Dominicantes i communicantes w Polsce
Z inicjatywy Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. Witolda Zdaniewicza prowadzone jest we wszystkich parafiach katolickich w Polsce pełne badanie statystyczne religijnych praktyk niedzielnych Polaków. Metodologię badania opracowali ks. prof. Witold Zdaniewicz oraz dr Lucjan Adamczuk[1]. Badanie realizowane jest we współpracy z Konferencją Episkopatu Polski dorocznie od 1980 r. Badania pilotażowe przeprowadzano już w latach 1978 i 1979.
Metodologia badań
edytujWskaźnik communicantes oblicza się jako odsetek katolików przyjmujących Komunię św. w trakcie niedzielnej Eucharystii w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Badanie przeprowadzane jest co roku w parafiach katolickich w Polsce, najnowsze dane opublikowano dnia 19 grudnia 2023 r., a obejmują one rok 2022[2].
Wskaźnik dominicantes oblicza się jako odsetek katolików uczęszczających na niedzielną Eucharystię w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Poniższe obliczenia opierają się na badaniu przeprowadzonym w dniu 21 października 2018 r. w parafiach katolickich w Polsce[3]. Ponieważ wśród osób uczestniczących w niedzielnej mszy św. jest zawsze grupa wiernych, która przystępuje również do Komunii Świętej, jest możliwość ustalenia drugiego wskaźnika religijności: jest to liczba tych wiernych odniesiona do liczby zobowiązanych, co wyrażone w odsetkach daje wskaźnik communicantes.
Termin zobowiązani obejmuje katolików powyżej siódmego roku życia z wyłączeniem osób obłożnie chorych oraz osób starszych o ograniczonych możliwościach poruszania. Liczbę zobowiązanych wiernych określono na 82% wszystkich katolików[4][5]. W przypadku gdy za wiernych uzna się osoby ochrzczone w Kościele Rzymskokatolickim, zgodnie z Rocznikiem Statystycznym z 2018, stanowią one 85,63% społeczeństwa[6]. W rezultacie osoby zobowiązane stanowią zaledwie 70,22% całego społeczeństwa. Uwzględniając te wartości, wskaźniki dominicantes i communicantes z 2021 w odniesieniu do ogólnej liczby ludności reprezentują odpowiednio 19,87% oraz 9,05% całego społeczeństwa.
Badania wskaźników religijności przeprowadza się raz w roku w wybraną niedzielę października lub listopada. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC przekazuje parafiom, poprzez kurie diecezjalne, kwestionariusz, który powinien być wypełniony dla wszystkich ośrodków sakralnych na terenie parafii. Za zorganizowanie i przeprowadzenie badań odpowiedzialny jest, zgodnie z instrukcją, proboszcz. Organizuje on ekipy osób liczących, które we wszystkich wejściach do świątyni zliczają wiernych, przybywających na każdą mszę niedzielną. Ponadto, do kwestionariusza wpisuje się ogólną liczbę wiernych w parafii w celu określenia na jej podstawie liczby zobowiązanych do uczestnictwa w mszy św. niedzielnej, oraz liczbę przystępujących do Komunii Świętej.
Dane nie mają charakteru subiektywnego i są niezależne od opinii proboszcza. Kwestionariusze wypełnione w parafiach trafiają poprzez kurie do Instytutu. Dla określenia wiarygodności uzyskiwanych w ten sposób danych, Instytut przeprowadza badania kontrolne w wybranych parafiach, niezależnie od proboszcza.
Badania religijności i częstości praktyk religijnych przeprowadza też Centrum Badania Opinii Społecznej. Wyniki podawane przez CBOS wykazują stabilność religijności i praktyk w ciągu ostatnich 20 lat, ale są to badania deklaracji ankietowanych osób. Badania kościelne nie są wykonywane przez zawodowych socjologów (poza opracowaniem danych), ale dotyczą nie deklaracji, lecz zachowań i są prowadzone na całej populacji, a nie tylko reprezentatywnej próbce.
Oprócz dominicantes i communicantes, w niektórych rocznikach statystycznych ISKK załączał również wskaźnik participantes, osób angażujących się w działalność wspólnot i organizacji parafialnych.
Wyniki badań
edytuj
Na przestrzeni ostatnich lat badania wykazują systematyczną, choć dość powolną, tendencję spadkową dominicantes oraz stabilizację communicantes po ok. dwukrotnym wzroście do końca lat 90. XX w., a także znaczne zróżnicowanie regionalne.
