2 Pułk Strzelców Konnych (II RP)
2 Pułk Strzelców Konnych (2 psk) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.
| ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Tradycje | ||
| Święto | 14 lipca (wcześniej 28 czerwca) | |
| Nadanie sztandaru | 1918 i 1925 | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | płk Bohdan Aleksander Rudolpf | |
| Ostatni | ppłk Józef Mularczyk | |
| Działania zbrojne | ||
| kampania wrześniowa Wojna polsko-bolszewicka | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Hrubieszów | |
| Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
| Rodzaj wojsk | kawaleria | |
| Podległość | XVII Brygada Kawalerii Wołyńska Brygada Kawalerii | |
| Odznaczenia | ||
| ||
Historia pułku do 1939Edytuj
Za przodka 2 pułku strzelców konnych można uznać I dywizjon 1 pułku szwoleżerów wchodzącego w skład Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera. Dywizjon ten został sformowany w 1918 we Francji i 26 kwietnia 1919 przetransportowany do Chełma. W maju tego roku został wysłany na front polsko-rosyjski i następnie wziął udział w wielu walkach z Armią Czerwoną – głównie z konnicą gen. Siemiona Budionnego. W październiku 1920 dywizjon otrzymał nazwę 2 pułk strzelców konnych i został mu przydzielony garnizon w Hrubieszowie.
Początkowo w skład pułku wchodziła drużyna dowódcy, 2 szwadrony liniowe i pluton ciężkich karabinów maszynowych, z czasem ilość szwadronów zwiększyła się do trzech.
W 1923 pułk spełniał rolę jazdy dywizyjnej, a jego dowódca podlegał bezpośredni dowódcy Okręgu Korpusu Nr II. W zakresie szkolenia pułk w tym czasie podlegał inspektorowi jazdy nr I[1]. W tym okresie w jego skład wchodziły trzy szwadrony strzelców konnych, oddział szkolny karabinów maszynowych, pułkowa szkoła podoficerska i kadra szwadronu zapasowego[2].
W 1924 została wprowadzona nowa organizacja pokojowa kawalerii. Pułk przestał spełniać funkcję jazdy dywizyjnej. Został włączony w skład XVII Brygady Kawalerii. W jego skład wchodziły cztery szwadrony liniowe, szwadron karabinów maszynowych, szwadron zapasowy i pluton łączności.
W kwietniu 1937 pułk został włączony w skład Wołyńskiej Brygady Kawalerii.
Działania wojenne w 1939Edytuj
W ramach mobilizacji Wołyńska BK weszła w skład Armii „Łódź” i znajdowała się na jej lewym skrzydle, na styku z Armią „Kraków”, w rejonie Kłobucka. Zadaniem brygady było odpieranie ataków silnie skoncentrowanych tutaj niemieckich wojsk pancernych i opóźnianie ich marszu w głąb kraju. 2 pułk strzelców konnych znalazł się w odwodzie brygady.
1 września 1939 Wołyńska BK wzięła udział w bitwie pod Mokrą. 2 pułk strzelców konnych, który stanowił odwód, do walki wszedł ok. godz. 15:00, biorąc udział w kontrataku przeciwko atakującej polskie pozycje niemieckiej 4 Dywizji Pancernej. Dwa działka przeciwpancerne z pułku, pod dowództwem wachmistrza Jana Bonieckiego, oddelegowane na pierwszą linię już od samego początku bitwy brały udział w walce.
Po zakończeniu bitwy pod Mokrą, Brygada wycofała się z rejonu nadgranicznego. Podczas wycofywania się miało miejsce przeoczenie, w wyniku którego 2 pułk strzelców konnych został otoczony i odcięty od reszty sił Brygady. Dzięki słusznym decyzjom ppłk. Mularczyka, po kilkugodzinnych walkach pułk wyszedł z okrążenia i dołączył do reszty polskich sił.
W nocy z 3 na 4 września został zorganizowany „wypad na Kamieńsk” – żołnierze pułku zaatakowali zakwaterowanych i śpiących Niemców, zniszczyli kilkanaście czołgów i cystern, zabili ok. 100 żołnierzy wroga. Straty po stronie polskiej to 4 osoby, które po akcji nie odnalazły drogi powrotnej do reszty jednostki.
7 września pułk toczył ciężkie walki w rejonie Żeromina i Kruszewa. Tego samego dnia wraz z całą brygadą rozpoczął odwrót w kierunku Andrespola. W nocy z 9 na 10 września pułk osiągnął Puszczę Kampinoską, a następnie wyruszył w kierunku Modlina. Później wszedł w skład Grupy Operacyjnej gen. Władysława Andersa i wraz z nią rozpoczął marsz w kierunku południowej Lubelszczyzny. 20 września Grupa znalazła się na terenie Roztocza. 2 pułk strzelców konnych w dniach 21–23 września brał udział w walkach w południowej części powiatu zamojskiego.
