Wielichowo

miasto w województwie wielkopolskim

Wielichowomiasto w woj. wielkopolskim, w powiecie grodziskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wielichowo[3].

Wielichowo
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Wielichowie
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

grodziski

Gmina

Wielichowo

Prawa miejskie

1429[1]

Burmistrz

Honorata Kozłowska

Powierzchnia

1,24[2] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


1696[2]
1368[2] os./km²

Strefa numeracyjna

+48 61

Kod pocztowy

64-050

Tablice rejestracyjne

PGO

Położenie na mapie gminy Wielichowo
Mapa konturowa gminy Wielichowo, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wielichowo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wielichowo”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wielichowo”
Położenie na mapie powiatu grodziskiego
Mapa konturowa powiatu grodziskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Wielichowo”
Ziemia52°07′08″N 16°20′58″E/52,118889 16,349444
TERC (TERYT)

3005054

SIMC

0971620

Urząd miejski
Rynek 10
64-050 Wielichowo
Strona internetowa

Według danych GUS z 30 czerwca 2021, miasto liczyło 1753 mieszkańców.

Położenie edytuj

Miasto biskupstwa poznańskiego Wielichowo, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie kościańskim województwa poznańskiego[4].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego[1].

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Wielichowo leży na pograniczu dwóch mezoregionów: Wysoczyzny Grodziskiej i Doliny Środkowej Obry[4][1][5], w pobliżu nadrzecznych bagien[6].

Historia edytuj

 
Pałac w Wielichowie z pocz. XIX w.
 
Kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny z lat 1762-79

Nazwa wywodzi się od lasu biskupiego Vielychowo, leżącego na południe od Łubnicy[6]. Przy dworku, prawdopodobnie myśliwskim rozwinęła się wieś Welichow, wzmiankowana w 1291[6][5]. Dokumenty z 1308 wskazują, że było wówczas własnośnią biskupią[6]. Niemieckie prawa miejskie Wielichowo, wówczas jako Ciołkowice uzyskało w 1429 r.[1][6] od króla Władysława Jagiełły[5]. W 1458 miasto wystawiło na wyprawę malborską 2 zbrojnych[a]. W tym czasie w Wielichowie istniał prawdopodobnie już kościół[6]. W 1645 miasto przeszło w ręce biskupów poznańskich[1]. Cały okres swojej historii pozostawało ośrodkiem produkcji rolniczej i rzemiosła. W XIX wieku miasto rozwinęło się terytorialnie, architektonicznie, gospodarczo i ludnościowo. Około 1840 jako właściciela zapisano Mikołaja Mielżyńskiego[6]. Wielichowo liczyło wówczas 111 domów i 592 mieszkańców[6]. Pod koniec XIX wieku liczba mieszkańców wzrosła do ok. 1000[6]. Aż 249 mieszkańców Wielichowa, w którym wyraźnie przeważała ludność polska, wzięło udział w powstaniu wielkopolskim w 1919 r.[5]. Kompania wielichowska poniosła znaczne straty w trakcie walk o Kargową[5].

Gospodarka edytuj

W pobliżu Wielichowa zlokalizowana jest należąca do Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa Kopalnia Gazu Ziemnego Wielichowo. Kopalnia prowadzi eksploatację złóż Wielichowo-Ruchocice z podłączeniem odwiertów Elżbieciny, Jabłonna i Łęki. Łączne zasoby wydobywalne ze złóż Wielichowo, Ruchocice, Łęki, Elżbieciny i Jabłonna są szacowane na ponad 3,5 mld m3 gazu ziemnego zaazotowanego.

Transport edytuj

Transport drogowy edytuj

W odległości 6 km od miasta przebiega droga krajowa nr 32 (Zielona Góra–Poznań)[1].

Przez Wielichowo biegnie droga wojewódzka nr 312, łącząca drogę krajową 32 z Rakoniewic z drogą krajową nr 5 w Czaczu[1].

Transport kolejowy edytuj

Zobacz też: Wielichowo Zachód.

Od 1973 stacja kolejowa w Wielichowie jest końcowym punktem Śmigielskiej Kolei Dojazdowej (wcześniej linia ze Starego Bojanowa kończyła się w Rakoniewicach). Na początku XX wieku istniała jeszcze wąskotorowa linia do Ujazdu. Szachulcowy dworzec kolejowy (położony na terenie Wielichowa-Wsi) został wybudowany w 1902[1].

Demografia edytuj

  • Piramida wieku mieszkańców Wielichowa w 2014 roku.


 

Zabytki edytuj

 
Drewniany kościół cmentarny pw. Narodzenia NMP z 1793 r.
 
Gorzelnia w zespole folwarcznym

Na listę zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisano[7]:

  • historyczny układ urbanistyczny miasta z XV–XIX w. (nr rej. 689/Wlkp/A z 7.08.2008)
  • kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny z lat 1762-79 (nr rej. 564/A z 30.04.1969)
  • drewniany kościół cmentarny pw. Narodzenia NMP z 1793 (nr rej. 565/A z 30.04.1969)
  • zespół pałacowy, na który składają się:
    • pałac z pocz. XIX w. w stylu późnego klasycyzmu[1], przebudowany w 1897 (nr rej. 1446/A z 12.04.1973)
    • krajobrazowy park z XIX w.[1] (nr rej. 2091/A z 9.08.1986)
  • zespół folwarczny (przy zespole pałacowym) z końca XIX wieku (nr rej. 2551/A z 20.07.1995): obora (chlewnia), stodoła (magazyn), stajnia robocza i magazyn, gorzelnia, stajnia wyjazdowa, rządcówka, spichrz
  • dom, Rynek 3 z I poł. XIX wieku (nr rej. 568/A z 30.04.1969)
  • dom, Rynek 4 z I poł. XIX wieku (nr rej. 567/A z 30.04.1969)
  • dom, Rynek 14 (daw. 15) z poł. XIX wieku (nr rej. 571/A z 30.04.1969)

Ludzie związani z Wielichowem edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Wielichowem.

W Wielichowie urodzili się wybitni lekkoatleci polscy: Zdzisław Krzyszkowiak (1929-2003), mistrz olimpijski, mistrz Europy oraz Marian Dudziak (ur. 1941) wicemistrz olimpijski i Europy. Z Wielichowa wywodzi się koszykarka 1 ligowa Kinga Banach (ur. 1997), grająca w Enea AZS Poznań, a także wielokrotna młodzieżowa reprezentantka Polski w koszykówce.

Uwagi edytuj

  1. Liczba zbrojnych zależała wówczas od wielkości miasta

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i j Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
  2. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 2319, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-11-14]. 
  4. a b Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 245.
  5. a b c d e Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 415-416. ISBN 83-7079-589-7.
  6. a b c d e f g h i Wielichowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 318.
  7. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 42. [dostęp 2014-11-14].

Linki zewnętrzne edytuj