Dominicantes i communicantes według lat
edytuj| Rok | Dominicantes | Communicantes |
|---|---|---|
| 1980 | 51,0% | 7,8% |
| 1981 | 52,7% | 8,1% |
| 1982 | 57,0% | 9,6% |
| 1983 | 51,2% | 8,6% |
| 1984 | 52,2% | 8,9% |
| 1985 | 49,9% | 9,1% |
| 1986 | 52,9% | 10,4% |
| 1987 | 53,3% | 11,1% |
| 1988 | 48,7% | 10,7% |
| 1989 | 46,7% | 9,9% |
| 1990 | 50,3% | 10,7% |
| 1991 | 47,6% | 10,8% |
| 1992 | 47,0% | 14,0% |
| 1993 | 43,1% | 13,0% |
| 1994 | 45,6% | 13,1% |
| 1995 | 46,8% | 15,4% |
| 1996 | 46,6% | 14,5% |
| 1997 | 46,6% | 15,2% |
| 1998 | 47,5% | 17,6% |
| 1999 | 46,9% | 16,3% |
| 2000 | 47,5% | 19,4% |
| 2001 | 46,8% | 16,5% |
| 2002 | 45,2% | 17,3% |
| 2003 | 46,0% | 16,9% |
| 2004 | 43,2% | 15,6% |
| 2005 | 45,0% | 16,5% |
| 2006 | 45,8% | 16,3% |
| 2007 | 44,2% | 17,6% |
| 2008 | 40,4% | 15,3% |
| 2009 | 41,5% | 16,7% |
| 2010 | 41,0% | 16,4% |
| 2011 | 40,0% | 16,1% |
| 2012 | 40,0% | 16,2% |
| 2013 | 39,1% | 16,3% |
| 2014 | 39,1% | 16,3% |
| 2015 | 39,8% | 17,0% |
| 2016 | 36,7% | 16,0% |
| 2017 | 38,3% | 17,0% |
| 2018[7] | 38,2% | 17,3% |
| 2019 | 36,9% | 16,7% |
| 2020 | b/d | b/d |
| 2021[8] | 28,3% | 12,9% |
| 2022[2] | 29,5% | 13,9% |
Dominicantes i communicantes 2021 według diecezji (w %)
edytuj
| Diecezja | Dominicantes[8] | Communicantes | Różnica p.p. 2021 vs 2019 Dominicantes[9] i 2022 vs 2021 | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2021 | 2022 | 2021 | 2022 | 2021 vs 2019 | 2022 vs 2021 | |
| białostocka | 37,6 | 38,4 | 19,2 | 29,5 | -8,2 
|
0,8 |
| bielsko-żywiecka | 36,0 | 38,4 | 15,8 | 17,4 | -11,1
|
2,4 |
| bydgoska | 26,3 | 24,2 | 11,4 | 12,1 | -7,2
|
-2,1
|
| częstochowska | 24,7 | 25,6 | 10,6 | 11,7 | -8,6
|
0,9 |
| drohiczyńska | 41,0 | 40,3 | 18,6 | 19,3 | -6,7
|
-0,7
|
| elbląska | 19,2 | 20,8 | 9,2 | 9,9 | -7,5
|
1,6 |
| ełcka | 23,7 | 25,2 | 12,9 | 13,8 | -8,8
|
1,5 |
| gdańska | 26,1 | 25,7 | 13,3 | 13,1 | -8,9
|
-0,4
|
| gliwicka | 26,7 | 27,6 | 13,4 | 13,7 | -9,2
|
0,9 |
| gnieźnieńska | 26,3 | 28,1 | 11,9 | 13,4 | -9,1
|
1,8 |
| kaliska | 31,9 | 32,6 | 14,7 | 15,6 | -10,4
|
0,7 |
| katowicka | 22,4 | 26,8 | 13,4 | 14,5 | -13,1
|
4,4 |
| kielecka | 32,1 | 32,1 | 15,1 | 16,0 | -7,7
|
0,0 |
| koszalińsko-kołobrzeska | 17,5 | 18,3 | 8,2 | 8,8 | -6,3
|
0,8 |
| krakowska | 38,5 | 39,8 | 15,3 | 16,4 | -8,4
|
1,3 |
| legnicka | 20,9 | 20,4 | 10,1 | 9,8 | -7,2
|
-0,5
|
| lubelska | 28,0 | 30,0 | 14,9 | 16,5 | -9,0
|
2,0 |
| łomżyńska | 34,9 | 36,5 | 16,3 | 17,6 | -9,8
|
1,6 |
