Był także narratorem telefilmu biblijnego Opowieści biblijne: Samson i Dalila (Samson and Delilah, 1996) z Elizabeth Hurley.

Za rolę Lassefara w dramacie Pelle zwycięzca (Pelle erobreren, 1987) zdobył nominację do nagrody Nagrody Akademii Filmowej. W 1988 debiutował jako reżyser melodramatu Ved Vejen. W 2012 zdobył kolejną nominację do Oscara w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy, za film Strasznie głośno, niesamowicie blisko.

Życie prywatne

edytuj

Był żonaty z Christiną Olin (od 1 sierpnia 1951 do 1979), z którą miał dwóch synów: Claesa S. i Henrika. W dniu 30 kwietnia 1997 w Prowansji ożenił się z francuską reżyserką Catherine Brelet, matką dwóch synów – Cédrica i Yvana. Zamieszkali w Paryżu. W 2002, aby otrzymać francuskie obywatelstwo musiał zrzec się szwedzkiego[12].

Zmarł 8 marca 2020 w wieku blisko 91 lat w swoim domu w Prowansji we Francji[13][14][15].

Nagrody

edytuj

Filmografia

edytuj

Filmy fabularne

edytuj
Rok Tytuł Rola Reżyser
1949 Tylko matka (Bara en mor) Nils Alf Sjöberg
1951 Panna Julia (Fröken Julie) parobek Alf Sjöberg
1953 Ingen mans kvinna Olaf Lars-Eric Kjellgren
1956 Rätten att älska Bergman Mimi Pollak
1957 Siódma pieczęć (Det sjunde inseglet) Antonius Block Ingmar Bergman
Tam, gdzie rosną poziomki (Smultronstället) Henrik Åkerman Ingmar Bergman
Prästen i Uddarbo Gustaf Ömark Kenne Fant
1958 U progu życia (Nära livet) Harry Andersson Ingmar Bergman
Rabies Bo Stensson Svenningson Ingmar Bergman
Twarz (Ansiktet) Albert Emanuel Vogler Ingmar Bergman
1960 Źródło (Jungfrukällan) Töre Ingmar Bergman
Dzień weselny (Bröllopsdagen) Anders Frost Kenne Fant
1961 Jak w zwierciadle (Såsom i en spegel) Martin Ingmar Bergman
1962 Cudowna podróż (Nils Holgerssons underbara resa) ojciec Kenne Fant
Kochanka (Älskarinnan) małżonek Vilgot Sjöman
1963 Goście Wieczerzy Pańskiej (Nattvardsgästerna) Jonas Persson Ingmar Bergman
1965 4x4 – nowela „Uppehåll i myrlandet” Kvist Palle Kjærulff-Schmidt,
Klaus Rifbjerg,
Rolf Clemens,
Maunu Kurkvaara
Jan Troell
Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) Jezus Chrystus George Stevens
The Reward Scott Swenson Serge Bourguignon
1966 Hawaje (Hawaii) Reverend Abner Hale George Roy Hill
Misja Quillera (The Quiller Memorandum) październik Michael Anderson
Oto twoje życie (Här har du ditt liv) Smålands-Pelle Jan Troell
1968 Godzina wilka (Vargtimmen) Johan Borg Ingmar Bergman
Czarne korony palm (Svarta palmkronor) Gustav Olofsson Lars-Magnus Lindgren
Hańba (Skammen) Jan Rosenberg Ingmar Bergman
1969 Made in Sweden Magnus Rud Johan Bergenstråhle
Namiętności (En passion) Andreas Winkelman Ingmar Bergman
1970 List na Kreml (The Kremlin Letter) pułkownik Kosnov John Huston
1971 Nocny gość (Papegojan) Salem László Benedek
Emigranci (Utvandrarna) Karl Oskar Nilsson Jan Troell
Dotyk (Beröringen) Andreas Vergerus Ingmar Bergman
Jabłkowa wojna (Äppelkriget) Roy Lindberg Tage Danielsson
1972 Ambasada (Embassy) Gorenko Gordon Hessler
Osadnicy (Nybyggarna) Karl Oskar Jan Troell
1973 Egzorcysta (The Exorcist) ks. Lankester Merrin William Friedkin
1974 Wilk stepowy (Steppenwolf) Harry Haller Fred Haines
1975 Psie serce (Cuore di cane) prof. Filip Filipowicz Preobrażeński Alberto Lattuada
Ägget är löst! ojciec Hans Alfredson
Le miroir éclate Matthew Lawrence Claude d’Anna
Trzy dni kondora (Three Days of the Condor) G. Joubert Sydney Pollack
Ostatni wojownik (The Ultimate Warrior) Baron Robert Clouse
1976 Szacowni nieboszczycy (Cadaveri eccellenti) prezydent trybunału Francesco Rosi
Foxtrot Larsen Arturo Ripstein
Pustynia Tatarów (Il deserto dei Tartari) Hortiz Valerio Zurlini
Przeklęty rejs (Voyage of the Damned) kapitan Schroeder Stuart Rosenberg
1977 Egzorcysta II: Heretyk (Exorcist II: The Heretic) ks. Lankester Merrin John Boorman
Maszeruj lub giń (March or Die) François Marneau Dick Richards
Sztuka mięsa (Gran bollito) Lisa Carpi / szef policji Mauro Bolognini
1978 Zagubiony transport (Brass Target) profesjonalny zabójca Shelley / Martin Webber John Hough
1979 Huragan (Hurricane, TV) dr Danielsson Jan Troell