23 września pułk rozlokował się we wsi Dominikanówka. Tutaj został zaskoczony przez niemiecką kolumnę pancerną i rozbity. W czasie działań wojennych poległo 85 żołnierzy i 4 oficerów jednostki.
Za kampanię wrześniową 1939 pułk został odznaczony orderem Virtuti Militari[3].
Hrubieszowscy strzelcy konniEdytuj
- Dowódcy pułku
- płk Bohdan Aleksander Rudolpf
- ppłk kaw. Antoni Długoborski (II 1921 – I 1928 → rejonowy inspektor koni w Płocku[4])
- ppłk / płk kaw. Romuald Niementowski (I 1928[4] – 29 VIII 1939 → II zastępca komendanta głównego SG)
- ppłk kaw. Józef Jerzy Mularczyk (29 VIII – IX 1939)
- Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
- ppłk kaw. Jerzy Pytlewski (26 XI 1923 – 23 VI 1926)
- ppłk SG dr Stanisław Rostworowski (11 X 1926 – 23 V 1927 → p.o. dowódcy 27 puł)
- mjr kaw. Aleksander Gulkowski (23 V 1927 – XI 1928[5])
- mjr kaw. Bronisław Kazimierz Lechowski (XI 1928[6] – 31 III 1930 → zastępca dowódcy 9 psk)
- mjr dypl. kaw. Stanisław I Chmielowski (18 VI 1930 – 23 X 1931 → główny inspektor wyszkolenia wojskowego CWKaw)
- mjr kaw. Stanisław Gąssowski (23 X 1931 – 30 IV 1934 → praktyka u rejonowego inspektora koni w Płocku)
- mjr dypl. kaw. Witold Eugeniusz Sawicki (od 1 V 1934)
- mjr kaw. Władysław Bereza (1937 – VII 1939 → Inspektor Południowej Grupy Szwadronów KOP) †1940 Charków[7]
- mjr kaw. Włodzimierz Łączyński (VII – IX 1939)
Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[8][a]:
- dowódca pułku – płk Romuald Niementowski
- I zastępca dowódcy – ppłk Władysław Feliks Bereza
- adiutant – rtm. Roman Adam Sulimir
- lekarz medycyny – kpt. dr Marian Lisowski
- lekarz weterynarii – por. Bolesław Kędzierski
- komendant rejonu PW Konnego – rtm. Tomasz Wdziękoński (*)[b]
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Władysław II Walczyński
- oficer mobilizacyjny – rtm. adm. (kaw) Michał Radzimiński
- zastępca oficera mobilizacyjnego – rtm. adm. (kaw.) Żelisław Zawadzki
- oficer administracyjno-materiałowy – rtm. adm. (kaw.) Piotr Wielgosz
- dowódca szwadronu gospodarczego – p.o. ppor. Józef Kotwica (*) (*)[b]
- oficer gospodarczy – kpt. int. Jan Antoni Łyzoń
- oficer żywnościowy – vacat
- dowódca plutonu łączności – por. Kazimierz Józef Manikowski
- dowódca plutonu kolarzy – ppor. Józef Kotwica (*)[b]
- dowódca plutonu ppanc. – por. Józef Gajewski
- dowódca 1 szwadronu – rtm. Stanisław Glasser
- dowódca plutonu – ppor. Wiktor Lorenz
- dowódca 2 szwadronu – rtm. Bohdan Dobrzański
- dowódca plutonu – ppor. Mieczysław Ciesiul
- dowódca 3 szwadronu – rtm. Tomasz Wdziękoński (*)[b]
- dowódca plutonu – ppor. Ryszard Szydłowski
- dowódca 4 szwadronu – p.o. ppor. Ludwik Bronisław Szafarski
- dowódca plutonu – ppor. Stefan Konstanty Suchodolski
- dowódca szwadronu km – por. Tadeusz Izydor Gierasieński
- dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Kostarski
- dowódca szwadronu zapasowego – mjr Janusz Kapuściński
- zastępca dowódcy – vacat
- dowódca plutonu – por. adm. (kaw.) Teodor Karwowski
- odkomenderowany – rtm. Tadeusz Czesław Kohaut
- na kursie – rtm. Leon Jurkowski
- na kursie – por Alfons Józef Braun
- na kursie – por. Ryszard Ignacy Kwiatkowski
Obsada personalna we wrześniu 1939 roku[11][12][13]
- Dowództwo
- dowódca – ppłk kaw. Józef Jerzy Mularczyk
- zastępca dowódcy – mjr kaw. Włodzimierz Łączyński † 27 IX 1944 Oflag VI B Dössel
- adiutant – rtm. Roman Adam Sulimir †1940 Charków[14]
- oficer ordynansowy – ppor. rez. Jerzy Bańkowski
- kwatermistrz – rtm. Bohdan Bogumił Dobrzański †1940 Charków[15]
- oficer żywnościowy – ppor. rez. kaw. Stanisław Piotrowski[c]
- oficer broni i gazowy – ppor. Władysław Jankowski
- oficer oświatowy – ppor. rez. Jan Dobraczyński
- lekarz medycyny – kpt. lek. dr Marian Lisowski
- lekarz weterynarii – por. lek. wet. dr Bolesław Ignacy Kędzierski
- płatnik – ppor. Feliks Pietruczyniak
- kapelan – ks. kpl. Józef Śliwa †2 X 1942 Dachau
- dowódca szwadronu gospodarczego – ppor. rez. Stefan Grabski †1940 Charków[17]
- szef szwadronu – st. wachm. Antoni Radzik
- dowódca 1 szwadronu – rtm. Stanisław Glasser
- dowódca 2 szwadronu – por. Kazimierz Rogatko
- dowódca 3 szwadronu – por. Tadeusz Gierasieński
- dowódca I plutonu – ppor. Wiktor Lorenz †1940 Charków[18]
- dowódca 4 szwadronu – por. Antoni Czernysiewicz (od 25 sierpnia, † 3 IX 1939)
- dowódca I plutonu – ppor. Ludwik Bronisław Szawarski †1940 Charków[19]