| łowicka | 22,2 | 23,6 | 11,1 | 11,8 | -7,8
|
1,4 |
| łódzka | 17,2 | 17,6 | 8,8 | 9,1 | -6,4
|
0,4 |
| opolska | 33,4 | 34,2 | 16,7 | 17,5 | -8,5
|
0,8 |
| ordynariat polowy | 23,4 | 24,9 | 11,0 | 11,6 | -10,1
|
1,5 |
| pelplińska | 36,1 | 38,4 | 16,8 | 18,6 | -10,5
|
2,3 |
| płocka | 24,0 | 25,2 | 10,1 | 10,6 | -5,9
|
1,2 |
| poznańska | 26,2 | 27,2 | 13,2 | 13,5 | -10,4
|
1,0 |
| przemyska | 46,9 | 48,0 | 14,5 | 17,5 | -11,7
|
1,1 |
| radomska | 31,7 | 38,2 | 14,2 | 15,1 | -8,3
|
6,5 |
| rzeszowska | 49,7 | 51,9 | 15,1 | 17,8 | -12,4
|
2,2 |
| sandomierska | 32,0 | 31,9 | 13,1 | 13,6 | -7,8
|
-0,1
|
| siedlecka | 37,9 | 38,6 | 17,3 | 18,8 | -10,2
|
0,7 |
| sosnowiecka | 18,0 | 18,7 | 7,7 | 8,7 | -7,3
|
0,7 |
| szczecińsko-kamieńska | 16,9 | 17,5 | 8,1 | 8,3 | -6,4
|
0,6 |
| świdnicka | 20,6 | 20,4 | 9,8 | 10,4 | -7,1
|
-0,2
|
| tarnowska | 59,1 | 61,5 | 21,9 | 25,6 | -11,7
|
2,4 |
| toruńska | 24,6 | 25,4 | 12,0 | 12,1 | -7,3
|
0,8 |
| warmińska | 20,3 | 20,8 | 9,9 | 9,8 | -6,0
|
0,5 |
| warszawska | 19,3 | 20,6 | 10,3 | 10,8 | -7,7
|
1,3 |
| warszawsko-praska | 22,2 | 24,9 | 11,2 | 12,9 | -8,3
|
2,7 |
| włocławska | 24,6 | 24,6 | 10,7 | 10,9 | -8,3
|
0,0 |
| wrocławska | 22,5 | 23,6 | 11,0 | 11,6 | -8,1
|
0,9 |
| zamojsko-lubaczowska | 35,4 | 36,6 | 17,9 | 19,6 | -9,0
|
1,2 |
| zielonogórsko-gorzowska | 18,2 | 19,3 | 8,6 | 9,2 | -8,3
|
1,1 |
Przypisy
edytuj- ↑ Zaręba Mariański, Metodologiczne Problemy Badań nad Religijnością,, 2002.
- ↑ a b Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, Kościół w liczbach. Annuarium Statisticum Ecclesiae In Polonia. 2022 [online], 2023 [dostęp 2024-04-27] (pol.).
- ↑ ASEiP 2020 ↓, s. 48.
- ↑ Sławomir Nowotny, Łukasz Prażmo, Przemysław Śleszyński, Geografia polskiej religijności – przestrzenne uwarunkowania zachowań religijnych, ISKK, lipiec 2019
- ↑ Ks Wojciech, Dominicantes metodologia [online], www.iskk.pl [dostęp 2020-11-25] (pol.).
- ↑ Mały Rocznik Statystyczny Polski [online], 2018.
- ↑ ASEiP 2020 ↓, s. 28.
- ↑ a b Admin, Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia. Dane za rok 2021 [online], www.iskk.pl [dostęp 2023-01-13] (pol.).
- ↑ Admin, Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia. Dane za rok 2019 [online], www.iskk.pl [dostęp 2023-01-17] (pol.).
Bibliografia
edytuj- „Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia”, Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, 2020.
Linki zewnętrzne
edytuj- ISKK, Annuarium Statisticum 2020 [online], ekai.pl [dostęp 2020-12-01].