Wikipedia

Nowik (ssaki)

rodzaj gryzoni

Nowik[8] (Neotoma) – rodzaj ssaków z podrodziny nowików (Neotominae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Nowik
Neotoma
Say & Ord, 1825[1]
Ilustracja
Nowik puszystoogonowy (Neotoma cinerea)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

chomikowate

Podrodzina

nowiki

Plemię

Neotomini

Rodzaj

nowik

Typ nomenklatoryczny

Mus floridana Ord, 1818

Synonimy
Podrodzaje i gatunki

36 gatunków (w tym 13 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej[9][10][11].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 147–247 mm, długość ogona 76–241 mm, długość ucha 19–38 mm, długość tylnej stopy 21–52 mm; masa ciała 100–600 g[10][12].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniowali w 1825 roku amerykańscy przyrodnicy Thomas Say i George Ord w artykule poświęconym opisowi nowego rodzaju ssaków i diagnozie gatunków, na których oparto opis, opublikowanym w czasopiśmie Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) nowik florydzki (N. floridanus).

Etymologia

edytuj
  • Neotoma (Nectoma): gr. νεος neos ‘nowy, inny’; τομος tomos ‘tnący’, od τεμνω temnō ‘ciąć’; w aluzji do zębów, które wskazywały na nowy typ gryzonia, różniący się od Mus, do którego pierwotnie zaliczano gatunek typowy[13].
  • Teonoma: anagram nazwy Neotoma[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Myoxus drummondi Richardson, 1828 (= Mus cinereus Ord, 1815).
  • Teanopus: rodzaj Teonoma J.E. Gray, 1843; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Teanopus phenax Merriam, 1903.
  • Homodontomys: gr. ὁμως homōs ‘zarówno, razem, to samo’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[5]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Neotoma fuscipes Baird, 1857.
  • Parahodomys: gr. παρα para ‘blisko’; rodzaj Hodomys Merriam, 1894, nowikowiec[6]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Parahodomys spelaeus Gidley & Gazin, 1933.
  • Paraneotoma: gr. παρα para ‘blisko’; rodzaj Neotoma Say & Ord, 1815[7]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Parahodomys quadriplicatus Hibbard, 1941.

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach[16][12][9]:

Podrodzaj Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[8] Podgatunki[10][9][12] Rozmieszczenie geograficzne[10][9][12] Podstawowe wymiary[10][12][b] Status
IUCN[17]
Teonoma
 
 Neotoma cinerea (Ord, 1815) nowik puszystoogonowy 13 podgatunków zachodnia Kanada (na południe od Terytoriów Północno-Zachodnich) i zachodnie Stany Zjednoczone (na południe do Arizony i Nowego Meksyku, na wschód do Dakoty Południowej) DC: 17,3–25 cm
DO: 12–22 cm
MC: 234–600 g 		 LC 
Teanopus
 
 Neotoma phenax (Merriam, 1903) nowik sonorski gatunek monotypowy endemit Meksyku (przybrzeżna południowo-zachodnia Sonora i północno-zachodnia Sinaloa) DC: 18,1–21 cm
DO: 14,9–22 cm
MC: 18–279 g 		 LC 
Neotoma
 
 Neotoma goldmani Merriam, 1903 nowik wyżynny gatunek monotypowy endemit Meksyku (północna Wyżyna Meksykańska, od południowo-wschodniej Chihuahuy na południe do północnego Querétaro) DC: 14,9–15,2 cm
DO: 11,3–13,6 cm
MC: brak danych 		 LC 
Neotoma
 
 Neotoma magister S.F. Baird, 1857 nowik górski gatunek monotypowy endemit Stanów Zjednoczonych (obszar Appalachów od skrajnie południowego Nowego Jorku na południowy zachód do skrajnie północno-wschodniej Alabamy) DC: 16,4–24 cm
DO: 14,7–21 cm
MC: 282–403 g 		 NT 
Neotoma
 
 Neotoma floridana (Ord, 1818) nowik florydzki 9 podgatunków endemit Stanów Zjednoczonych (Dakota Południowa i wschodnie Kolorado na wschód do Karoliny Północnej, na południe do Teksasu, wybrzeża Zatoki Meksykańskiej i środkowej Florydy) DC: 18,1–24 cm
DO: 12,9–20 cm
MC: 220–384 g 		 LC 
Neotoma
 
 Neotoma albigula Hartley, 1894 nowik białogardły 7 podgatunków południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (na południe od południowego Utah i południowo-zachodniego Kolorado) do północno-zachodniego Meksyku (Sonora, środkowa Chihuahua i wyspa Tiburón) DC: 20,6–21 cm
DO: 7,6–18,5 cm
MC: 145–350 g 		 LC 
Neotoma Neotoma melanura Merriam, 1894 gatunek monotypowy endemit Meksyku (południowa Sonora i północna Sinaloa) DC: 18,4–21 cm
DO: 14,9–18,5 cm
MC: 154–246 g 		 NE 
Neotoma
 
