Selery zwyczajne

Selery zwyczajne, seler zwyczajny (Apium graveolens L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych.

Selery zwyczajne

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	selery
Gatunek	selery zwyczajne
Nazwa systematyczna
Apium graveolens L. Sp. Pl.: 264 (1753)

Rozmieszczenie geograficzne

W stanie dzikim rośnie w południowej i środkowej Europie, w Azji Zachodniej i Środkowej, na Kaukazie, w północnej Afryce. Gatunek rozprzestrzeniony został na wszystkie kontynenty w strefach umiarkowanych obu półkul. W Polsce rośnie tylko w uprawie, ale naturalne stanowiska miał blisko polskich granic na wyspie Uznam.

Morfologia

Kwiaty selerów zwyczajnych

Pokrój

Naga roślina zielna o charakterystycznym zapachu. Łodyga wzniesiona, osiąga do 1 m wysokości. Jest kanciasta, zwykle pusta w środku i silnie rozgałęziona.

Korzeń

U roślin dziko rosnących wrzecionowaty, rozgałęziający się i drewniejący, u odmian uprawnych mięsisty.

Liście

Nagie, błyszczące i ciemnozielone. Dolne długoogonkowe, górne z pochwiastymi nasadami. Blaszki dolnych liści początkowo trójdzielne, na później rozwijających się liściach pierzastodzielne. Odcinki liści okrągławe, trójwrębne lub trójdzielne o łatkach kształtu rombowatego, wcinanych. Liście górne trójlistkowe lub trójłatkowe, o odcinkach klinowatych u nasady, trójdzielnych lub trójwrębnych, z łatkami lancetowatymi i całobrzegimi.

Kwiaty

Drobne, zebrane w baldaszki, a te w liczbie 6–14 w baldachy złożone. Baldachy są niewielkie, szypułki są krótkie. Brak pokryw i pokrywek. Kwiaty osiągają 0,5 mm długości. Płatki korony są białe, żółtawo- lub zielonawobiałe.

Owoce

Rozłupki z boku spłaszczone, osiągające do 2 mm średnicy.

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia (w uprawie zwykle jednoroczna). Kwitnie od czerwca do września. Siedlisko: halofit rosnący na nadmorskich łąkach i terenach podmokłych, a także solniskach w głębi lądu. Liczba chromosomów 2n= 22.

Zmienność

Odmiana korzeniowa selerów zwyczajnych

Odmiany botaniczne:

• seler typowy (Apium graveolens L. var. graveolens) – odmiana dziko rosnąca
• seler korzeniowy (Apium graveolens L. var. rapaceum (Mill.) Gaudin) – tylko w uprawie
• seler naciowy (Apium graveolens L. var. dulce (Mill.) Pers.) – w uprawie, czasami dziczejący
• seler liściasty (Apium graveolens L. var. secalinum (Alef.) Mansf.) – tylko w uprawie

Zastosowanie

• Sztuka kulinarna – korzeń i liście są wykorzystywane jako warzywo i przyprawa. Uprawiany jest od ponad 2000 lat.

Wartości odżywcze

Wartość odżywcza Seler korzeniowy (100 g) Wartość energetyczna 125 kJ (30 kcal) Białka 1,6 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% Węglowodany 7,7 g szczegółowe informacje Przyswajalne 2,8 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% M 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% Jednocukry Glukoza 0,5 g Fruktoza 0,3 g Dwucukry Sacharoza 1,7 g Laktoza 0,0 g Skrobia 0,4 g Błonnik 4,9 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 20% 20% 23% 23% M 13% 13% 16% 16% Tłuszcze 0,3 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,04 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,03 g Wielonienasycone 0,08 g omega-3 0,00 g α-Linolenowy (ALA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% omega-6 0,08 g Linolowy (LA) 0,08 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,5% 0,5% 0,6% 0,6% Woda 89,5 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% Witaminy Witamina C 8,2 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 9,1% 9,1% 9,1% 9,1% Tiamina (B1) 0,05 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,5% 4,5% 4,5% 4,5% M 4,2% 4,2% 4,2% 4,2% Ryboflawina (B2) 0,097 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,8% 8,8% 8,8% 8,8% M 7,5% 7,5% 7,5% 7,5% Niacyna (B3) 0,9 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% M 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% Witamina B6 0,28 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 22% 22% 19% 19% M 22% 22% 16% 16% Foliany 0,012 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% M 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,004 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% M 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,36 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% Makroelementy Fosfor 80 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 11% 11% 11% 11% Wapń 40 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,0% 4,0% 3,3% 3,3% M 4,0% 4,0% 4,0% 3,3% Magnez 19 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,1% 5,9% 5,9% 5,9% M 4,8% 4,5% 4,5% 4,5% Potas 320 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% M 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% Sód 86 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,7% 5,7% 6,6% 7,2% M 5,7% 5,7% 6,6% 7,2% Mikroelementy Jod 0,002 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Żelazo 0,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,8% 2,8% 6,3% 6,3% M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3% Miedź 0,05 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% M 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% Cynk 0,56 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% M 5,1% 5,1% 5,1% 5,1% Mangan 0,2 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 8,7% 8,7% 8,7% 8,7% Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Wartość odżywcza Seler naciowy (100 g) Wartość energetyczna 69 kJ (16 kcal) Białka 1,0 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Węglowodany 3,6 g szczegółowe informacje Przyswajalne 1,8 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% Jednocukry Glukoza b.d. g Fruktoza b.d. g Dwucukry Sacharoza 0,3 g Laktoza 0,0 g Skrobia 0,1 g Błonnik 1,8 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,2% 7,2% 8,6% 8,6% M 4,7% 4,7% 6,0% 6,0% Tłuszcze 0,2 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,04 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,03 g Wielonienasycone 0,04 g omega-3 0,00 g α-Linolenowy (ALA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% omega-6 0,04 g Linolowy (LA) 0,04 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% M 0,2% 0,2% 0,3% 0,3% Woda 94,3 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% Witaminy Witamina C 3,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,5% 4,5% 4,5% 4,5% M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% Tiamina (B1) 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Ryboflawina (B2) 0,08 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% M 6,2% 6,2% 6,2% 6,2% Niacyna (B3) 0,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,1% 3,1% 3,1% 3,1% Witamina B6 0,09 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,9% 6,9% 6,0% 6,0% M 6,9% 6,9% 5,3% 5,3% Foliany 0,016 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,0% 4,0% 4,0% 4,0% M 4,0% 4,0% 4,0% 4,0% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,01 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,2 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Makroelementy Fosfor 26 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% M 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% Wapń 41 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,1% 4,1% 3,4% 3,4% M 4,1% 4,1% 4,1% 3,4% Magnez 12 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,9% 3,8% 3,8% 3,8% M 3,0% 2,9% 2,9% 2,9% Potas 320 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% M 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% Sód 62 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,1% 4,1% 4,8% 5,2% M 4,1% 4,1% 4,8% 5,2% Mikroelementy Jod 0,0011 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Żelazo 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Miedź 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% M 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% Cynk 0,17 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% M 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% Mangan 0,14 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health