Niespokojne noce (Bugie bianche) Marcello Herrighe Stefano Rolla
1980 Śmierć na żywo (La Mort en direct) Gerald Mortenhoe Bertrand Tavernier
Flash Gordon cesarz Ming Mike Hodges
1981 Ucieczka do zwycięstwa (Escape to Victory) major Karl von Steiner John Huston
1982 Conan Barbarzyńca (Conan the Barbarian) król Osric John Milius
Lot orła (Ingenjör Andrées luftfärd) Salomon August Andrée Jan Troell
Jugando con la muerte Colonel O’Donnell José Antonio de la Loma
1983 Le Cercle des passions Carlo di Vilalfratti Claude d’Anna
The Adventures of Bob & Doug McKenzie: Strange Brew Brewmeister Smith Rick Moranis
Dave Thomas
Nigdy nie mów nigdy (Never Say Never Again) Ernst Stavro Blofeld Irvin Kershner
1984 Ucieczka w sen (Dreamscape) doktor Paul Novotny Joseph Ruben
Diuna (Dune) doktor Kynes David Lynch
1985 Kryptonim „Szmaragd” (Code Name: Emerald) Jurgen Brausch Jonathan Sanger
Il pentito Spinola Pasquale Squitieri
1986 Hannah i jej siostry (Hannah and Her Sisters) Frederick Woody Allen
Drugie zwycięstwo (The Second Victory) dr Huber Gerald Thomas
Głodny wilk (Oviri) August Strindberg Henning Carlsen
Duet na jeden instrument (Duet for One) dr Louis Feldman Andriej Konczałowski
1987 Pelle zwycięzca (Pelle erobreren) Lassefar Karlsson, ojciec Pellego Bille August
1988 Katinka (Ved vejen) – Max von Sydow
1989 Pogromcy duchów II (Ghostbusters II) Vigo Carpathian I (głos) Ivan Reitman
Czerwony król, biały rycerz (Red King, White Knight) Szaz Geoff Murphy
1990 Dr Grasler (Mio caro dottor Gräsler) Von Schleheim Roberto Faenza
Cellini: Zapiski awanturnika (Una Vita scellerata) Klemens VII (papież) Giacomo Battiato
Ojciec (Father) Joe Mueller John Power
Przebudzenia (Awakenings) dr Peter Ingham Penny Marshall
1991 Pocałunek przed śmiercią (Kiss Before Dying, A) Thor Carlsson James Dearden
Europa narrator (głos) Lars von Trier
Aż na koniec świata (Bis ans Ende der Welt) Henry Farber Wim Wenders
Wół (The Ox) wikary Sven Nykvist
Dobre chęci (Den goda viljan) Johan Åkerblom, ojciec Anny Bille August
1992 Dotknięcie ręki (The Silent Touch) Henry Kesdi Krzysztof Zanussi
1993 Morfars resa Simon S.L. Fromm Staffan Lamm
Sprzedawca śmierci (Needful Things) Leland Gaunt Fraser C. Heston
1994 Time is Money Joe Kaufman Paolo Barzman
1995 Sędzia Dredd (Judge Dredd) sędzia Fargo Danny Cannon
1996 Hamsun Knut Hamsun Jan Troell
Jerozolima (Jerusalem) wikary Bille August
1998 Między piekłem a niebem (What Dreams May Come) Tracker Vincent Ward
1999 Cedry pod śniegiem (Snow Falling on Cedars) Nels Gudmundsson Scott Hicks
2001 Bezsenność (Non ho sonno) Ulisse Moretti Dario Argento
Druidzi (Vercingétorix: La légende du druide roi) Guttuart Jacques Dorfmann
Intacto Samuel Juan Carlos Fresnadillo
2002 Raport mniejszości (Minority Report) dyrektor Lamar Burgess Steven Spielberg
Kochankowie z Mogadoru (Les amants de Mogador) Souheil Ben-Barka
2005 Heidi dziadek Paul Marcus
2006 Nowe imperium (L'Inchiesta) Tyberiusz Giulio Base
2007 Godziny szczytu 3 (Rush Hour 3) Reynard Brett Ratner
Arytmetyka uczuć (Emotional Arithmetic) Jakob Bronski Paolo Barzman
Motyl i skafander (Le Scaphandre Et Le Papillon) Papinou Julian Schnabel
2009 Solomon Kane: Pogromca zła (Solomon Kane) Josiah Kane Michael J. Bassett
Oskar i pani Róża (Oscar et la dame rose) dr Düsseldorf Eric-Emmanuel Schmitt
Człowiek i jego pies (Un Homme et Son Chien) komandor Francis Huster
2010 Wyspa tajemnic (Shutter Island) dr Jeremiah Naehring Martin Scorsese
Robin Hood sir Walter Loxley Ridley Scott
Wilkołak (The Wolfman) mężczyzna w pociągu ze srebrną laską Joe Johnston
2011 Strasznie głośno, niesamowicie blisko (Extremely Loud and Incredibly Close) osoba wynajmująca mieszkanie Stephen Daldry
2012 Truth & Treason Frank Fikeis
Branded Joseph Pascal Jamie Bradshaw,
Aleksandr Dulerayn
2013 Smoki 3D (Dragons 3D) dr Alistair Conis Marc Fafard
2015 Listy Matki Teresy (The Letters) Celeste van Exem William Riead
Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy (Star Wars: The Force Awakens) Lor San Tekka J.J. Abrams
2016 The First, the Last grabarz Bouli Lanners
2018 Kursk Vladimir Petrenko Thomas Vinterberg

