Milówka (województwo śląskie)
Milówka – wieś (dawniej miasto) w Polsce leżąca w Małopolsce[5], obecnie w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, siedziba gminy Milówka, leżąca w Beskidzie Żywieckim nad rzeką Sołą. Powierzchnia sołectwa wynosi 2648 ha, a liczba ludności 4446, co daje gęstość zaludnienia 171 os./km²[2].
wieś | |
Panorama Milówki, widok z Baraniej Góry | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
430–460[2] m n.p.m. |
Liczba ludności (2022) |
4426[3] |
Strefa numeracyjna |
33 |
Kod pocztowy |
34-360[4] |
Tablice rejestracyjne |
SZY |
SIMC |
0062478 |
Położenie na mapie gminy Milówka | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego | |
49°33′34″N 19°05′13″E/49,559444 19,086944[1] | |
Strona internetowa |
przysiółki | Juraszka, Komory, Milówki, Prusów, Sucha Góra. Za Kopcem |
osada | Gruszkowa |
części wsi | Jopki, Kałuża, Kępki, Młynica, Pawlusy, Salamonka, Wierzbiny |
Historia
edytujWieś powstała zapewne z końcem XV w. Była wsią rolną[8]. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1537. Do jej powstania przyczyniły się dwie grupy ludności. Najpierw wędrujący w górę rzeki Soły osadnicy polscy stopniowo zagospodarowywali okoliczne nieużytki i karczowali lasy. Po nich w wyższe partie gór Beskidu Żywieckiego w XVI wieku przybyli pasterze wołoscy, którzy się następnie zasymilowali ze wcześniejszymi osadnikami. W 1595 wieś położona była w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego[9]. Kiedy w 1624 r. żywiecczyzna przeszła w ręce królowej Konstancji Milówka miała 16 ról, natomiast w 1662 r. liczyła 33 gospodarstwa i 275 mieszkańców[8]. Dzieje Milówki opisuje Wójt Żywiecczyzny Andrzej Komoniecki w Chronografii albo Dziejopisie Żywieckim.
W 1667 r. działał we wsi tartak (...piła tartaczna Marszałkowa). W 1712 r. pracowały już dwa tartaki: Jana Czumy i Krzysia Tycza. Milówka wchodziła wówczas w skład wielkiego klucza folwarcznego Węgierskiej Górki, obejmującego całe dorzecze Soły powyżej Cięciny[8].
Dawne dzieje Milówki są słabo poznane z powodu spalenia się podczas pożaru w 1844 r. ksiąg parafialnych i metrykalnych.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 372 budynkach w Milówce na obszarze 2653 hektarów mieszkało 2678 osób (gęstość zaludnienia 100,9 os./km²), z czego 2495 (93,2%) było katolikami, 9 (0,3%) grekokatolikami a 174 (6,5%) wyznawcami judaizmu, 2609 (97,4%) polsko-, 61 (2,3%) niemieckojęzycznymi, a jedna posługiwała się innym językiem[10].
Mieczysław Orłowicz w swym "Ilustrowanym przewodniku po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim" wydanym w 1919 r. pisał: Milówka (133 km., 440 m. n. m.) miasteczko o 2800 m[ieszkańcach]. (200 Ż[ydów].). Piękne położenie górskie w dolinie Soły. Kilka will dla letników[11]. W dwudziestoleciu międzywojennym znacznie rozwinęła się jako letnisko.
Milówka podczas narodowych spisów powszechnych z 1921 i 1931 figurowała jako miasteczko, w latach 1872–1934 posiadała prawa miejskie, lokację miejską uzyskała przed 1884, następnie zdegradowana w 1934[12].
Podczas II wojny światowej już 2 września 1939 r. Milówka została zajęta przez wojska niemieckie, wkraczające od strony Zwardonia i Koniakowa, i w latach 1939–1945 pozostawała w granicach III Rzeszy. 6 kwietnia 1945 r. od strony Żywca i Ujsół do wsi wkroczyły wojska radzieckie[8].
1 września 1947 w Milówce uruchomione zostało Liceum Ogólnokształcące. W chwili powstania naukę rozpoczęło w nim 316 uczniów zamieszkujących od Cięciny w górę rzeki Soły, przeniesionych tu z Liceum w Żywcu. Uroczystość ta została połączona z wojewódzkimi obchodami inauguracji nowego roku szkolnego, wobec czego udział w niej wziął m.in. przewodniczący wojewódzkiej rady narodowej, a także poseł Ferdynand Łukaszek, Kazimierz Barwacz oraz inni delegaci władz[13].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Milówka, następnie gminy Milówka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
1 października 2001 został tu oddany do użytku nowy budynek gimnazjum, położony między Sołą, a ul. Jana Kazimierza. Dotychczasowa siedziba placówki została objęta przez Akademię Rolniczą w Krakowie, która uruchomiła w niej 5 października 2001 zamiejscowy punkt dydaktyczny Wydziału Techniki i Energetyki Rolnictwa, kształcący w systemie zaocznym na 4-letnim kierunku inżynierskim Techniki Komputerowe w Gospodarce[14][15].
