Milówka (województwo śląskie)

wieś w województwie śląskim

Milówkawieś (dawniej miasto) w Polsce leżąca w Małopolsce[5], obecnie w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, siedziba gminy Milówka, leżąca w Beskidzie Żywieckim nad rzeką Sołą. Powierzchnia sołectwa wynosi 2648 ha, a liczba ludności 4446, co daje gęstość zaludnienia 171 os./km²[2].

Milówka
wieś
Ilustracja
Panorama Milówki, widok z Baraniej Góry
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

żywiecki

Gmina

Milówka

Wysokość

430–460[2] m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

4426[3]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-360[4]

Tablice rejestracyjne

SZY

SIMC

0062478

Położenie na mapie gminy Milówka
Mapa konturowa gminy Milówka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Milówka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Milówka”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Milówka”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Milówka”
Ziemia49°33′34″N 19°05′13″E/49,559444 19,086944[1]
Strona internetowa
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Kaplica św. Antoniego
Pałacyk z wieżyczką
Stara Chałupa
Dom z Przyłękowa
Pomnik poświęcony walczącym o niepodległość Polakom
Rzeka Soła
Integralne części wsi Milówka[6][7]
przysiółki Juraszka, Komory, Milówki, Prusów, Sucha Góra. Za Kopcem
osada Gruszkowa
części wsi Jopki, Kałuża, Kępki, Młynica, Pawlusy, Salamonka, Wierzbiny

Historia edytuj

Wieś powstała zapewne z końcem XV w. Była wsią rolną[8]. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1537. Do jej powstania przyczyniły się dwie grupy ludności. Najpierw wędrujący w górę rzeki Soły osadnicy polscy stopniowo zagospodarowywali okoliczne nieużytki i karczowali lasy. Po nich w wyższe partie gór Beskidu Żywieckiego w XVI wieku przybyli pasterze wołoscy, którzy się następnie zasymilowali ze wcześniejszymi osadnikami. W 1595 wieś położona była w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego[9]. Kiedy w 1624 r. żywiecczyzna przeszła w ręce królowej Konstancji Milówka miała 16 ról, natomiast w 1662 r. liczyła 33 gospodarstwa i 275 mieszkańców[8]. Dzieje Milówki opisuje Wójt Żywiecczyzny Andrzej Komoniecki w Chronografii albo Dziejopisie Żywieckim.

W 1667 r. działał we wsi tartak (...piła tartaczna Marszałkowa). W 1712 r. pracowały już dwa tartaki: Jana Czumy i Krzysia Tycza. Milówka wchodziła wówczas w skład wielkiego klucza folwarcznego Węgierskiej Górki, obejmującego całe dorzecze Soły powyżej Cięciny[8].

Dawne dzieje Milówki są słabo poznane z powodu spalenia się podczas pożaru w 1844 r. ksiąg parafialnych i metrykalnych.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 372 budynkach w Milówce na obszarze 2653 hektarów mieszkało 2678 osób (gęstość zaludnienia 100,9 os./km²), z czego 2495 (93,2%) było katolikami, 9 (0,3%) grekokatolikami a 174 (6,5%) wyznawcami judaizmu, 2609 (97,4%) polsko-, 61 (2,3%) niemieckojęzycznymi, a jedna posługiwała się innym językiem[10].

Mieczysław Orłowicz w swym "Ilustrowanym przewodniku po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim" wydanym w 1919 r. pisał: Milówka (133 km., 440 m. n. m.) miasteczko o 2800 m[ieszkańcach]. (200 Ż[ydów].). Piękne położenie górskie w dolinie Soły. Kilka will dla letników[11]. W dwudziestoleciu międzywojennym znacznie rozwinęła się jako letnisko.

Milówka podczas narodowych spisów powszechnych z 1921 i 1931 figurowała jako miasteczko, w latach 1872–1934 posiadała prawa miejskie, lokację miejską uzyskała przed 1884, następnie zdegradowana w 1934[12].

Podczas II wojny światowej już 2 września 1939 r. Milówka została zajęta przez wojska niemieckie, wkraczające od strony Zwardonia i Koniakowa, i w latach 1939-1945 pozostawała w granicach III Rzeszy. 6 kwietnia 1945 r. od strony Żywca i Ujsół do wsi wkroczyły wojska radzieckie[8].

1 września 1947 w Milówce uruchomione zostało Liceum Ogólnokształcące. W chwili powstania naukę rozpoczęło w nim 316 uczniów zamieszkujących od Cięciny w górę rzeki Soły, przeniesionych tu z Liceum w Żywcu. Uroczystość ta została połączona z wojewódzkimi obchodami inauguracji nowego roku szkolnego, wobec czego udział w niej wziął m.in. przewodniczący wojewódzkiej rady narodowej, a także poseł Ferdynand Łukaszek, Kazimierz Barwacz oraz inni delegaci władz[13].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Milówka, następnie gminy Milówka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

1 października 2001 został tu oddany do użytku nowy budynek gimnazjum, położony między Sołą, a ul. Jana Kazimierza. Dotychczasowa siedziba placówki została objęta przez Akademię Rolniczą w Krakowie, która uruchomiła w niej 5 października 2001 zamiejscowy punkt dydaktyczny Wydziału Techniki i Energetyki Rolnictwa, kształcący w systemie zaocznym na 4-letnim kierunku inżynierskim Techniki Komputerowe w Gospodarce[14][15].

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

Szkolnictwo edytuj

W Milówce znajdują się następujące szkoły:

Zabytki edytuj

Do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego wpisano następujące obiekty z terenu Milówki:

Pozostałe historyczne obiekty to m.in.:

Turystyka edytuj

Przez wieś przebiega kilka szlaków turystycznych:

W centrum miejscowości znajduje się kilka hoteli oraz lokale gastronomiczne. Rozwinięta jest także agroturystyka.

Osoby związane z Milówką edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Milówce.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 80671
  2. a b UG Milówka: Statut Sołectwa Milówka. [w:] www.milowka.com.pl [on-line]. 2009-12-28, 2009. [dostęp 2011-01-01].
  3. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 784 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. Grzegorz Wnętrzak: Żywiecczyzna. 2021-03-17. [dostęp 2023-08-30].
  6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. GUS. Rejestr TERYT.
  8. a b c d Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasmo Baraniej Góry. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1994, s. 206-207, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-357-2.
  9. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
  10. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
  11. Mieczysław Orłowicz: "Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Z mapą Galicyi i Tatr, planem Lwowa, Krakowa i 262 ilustracyami" Wyd. Karol Kwieciński, Lwów 1919, s. 391
  12. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.
  13. Nasz XX wiek. 1971, nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31].
  14. Nowy budynek dla gimnazjum w Milówce, nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17].
  15. Żywiec miastem akademickim, nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17].
  16. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22].
  17. Strona internetowa szkoły. [dostęp 2022-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)].
  18. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 137 [dostęp 2018-09-19].
  19. Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.42.
  20. Administrator, Biegun Antoni ps. „Sztubak”, „Czarny Antek”, „Szary” – NSZ – Narodowe Siły Zbrojne, nsz.com.pl [dostęp 2018-09-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-30] (pol.).
  21. Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.V-VII.

Linki zewnętrzne edytuj