- dowódca szwadronu ckm – rtm. Tadeusz Kohaut (do 2 IX 1939, niewola niemiecka)
- dowódca I plutonu – ppor. Tadeusz Kostarski (od 2 IX 1939 dowódca szwadronu ckm[d])
- pododdziały specjalne
- dowódca plutonu łączności – por. Józef Kazimierz Manikowski
- dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Józef Ostoja–Gajewski
- zastępca dowódcy plutonu – st. wachm. Jan Boniecki
- dowódca plutonu kolarzy – ppor. Józef Kotwica † 30 VIII 1944
Symbole pułkuEdytuj
- Sztandar
Do 1925 roku pułk używał starego sztandaru, pochodzącego jeszcze z armii gen. Hallera. Wręczył go pułkowi Prezydent Republiki Francuskiej Raymond Poincaré w czerwcu 1918 roku.
24 grudnia 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór lewej strony płachty sztandaru 2 psk[21]. Sztandar ufundowało społeczeństwo ziemi hrubieszowskiej, a wręczono go pułkowi 14 lipca 1925 roku[22].
- Odznaka pamiątkowa
Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 9, poz. 135 z 28 lutego 1922 roku. Posiada kształt proporczyka w barwach pułku – oliwkowo-amarantowy z chabrowym paskiem, na który nałożona jest odznaka Armii Polskiej we Francji. Dwuczęściowa – oficerska wykonana w tombaku srebrzonym. Wymiary: 51x24 mm. Projekt: Waldemar Tarnowski. Wykonanie: Stanisław Reising – Warszawa[23][24]
- Barwy
Proporczyk szmaragdowo-amarantowy z chabrowym paskiem
Czapka rogatywka – otok amarantowy[25]
Szasery ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa
proporczyk dowództwa w 1939
proporczyk 1 szwadronu w 1939
proporczyk 2 szwadronu w 1939
proporczyk 3 szwadronu w 1939
proporczyk 4 szwadronu w 1939
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
proporczyk plutonu łączności w 1939
- Żurawiejka
- Na podstawie słów bezstronnych
- górą nasz Pułk Strzelców Konnych
- Lance do boju, szable w dłoń...
- Dumna mina, pusta głowa –
- to są strzelcy z Hrubieszowa
- Lance do boju, szable w dłoń...
UwagiEdytuj
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[9].
- ↑ a b c d Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[10].
- ↑ Stanisław Piotrowski, autor wspomnień „W żołnierskim siodle” był absolwentem X promocji Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (1935–1936). W 1938 roku został mianowany podporucznikiem rezerwy kawalerii[16].
- ↑ Członek ruchu oporu, po wojnie major LWP, zmarł w Warszawie[20].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 57–58.
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 57.
- ↑ Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 28 stycznia 1928 roku, s. 25.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 366.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 341.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 24.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 710–711.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
- ↑ Piotrowski 1979 ↓, s. 449–451.
- ↑ Bielski 1991 ↓, s. 350–351.
- ↑ Wojciechowski 1998 ↓, s. 29–30.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 524.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 93.
- ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 73, 107.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 147.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 305.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 527.
- ↑ Piotrowski 1979 ↓, s. 445, 447.
- ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 2 z 22.01.1925, poz. 17.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 249.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 212.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych nr 9 z 18.03.1929 poz 81.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz. 66.
BibliografiaEdytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991. ISBN 83-11-07836-X.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Stanisław Piotrowski: W żołnierskim siodle. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979. ISBN 83-205-3080-6.
- Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
- Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991. ISBN 83-11-07836-X.
- Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
- Jerzy S. Wojciechowski: 2 Pułk Strzelców Konnych. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-87103-53-5.
- Zdjęcia z ćwiczeń oficerów rezerwy, 1929 r. – Archiwum Państwowe w Zamościu.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.