Produkcje telewizyjne

edytuj
Rok Tytuł Rola
1957 Przybycie pana Sleemana (Herr Sleeman kommer) łowca
1967 The Diary of Anne Frank Otto Frank
1984 Samson i Dalila (Samson and Delilah) Sidka
L′Histoire du soldat diabeł (głos)
Le Dernier Civil Johann Kaspar Bäuerle
1985 Kojak Peter Barak
The Last Place on Earth Fridtjof Nansen
Quo Vadis? Piotr Apostoł
Krzysztof Kolumb (Christopher Columbus) Jan II Doskonały
1986 Gösta Berlings saga Melchior Sinclaire
1990 Hiroszima w ogniu (Hiroshima: Out of the Ashes) ks. Siemes
1993 Och ge oss skuggorna Eugene O’Neill
Kroniki młodego Indiany Jonesa (The Young Indiana Jones Chronicles) Sigmund Freud
1994 A che punto è la notte Archbishop of Turin
Marsz Radeckiego (Radetzkymarsch) Baron Franz von Trotta / Sipolje
Wujaszek Wania (Uncle Vanya) prof. Serebriakow
1995 Obywatel X (Citizen X) dr Alexandr Bukhanovsky
1996 Samson i Delila (Samson and Delilah) narrator (głos)
Intymne zwierzenia (Enskilda samtal) Jacob
1997 Złowroga głębia (Hostile Waters) admirał Chernavin
Księżniczka i żebrak (La principessa e il povero) Epos
Salomon (Solomon) Dawid (król Izraela)
2000 Nuremberg Samuel Irving Rosenman
2004 Hidden Children – Escape of the Innocents Valobra
Pierścień Nibelungów (Ring of the Nibelungs) Eyvind
2009 Dynastia Tudorów (The Tudors) kardynał Otto Truchsess von Waldburg
2014 Simpsonowie (The Simpsons) Claus Sigler (głos)
2016 Gra o tron (Game of Thrones) Trójoka Wrona

Gry wideo

edytuj
Rok Tytuł Rola
2009 Ghostbusters: The Video Game Vigo the Carpathian
2011 The Elder Scrolls V: Skyrim Esbern
2016 Lego Star Wars: The Force Awakens Lor San Tekka

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Max von Sydow. Listal. [dostęp 2016-08-18]. (ang.).
  2. ↑ Max von Sydow zmarł w wieku 90 lat. Onet.pl. [dostęp 2020-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-09)]. (pol.).
  3. ↑ Exorcist and Game Of Thrones star Max von Sydow dies. Sky News. [dostęp 2020-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-09)]. (ang.).
  4. ↑ Max von Sydow. MYmovies. [dostęp 2016-08-18]. (wł.).
  5. ↑ Max von Sydow, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-03-09] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).
  6. ↑ Max von Sydow – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2020-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-09)]. (ang.).
  7. ↑ Max von Sydow Biography (1929-). Film Reference. [dostęp 2020-03-09]. (ang.).
  8. ↑ Andrea LeVasseur: Max von Sydow Biography. AllMovie. [dostęp 2016-08-18]. (ang.).
  9. ↑ Max von Sydow. AlloCiné. [dostęp 2016-08-18]. (fr.).
  10. ↑ Max von Sydow. SensaCine.com. [dostęp 2016-08-18]. (hiszp.).
  11. ↑ Max von Sydow. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-08-18]. (ang.).
  12. ↑ Han bryter med Sverige. Aftonbladet. [dostęp 2016-08-18]. (szw.).
  13. ↑ Zdzisław Haczek (2020-03-09): Zmarł aktor Max von Sydow. Szwedzki aktor miał 90 lat. Światową sławę zawdzięczał rolom w filmach Ingmara Bergmana. „Gazeta Lubuska”. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  14. ↑ Marta Górna (2020-03-09): Max von Sydow nie żyje. Wybitny aktor, znany z filmów Bergmana, miał 90 lat. „Gazeta Wyborcza”. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
  15. ↑ Robert Berkvist (2020-03-09): Max von Sydow, Star of ‘Seventh Seal’ and ‘Exorcist,’ Dies at 90. „The New York Times”. [dostęp 2020-03-09]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Max_von_Sydow&oldid=72835956”