Rubin

Rubin − kamień szlachetny o barwie od różowej do krwistoczerwonej. Jest to rzadki minerał z gromady tlenków (Al₂O₃), odmiana korundu.

Rubin
Naturalny rubin z Tanzanii (Winza, dystrykt Mpwapwa)
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Al2O3:Cr+3
Twardość w skali Mohsa	9
Przełam	muszlowy lub zadziorowy; kruchy
Łupliwość	brak
Pokrój kryształu	tabliczkowy, bipiramidalny lub słupkowy o podstawie sześcioboku, czasami romboedryczny.
Układ krystalograficzny	trygonalny
Gęstość minerału	3,95 do 4,1 g/cm³ g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	czerwona o różnych odcieniach i różnym stopniu nasycenia; niekiedy wielobarwny
Rysa	biała
Połysk	szklisty, diamentowy
Współczynnik załamania	no = 1,770 i ne = 1,762 (długość fali ~ 590nm)
Inne	Pleochroizm – silny, zmienny; obserwowane barwy: purpurowoczerwona- pomarańczowoczerwona.

Właściwości

• Wzór chemiczny: Al₂O₃:Cr³⁺ – tlenek glinu domieszkowany trójwartościowymi jonami chromu.
• Pleochroizm – silny, zmienny; obserwowane barwy: purpurowoczerwona – pomarańczowoczerwona.
• Luminescencja – wyraźna, nadaje rubinom szczególnego kolorytu, podwyższając ich walory estetyczne. Znane są okazy wykazujące fluorescencję o barwie jasnożółtej i kremowożółtej.
• Inkluzje – liczne, ich rodzaj wskazuje na pochodzenie kamieni: np. dla rubinów birmańskich charakterystyczne są krótkie igiełki rutylu; dla tajlandzkich – brak rutylu; pakistańskie zwykle zawierają kryształy flogopitu, chlorytu, monacytu, spinelu, rutylu, magnetytu i pirytu. Wrostki rutylu wywołują zjawisko asteryzmu – rubin gwiaździsty oraz efekt kociego oka.

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, bipiramidalnym lub słupkowym o podstawie sześcioboku, czasami romboedryczne. Nasycenie barwy rubinu zależy od domieszek: czerwoną barwę wywołuje tlenek chromu, purpurową – wanad, brunatnoczerwoną – żelazo.

Występowanie

Jako składnik w bogatych w glin skałach metamorficznych, także jako minerał kontaktowy w marmurach dolomitowych i kalcytowych.

Miejsca występowania: Sri Lanka – Ratnapura, Rakwana, Tajlandia – Chanthaburi, Kambodża – Battambang, Pakistan – pakistańska część Kaszmiru, Tanzania – Longido, Winza, Kenia, Australia – Queensland, Mjanma – Mandalay, Mogok, Afganistan – okolice Jagdalak.

Polska – w przeszłości, piaski złotonośne Dolnego Śląska w okolicy Złotoryi, pegmatyty k. Karpacza i w gnejsach izerskich.

W Arabii rubin polerowano za pomocą onyksu.

Zastosowanie

• Jeden z najcenniejszych kamieni szlachetnych w jubilerstwie.
  • Szczególnie poszukiwane są kamienie wykazujące asteryzm, powodowany igiełkowatymi wrostkami rutylu, które są niesłychanie rzadkie.
  • Do wyjątkowej rzadkości należą kamienie wykazujące efekt kociego oka.
  • Najbardziej poszukiwane są kryształy o barwie czerwonej z delikatnym niebieskim odcieniem (tzw. „czerwień krwi gołębiej”).
• Zastosowania techniczne:
  • łożyska zegarkowe (XVIII w. John Harrison), w mechanice precyzyjnej, elektronice i automatyce oraz jako element laserów rubinowych,
  • elementy narzędzi ogniotrwałych,
  • mały współczynnik rozszerzalności cieplnej oraz twardość przyczyniły się do zastosowania tego kamienia w trzpieniach współrzędnościowych maszyn pomiarowych.

Bibliografia

• N. Sobczak – Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych – Wydawnictwo Alfa – 1986 r.