Wspólnoty wyznaniowe
edytujSzkolnictwo
edytujW Milówce znajdują się następujące szkoły:
- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika[17].
- Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej
- Zespół Szkół (Technikum oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa)
Zabytki
edytujDo rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego wpisano następujące obiekty z terenu Milówki:
- cmentarz rzymskokatolicki z XIX w., kaplica pw. św. Marii Magdaleny z 1857 oraz kostnica i ogrodzenie cmentarza
- cmentarz żydowski z początku XX w.
- chałupa konstrukcji zrębowej z 1793 (zob. Muzeum Stara Chałupa) na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego
- Dom z Przyłękowa z XX w.
- kuźnia przy ul. Jagiellońskiej 21 z lat 1925–1926
- piwniczka przy domu nr 69 przy ul. Piwowarskiej 3 z połowy XIX w. (nie istnieje)[18]
Pozostałe historyczne obiekty to m.in.:
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1834
- kaplica św. Antoniego z 1886
- Pałacyk z wieżyczką z 1906
- pomnik na Sumowej Grapie z 1910, którego budowniczym był wikary Władysław Figuła
- kaplica na Jurosce w Kolonii Prusów
- chałupa drewniana z 1864 w Kolonii Prusów
Turystyka
edytujPrzez wieś przebiega kilka szlaków turystycznych:
- (pieszy) zaczynający się w Milówce i prowadzący przez Halę Boraczą na Rysiankę
- (rowerowy)
- (rowerowy)
- (rowerowy)
W centrum miejscowości znajduje się kilka hoteli oraz lokale gastronomiczne. Rozwinięta jest także agroturystyka.
Osoby związane z Milówką
edytuj- Stanisław Elgas (1876–1973) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego
- Jan Komoniecki – ksiądz z Milówki, zmarł A.D. 22 lipca 1716, brat Andrzeja Komonieckiego wójta z Żywca[19].
- Antoni Biegun – kapitan Wojska Polskiego[20].
- Józef Razowski – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, entomolog.
- Eugeniusz de Saalbruck Quirini – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, redaktor, tłumacz, nauczyciel.
- Stanisław Szczotka – profesor, działacz ruchu ludowego, żołnierz Batalionów Chłopskich. Znacząco przyczynił się do wydania Chronografii albo Dziejopisu Żywieckiego w którym zamieścił swoje słowo "Od wydawcy" w Krakowie, dnia 01 maja 1937 roku[21]
- Paweł Golec – polski muzyk popowy i jazzowy, jeden z liderów Golec uOrkiestra, brat bliźniak Łukasza Golca
- Łukasz Golec – polski wokalista, muzyk popowy i jazzowy, kompozytor, aranżer, jeden z liderów Golec uOrkiestra.
- Piotr Wolański – polski naukowiec, profesor nauk technicznych o specjalności napędy lotnicze i kosmiczne, silniki spalinowe, spalanie, technika cieplna, wybuchy.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 80671
- ↑ a b UG Milówka: Statut Sołectwa Milówka. [w:] www.milowka.com.pl [on-line]. 2009-12-28, 2009. [dostęp 2011-01-01].
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 784 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Grzegorz Wnętrzak: Żywiecczyzna. 2021-03-17. [dostęp 2023-08-30].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ a b c d Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasmo Baraniej Góry. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1994, s. 206-207, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-357-2.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
- ↑ Mieczysław Orłowicz: "Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Z mapą Galicyi i Tatr, planem Lwowa, Krakowa i 262 ilustracyami" Wyd. Karol Kwieciński, Lwów 1919, s. 391
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.
- ↑ Nasz XX wiek. 1971 [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31] .
- ↑ Nowy budynek dla gimnazjum w Milówce [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17] .
- ↑ Żywiec miastem akademickim [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17] .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22] .
- ↑ Strona internetowa szkoły. [dostęp 2022-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 137 [dostęp 2018-09-19] .
- ↑ Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.42.
- ↑ Administrator, Biegun Antoni ps. „Sztubak”, „Czarny Antek”, „Szary” – NSZ – Narodowe Siły Zbrojne [online], nsz.com.pl [dostęp 2018-09-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-30] (pol.).
- ↑ Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.V-VII.
Linki zewnętrzne
edytuj- Milówka.pl – Portal Urzędu Gminy
- Milówka.info. milowka.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)]. – Informacje z życia gminy Milówka
- Milówka (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 429 .