 Neotoma leucodon Merriam, 1894 nowik białozęby 7 podgatunków środkowo-południowe Stany Zjednoczone (na południe od południowo-wschodniego Kolorado), na południe do środkowego Meksyku (Guanajuato i Queretaro) DC: 20,7–21 cm
DO: 7,6–18,5 cm
MC: 145–200 g 		 LC 
Neotoma
 
 Neotoma micropus S.F. Baird, 1855 nowik kaktusowy 5 podgatunków Stany Zjednoczone (Wielkie Równiny na południe od południowo-wschodniego Kolorado i południowego Kansas) do Meksyku (na południe do San Luis Potosí) DC: 18–24 cm
DO: 13–17,5 cm
MC: 200–317 g 		 LC 
Neotoma Neotoma nelsoni A.E. Goldman, 1905 nowik stokowy gatunek monotypowy endemit Meksyku (wschodnie zbocze wulkanu Cofre de Perote i okoliczne obszary (Veracruz i Puebla)) DC: około 19 cm
DO: około 15,4 cm
MC: około 198 g 		 CR 
Neotoma Neotoma palatina A.E. Goldman, 1905 nowik leśny gatunek monotypowy endemit Meksyku (północno-wschodnie Jalisco i południowo-wschodni Zacatecas) DC: 18,2–22 cm
DO: 14,4–18 cm
MC: około 198 g 		 VU 
Neotoma Neotoma angustapalata R.H. Baker, 1951 nowik cienkonosy gatunek monotypowy endemit Meksyku (Sierra Madre Wschodnia (południowo-zachodnie Tamaulipas i przyległe San Luis Potosí)) DC: 18,5–22 cm
DO: 19,5–20 cm
MC: 180–240 g 		 NT 
Neotoma
 
 Neotoma mexicana S.F. Baird, 1855 nowik meksykański 19 podgatunków Stany Zjednoczone (na południe od Utah i środkowego Kolorado), na południe przez zachodni i środkowy Meksyk do wyżyn Gwatemali, Salwador i zachodniego Hondurasu DC: 15,2–20 cm
DO: 13,3–22 cm
MC: 151–253 g 		 LC 
Neotoma Neotoma picta A.E. Goldman, 1904 gatunek monotypowy endemit Meksyku (środkowo-wschodnie Guerrero i zachodnio-środkowa Oaxaca) DC: około 17,3 cm
DO: 16,6–18,2 cm
MC: brak danych 		 NE 
Neotoma
 
 Neotoma ferruginea Tomes, 1862 4 podgatunki Meksyk (południowo-wschodnia Oaxaca i Chiapas) na południowy wschód do Gwatemali i Salwadoru; prawdopodobnie zachodni Honduras DC: 18,9–19,2 cm
DO: 16,6–19,8 cm
MC: 150–300 g 		 NE 
Neotoma Neotoma chrysomelas J.A. Allen, 1907 nowik nikaraguański gatunek monotypowy Honduras i północno-zachodnia Nikaragua DC: 18,4–22 cm
DO: 15–18,1 cm
MC: 152–187 g 		 LC 
Neotoma Neotoma stephensi A.E. Goldman, 1905 nowik skalny 2 podgatunki endemit Stanów Zjednoczonych (południowy Utah, północna i środkowa Arizona oraz zachodni Nowy Meksyk) DC: 15,1–16,3 cm
DO: 13,5–14,9 cm
MC: brak danych 		 LC 
Neotoma
 
 Neotoma fuscipes S.F. Baird, 1857 nowik ciemnostopy 6 podgatunków endemit Stanów Zjednoczonych (od rzeki Kolumbia (zachodni Oregon) na południe do Gór Nadbrzeżnych i północnej Sierra Nevada (zachodnio-środkowa i wschodnio-środkowa Kalifornia)) DC: 17,7–23 cm
DO: 15,8–24 cm
MC: 200–312 g 		 LC 
Neotoma
 
 Neotoma macrotis O. Thomas, 1893 nowik wielkouchy 5 podgatunków południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (od środkowej Kalifornii) do północno-zachodniego Meksyku (północno-zachodnia Kalifornia Dolna) DC: 17,7–25 cm
DO: 15,8–21 cm
MC: 184–358 g 		 LC 
Neotoma Neotoma bryanti Merriam, 1887 nowik pacyficzny 6 podgatunków (w tym 3 wymarłe) południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (od środkowo-zachodniej Kalifornii) do północno-zachodniego Meksyku (Półwysep Kalifornijski i otaczające wyspy) DC: 16,3–21 cm
DO: 12,3–18,7 cm
MC: 150–300 g 		 LC 
Neotoma Neotoma insularis Townsend, 1912 gatunek monotypowy endemit Meksyku (wyspa Isla Ángel de la Guarda (Kalifornia Dolna)) DC: 17,4–17,8 cm
DO: 11,3–16,2 cm
MC: brak danych 		 DD 
Neotoma
 
 Neotoma lepida O. Thomas, 1893 nowik pustynny 3 podgatunki zachodnie Stany Zjednoczone (od południowo-wschodniego Oregonu, południowo-zachodniego Idaho i północno-zachodniego Kolorado) na południe do północno-zachodniego Meksyku (wschodnia Kalifornia Dolna) DC: 15,2–17,9 cm
DO: 10,1–17,3 cm
MC: 100–190 g 		 LC 
Neotoma Neotoma devia E.A. Goldman, 1927 nowik arizoński gatunek monotypowy zachodnia Arizona (południowo-zachodnie Stany Zjednoczone) i skrajnie północno-zachodnia Sonora (północno-zachodni Meksyk) DC: 14,7–17,6 cm
DO: 10,8–14,9 cm
MC: 100–199 g 		 LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe z terenu dzisiejszych Stanów Zjednoczonych:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Neotoma Say & Ord, 1825.
  2. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b T. Say & G. Ord. A new genus of Mammalia proposed, and a description of the species upon which it is founded. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 3, s. 345, 1825. (ang.). 
  2. ↑ Mammalia. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 22. (łac.).
  3. ↑ J.E. Gray: List of the Specimens of Mammalia in the Collection of the British Museum. London: The Trustees, 1843, s. 117. (ang.).
  4. ↑ C.H. Merriam. Four new mammals, including a new Genus (Teanopus) from Mexico. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 16, s. 81, 1903. (ang.). 
  5. ↑ a b E.A. Goldman. Revision of the wood rats of the genus Neotoma. „North American Fauna”. 31, s. 86, 1910. (ang.). 
  6. ↑ a b c J.W. Gidley & C.L. Gazin. New Mammalia in the Pleistocene Fauna from Cumberland Cave. „Journal of Mammalogy”. 14 (4), s. 356, 1933. (ang.). 
  7. ↑ a b Hibbard 1967 ↓, s. 125.
  8. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 240–241. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 368–370. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  10. ↑ a b c d e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 356–362. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Neotoma. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-28].
  12. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 234–236. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 456.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 668.
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 666.
  16. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-31]. (ang.).
  17. ↑ Taxonomy: Neotoma – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-31]. (ang.).
  18. ↑ R.J. Zakrzewski. A new species of woodrat (Cricetidae) from the Pleistocene (Irvingtonian) of South Dakota. „Journal of Mammalogy”. 66 (4), s. 771, 1985. DOI: 10.2307/1380804. (ang.). 
  19. ↑ Harris 1984 ↓, s. 561.
  20. ↑ J.W. Gidley. Preliminary report on fossil vertebrates of the San Pedro Valley, Arizona, with descriptions of new species of Rodentia and Lagomorpha. „United States Geological Survey Professional Paper”. 131E, s. 126, 1922. (ang.). 
  21. ↑ R.J. Zakrzewski. New species of Blancan woodrat (Cricetidae) from north-central Kansas. „Journal of Mammalogy”. 72 (1), s. 104, 1991. DOI: 10.2307/1381984. (ang.). 
  22. ↑ W.W. Dalquest. Mammals of the Coffee Ranch local fauna, Hemphillian of Texas. „Pearce-Sellards Series”. 38, s. 19, 1983. (ang.). 
  23. ↑ B. Brown. The Conard Fissure, a Pleistocene bone deposit in northern Arkansas: with descriptions of two new genera and twenty new species of mammals. „Memoirs of the American Museum of Natural History”. 9 (4), s. 196, 1908. (ang.). 
  24. ↑ Harris 1984 ↓, s. 564.
  25. ↑ C.W. Hibbard. New mammals from the Rexroad Fauna, Upper Pliocene of Kansas. „The American midland naturalist”. 26 (2), s. 356, 1941. DOI: 10.2307/2420965. (ang.). 
  26. ↑ Hibbard 1967 ↓, s. 126.
  27. ↑ Hibbard 1967 ↓, s. 128.
  28. ↑ N.J. Czaplewski. The Verde local fauna: Small vertebrate fossils from the Verde Formation, Arizona. „San Bernardino County Museum Association Quarterly”. 37 (3), s. 28, 1990. (ang.). 

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nowik_(ssaki)&oldid=74659320”